Morgunblaðið - 19.07.1986, Side 35

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. JÚLÍ 1986
35
Þorsteinn Georg
Jónasson — Minning
Fæddur 23. ágúst 1903
Dáinn 7. júlí 1986
í dag er afi okkar, Þorsteinn
Georg Jónasson, Ljósalandi, Hvera-
gerði, jarðsunginn frá Hveragerðis-
kirkju. Hann fæddist í Hlíð,
Hlíðardal á Vatnsnesi 23. ágúst
1903, sonur hjónanna Jónasar Jón-
assonar og Margrétar Þorsteins-
dóttur. Afí og tvíburabróðir hans,
Jón Ragnar, sem lést fyrir fáeinum
árum, voru næstelstir af átta börn-
um þeirra hjónanna í Hlíð. Á
þessum árum voru þrír bæir með
stuttu millibili í dalnum. Hétu þeir
Hlíð, Tungukot og Dalkot. Fjórði
bærinn, Ánholt, var all miklu innar
en ekki var búið þar nema skamma
stund. Alls voru í dalnum 20—30
manns, margt af því ungt fólk sem
hafði mikil samskipti sín á milli.
Heimildir segja að Hlíðardalur hafi
verið heimur út af fyrir sig og fólk-
ið hafí unað þar vel hag sínum þrátt
fyrir þægindaleysið. A mannamót-
um og gleðistundum var mikið
dansað og mikið sungið. Hápunktur
ársins var þegar réttað var í Ham-
arsrétt. Þá söfnuðust gangnamenn
saman í Hlíð áður en lagt var á
íjallið og var þar oft glatt á hjalla.
Afi ólst upp í Hiíð við venjuleg
sveitastörf en þar var stór búskapur
á þeirra tíma vísu sem byggðist
aðallega á sauðfjárrækt. Árið 1903
var byggt á jörðinni þriggja hæða
hús sem stendur þar enn en þó far-
ið að láta á sjá nú þar sem jörðin
er komin í eyði. Var þetta mikið í
ráðist á þessum tíma en fjölskyldan
samanstóð af miklum stórhugum,
m.a. stjórnaði Jónas, eisti bróðirinn
sem seinna bjó á Múla, verkinu.
Afi hlaut hina hefðbundnu alþýðu-
menntun. Hugur hans stefndi
einnig í framhaldsnám í búnaðar-
fræðum en ekki gafst honum
tækifæri til frekari skólagöngu
vegna anna heima fyrir. Hann tók
virkan þátt í bústörfum í Hlíð og
eftir að faðir hans lét af störfum
fyrir aldurs sakir 1925, stóð hann
fyrir búinu í fjögur ár ásamt móður
sinni. í kjölfar kreppunnar miklu
var Hlíðarbúið selt og fjölskyldan
flutti til Hvammstanga. Þar stund-
aði afi ýmis störf en hann var ætíð
eftirsóttur í vinnu sökum dugnaðar
og snyrtimennsku. Sumar eitt réðst
hann í kaupavinnu til Sigfúsar
bónda á Ægisíðu og þar kynntist
hann konuefni sínu Ogn Sigfús-
dóttur. Þau hófu búskap í Kirkju-
hvammi árið 1930. Voru þau fyrst
með allstórt fjárbú og jafnframt
stundaði afi refarækt sem hann
lærði af norskum manni, Einari
Farestveit er þá bjó á Hvamms-
tanga. Kirkjuhvammur stendur rétt
fyrir ofan Hvammstanga en á þess-
um tíma var þar kirkjustaður og
annexía frá Melstað. Því var oft
gestkvæmt hjá ömmu og afa en þá
var til siðs að kirkjugestir þægju
veitingar að aflokinni messu.
í kringum 1940 heijaði mæði-
veikin í héraðinu og fjárstofn
húnvetnskra bænda hrundi niður.
Því varð lítið um búskap á mörgum
bæjum. Ekki bætti það heldur úr
skák að refaskinn féllu mikið í
verði. Það hefur því ef til vill verið
lán í óláni að afi var beðinn um að
taka að sér bústjórn á stóru búi
austur í Landeyjum. Fjölskyldan
flutti að Miðey og dvaldi þar í tvö
ár hjá Ágústi Einarssyni sem átti
jörðina. Því næst var ferðinni heitið
í Hveragerði þar sem þau keyptu
húsið Ljósaland sem stendur við
Bláskóga. Þar lærði afi pípulagnir
hjá Jóhanni Bjarnasyni og unnu
þeir lengi saman. Hveragerði var
þá í uppbyggingu og næg atvinna
við að leggja leiðslur í íbúðarhús
svo og gróðurhús.
Þegar afi fór að reskjast fékk
hann sér léttari innivinnu einkum
við smíðar, fyrst á Keflavíkurvelli
og seinna í Reykjavík. Síðustu ævi-
árin dvaldist hann að mestu í
Reykjavík og hafði litla íbúð að
Austurbrún 6. Afi var lengst af
ævinnar heilsuhraustur maður en
hin síðari ár var aldurinn farinn að
segja til sín. Þó var hann léttur og
kvikur í öllum hreyfingum og hafði
yndi af ferðalögum og gönguferð-
um. Okkur eru minnisstæðar
margar skemmtiferðir sem hann fór
með okkur út um landið, m.a. hefur
hann verið á öllum landsmótum
UMFÍ frá 1949, en hann var mikill
áhugamaður um íþróttir. Sumarið
1983 fóru afi og amma ásamt fleiri
ættingjum í ferð kringum Vatns-
nes. Var afi þar hrókur alls fagnað-
ar. Áberandi var hvað hann þekkti
öll ömefni og atburði er við þáu
vom tengd. Fyrir nokkmm ámm
vann hann ásamt vini sínum að
örnefnasöfnun fyrir Þjóðskjalasafn-
ið en afi þekkti Hlíðardalinn, Qöllin
og nágrennið manna best.
Böm ömmu og afa urðu níu:
Jónas býr í Flórída, Sigríður í
Svíþjóð, Viggó og Sverrir í
Reykjavík og Margrét, Ámi, Sig-
urður, Helgi og Rósa em öll búsett
í Hveragerði. Bamabömin svo og
barnabamaböm em orðin fjölmörg.
Fyrir um það bil ári varð afí fyr-
ir áfalli sem leiddi til þess að hann
varð rúmfastur. Andlegu þreki hélt
hann þó að mestu til hins síðasta
og ráðstafaði málum sínum við sína
nánustu. Hann óttaðist ekki dauð-
ann og það má segja að að lokum
hafí hann verið honum kærkomin
hvíld.
Við viljum þakka afa allar
ánægjulegu samverustundirnar.
„Far þú í friði
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.“
Systkinin í Laugaskarði
SVAR
MITT
eftir Billy Graham
Hvernig stendur á þvi að predikarar virðast sífellt þurfa að
vera að biðja um peninga? Eg hef andstyggð á þessu. Eg hef
sérstaklega suma sjónvarpspredikara í huga.
Verk drottins þarfnast peninga, en eg er sammála þér um
það að prestar ættu alls ekki að nota langan tíma til að
fjalla um peninga né beita „háþrýstingi“ við fólk. í starfí
mínu hef eg ævinlega reynt að fara gætilega í þessu efni.
Þegar við flytjum sjónvarpsþætti okkar viljum við að fólk
viti að starfið sem við erum að vinna þarfnast mikilla peninga
— sjónvarp er orðið hræðilega dýrt — en við reynum eftir
megni að forðast að vekja þá hugmynd að peningamálin sitji
fyrir öllu öðru í þjónustu okkar. Eg þrái að boða fagnaðarer-
indið með öllum tiltækum ráðum sem nútíminn býður okkur.
Jafnframt ber að hafa í huga að sérhver kristinn maður
ber ábyrgð fyrir Guði: Hann á að ráðstafa með trúmennsku
hverri krónu, sem Guð felur honum. Þegar öllu er á botninn
hvolft er allt það sem við höfum handa á milli komið frá
Guði. Hann gaf okkur hæfíleika og tækifæri til að afla
gæðanna, og við erum ábyrg gagnvart honum.
Spurningin er í raun og veru þessi: Guð og starf hans í
heiminum, situr það í fyrirrúmi hjá okkur? Eða hugsum við
fyrst og fremst um okkur sjálf? Erum við einungis fús til
að gefa Guði afganginn þegar við höfum svalað eigingimi
okkar?
í hvert skipti sem eg vík að peningum eða skyldunni að
nota þá skynsamlega kemur fyrst upp í hug mér að Guð
hefur gefíð okkur margfalt meira en við getum nokkum tíma
endurgoldið honum. Umfram allt hefur hann gefíð okkur son
sinn til að hann dæi á krossinum fyrir syndir okkar.
Kristur er okkur fyrirmynd í því að gefa: „Því að þér
þekkið náð drottins vors Jesú Krists að hann, þótt ríkur
væri, gjörðist yðar vegna fátækur til þess að þér auðguðust
af fátækt hans“ (2. Kor. 8,9). Kristur gaf allt, jafnvel líf
sitt, okkar vegna.
Hefúr þú afhent Kristi allt sem drottni þínum og frelsara?
Gefðu honum líf þitt — þar á meðal peningaveski þitt — og
bið hann að nota þig sér til dýrðar.
NÝTTSÍMANÚMER
69-11-00
Augiýsingar 22480 • Afgreiðsla 83033
Kristján Sæmundur
Jónsson - Minning
Fæddur 19. september 1913
Dáinn ll.júlí 1986
Hann fæddist á Þingeyri við
Dýrafjörð, sonur hjónanna Höllu
Bjamadóttur og Jóns Guðmunds-
sonar skipstjóra. Móðir hans var
ættuð úr Fljótshlíð en faðir hans
var Dýrfírðingur. Hann ólst upp í
föðurhúsum á Þingeyri, en fluttist
til Reykjavíkur með foreldrum
sínum og nam hér veggfóðrun og
dúklagningu. Kona hans hét Hulda
Júlíusdóttir, hún er látin fyrir mörg-
um árum. Þau eignuðust tvær
dætur, Kristjönu og Maríu.
Sæmundar nafnið fylgdi honum,
þó seinna nafn væri að skírn. Þegar
ég hafði stofnað heimili með ferm-
ingarbróður hans og bemskuvini,
hér í Reykjavík, leið ekki langur
tími þangað til hann kom í heim-
sókn. Leiksystkinahópurinn á
Þingeyri var stór og það upphófst
fljótlega frásögn í Heljarslóðarorr-
ustustíl milli þeirra vinanna svo ég
mætti vita hvar í víglínunni þeir
hefðu staðið. Þá var aðal málið að
finna upp á einhveiju til að skapa
spennu, vera fyndinn, eða jafnvel
aðal prakkarinn. Þannig var tíminn
oft fljótur að líða, og mikið gátu
þeir lifað í endumýjun lífdaga sinna
og vart mátti sjá, hvort gleðin hefði
verið meiri eða sannari þá en á
þeirri stundu. Þær era líka orðnar
nokkuð margar, því ætíð síðan hélt
Sæmundur þeim hætti að líta inn
og lét aldrei á sig fá þó hallaðist á
með endurgjaldið. Sögumar frá
æskuáranum þratu aldrei enda oft
miklu bætt við af samanburðar-
fræðum við lífíð og tilverana. Ég
var löngu flutt með þeim í skúrana
og hjallana á „Balanum" eða
„Plássinu" og ég þekki orðið smiðj-
una sem allt þetta hafði orðið til í.
Sæmundur átti marga fáka til
ferðalaga um hinar ýmsu traðir
mannlegs lífs, hann lét þá jafnvel
geysa svo hratt að ekki var gott
að greina sporaslóð eða vera honum
samsíða. Ég velti því stundum fyrir
mér, hvað það væri sem gerði Sæ-
mund svo sérstakan sem hann var.
Eflaust hef ég ekki komist að réttri
niðurstöðu, en rætur hans stóðu
mjög fastar í Dýrafirði, hann mat
sín föðurhús og uppeldis síns minnt-
ist hann með gleði. Hann var vel
af Guði gerður; föngulegur að vall-
arsýn. Listagyðjan hafði verið
honum örlát; hann mótaði myndir
úr hverju sem var. Til dæmis var
hann snjall teiknari og fór vel með
liti. Hann telgdi og skar út marga
muni. Þá var hann ljóðelskur og
gerði sjálfur mörg falleg ljóð, sem
hann hélt þó ekki mikið á lofti. Þau
urðu til í yfirfullum huga hans eins
og flæði, sem varð að koma til, svo
eitthvað rýmkaði til í hugarheimin-
um, sem vart náði yfír allt það sem
hann fann til með, vildi njóta, vita
eða laga. Hann var gróandans mað-
ur. Vésteinsholt í Haukadal ber
þeirri tryggð hans við Dýrafjörð,
sem hann alla tíð bar hátt uppi,
fagurt vitni. Þar er nú risinn fal-
legur skógur sem hann og kona
hans, meðan bæði lifðu, lögðu mikla
alúð við og hann æ síðan vitjaði
og dvaldi hjá á hveiju ári. Þar var
hann staddur þegar meðvitundin til
þessa lífs hvarf honum í hinsta sinn.
Kannski var hann í raun alltaf út-
lagi, þrátt fyrir langan vinnudag
og gæfuríka ævi í höfuðborginni.
„Það kemur aldrei neitt aftur þar
sem malbikið er, við áttum að fara
okkur hægar og þurrka ekki út það
sem var, það var menning okkar,
gömlu húsin og munimir sem við
hentum í óðagotinu sem vélamar
leiddu yfir okkur." Söknuður Sæ-
mundar var sár þegar hann hug-
leiddi hve fljótráð þjóðin og hann
sjálfur gjarnan hafði verið.
Eilífðarmálin hafði hann hugleitt
og gert alveg upp við sig. „Við
fæðumst inn í annan efnisheim,
ekkert líf fæðist fullburða í þessum
heimi og lögmál þess fylgir okkur
yfir, við verðum að þroskast og
læra. Þar eins og hér gengur það
misjafnlega, en þar er bjart og mik-
il dýrð.“
I Hávamálum segir frá ráðum til
Loddfáfnis. „ . . . veistu ef þú vin
átt, þann þú vel trúir, far þú at fínna
opt, því at hrís vex og hávu grasi
vegr, er vættki tröður."
Ég skrifa þessar línur vegna þess
að ég fínn, að götum að mínu heim-
ili hefur fækkað. Ég finn að vinur
er horfínn, því enginn hrís festist í
götu hans, til æsku- og ævivinar
hans. Hann tók mig í sátt og fleytti
mér með hversu hátt sem sauð á
keipum og raunveraleikanum ýtt til
hliðar eftir þörfum svo ferðin fyrir
ofan og utan mætti verða sem stór-
kostlegust.
Sæmundur hvorki kom né fór án
þess að brosa eða hlæja að öllu
saman. Við kveðjum hann nú og
þökkum fyrir samfylgdina gegnum
árin.
Afkomendum hans og ættmenn-
um vottar fjölskylda mín samúð
sína.
Jónína Jónsdóttir
„... en nú falla vötn öll til Dýrafjarðar,
ok mun ek þangat riða,
enda em ek þess fuss.“
í dag er borin til moldar föður-
bróðir minn og vinur, Sæmundur
Kr. Jónsson, fæddur á Þingeyri við
Dýrafjörð, þann 19. september
1913.
Það er ekki að ástæðulausu, að
ég nefndi fæðingarstað hans. Þótt
fjölskyldan yfírgæfí átthagana á
mestu kreppuáranum, þá varð hann
ekki slitinn upp með rótum þaðan.
Það gat ekki farið fram hjá neinum,
og síst af öllum mér, sem kynntist
honum hér á mölinni.
Sæmundur var maður, sem hafði
áhrif á umhverfi sitt, mótaði það
eða vakti til andspymu. Hann hafði
ákveðnar skoðanir og hikaði ekki
við að láta þær f ljós. Sæmundur
unni bókmenntum, lifði og hrærðist
í heimi ljóðsins. Hann naut þess að
þrátta um pólitík og þrætumál
líðandi stundar, en skáldskapur,
myndlist og tréútskurður áttu hug
hans allan. það var hans eiginlegi
hugarheimur og þann heim áttu þau
sameiginlegan, Sæmundur og kona
hans, Hulda Júlíusdóttir, á meðan
hennar naut við. Á heimili þeirra
hjóna vora fagrar listir í hávegum
hafðar. En þó var sérstaklega áber-
andi ást þeirra á fombókmenntum
okkar. Sú ást tengdist einkum
Dýrafirði, þar sem Gísla saga Súrs-
sonar gerðist að stóram hluta til.
Þau hjónin keyptu Vésteinsholt
í Haukadal, þar sem þau stunduðu
tijárækt og nutu þess að tengjast
aftur upphafinu. Frændi minn var
manna fróðastur um Gísla sögu og
hafði hann unun af því að fræða
merin um hana. Kveðskapur hans
og málverk tengjast á allan hátt
þessum stórbrotnu og söguríku
slóðum.
Fyrir alla þá, sem hann þekktu,
er það engin tilviljun, að síðasta
ferð hans á þessari jörðu skyldi
liggja til Dýrafjarðar, sem átti alla
tíð hug hans og hjarta.
Við hjónin þökkum frænda fyrir
sameiginlegar stundir um leið og
við vottum dætram hans og dóttur-
syni okkar dýpstu samúð.
Kjartan R. Gíslason