Morgunblaðið - 05.09.1986, Blaðsíða 10

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 5. SEPTEMÐER 1986
Ágreiningnr
um álitamál
eftir Rósu Björk
Þorbjarnardóttur
Umræða um skólamál er afar
viðkvæm og vandasöm. Hún þarf
því að mótast af þekkingu, tillits-
semi og sanngimi. Ábyrg skóla-
málaumræða á íslandi hefur lengi
átt erfitt uppdráttar og liggja ugg-
laust til þess margar orsakir. Ein
af forsendum þess að menn geti
rætt um skólamál af einhveiju viti
er að þeir hafí greiðan aðgang að
traustum upplýsingum m.a. um
menntun kennara, almennt skóla-
starf, aðbúnað nemenda og kennara
og tengsl heimila og skóla. Því vil
ég fyrir hönd Kennaraháskóla ís-
lands þakka þær fréttir, sem birst
hafa í Morgunblaðinu og öðrum fjöl-
miðlum, af endurmenntun kennara,
en ég tel slíkan fréttaflutning geta
stuðlað að þeirri vönduðu skóla-
málaumræðu, sem böm okkar eiga
skilið.
Eins og þegar hefur komið fram
í Morgunblaðinu voru í sumar í
boði á vegum Kennaraháskóla Is-
lands Qölmörg endurmenntunar-
námskeið af ýmsum toga. Óþarft
ætti að vera að taka fram að ein-
ungis em ráðnir til að annast
endurmenntun fyrir kennara þeir
menn, sem skólinn treystir til
starfa. Þetta þykja erfíð og vanda-
söm störf því kennarar em kröfu-
harðir og gagnrýnir nemendur svo
sem vera ber.
í tilefni af skrifum í Staksteinum
22. ágúst sl., þar sem vikið er að
námskeiði um álitamál, tel ég þörf
á að gera námskeiðið sérstaklega
að umræðuefni.
Mér er það harmsefni að í um-
fjöllun sinni fellur greinarhöfundur
í hina lævísu gildru hlutdrægninnar
og gerir með því umsjónarmenn
námskeiðsins, Erlu Kristjánsdóttur
og Ólaf H. Jóhannsson, tortryggi-
leg. Þau Erla og Ólafur störfuðu
að námsefnisgerð í samfélagsfræði
á vegum menntamálaráðuneytisins
um árabil og tóku þátt í umræðum
í útvarpi og blöðum um kennslu í
samfélagsfræði veturinn 1983—
1984. Höfundur Staksteina gefur í
skyn að þess vegna sé þeim ekki
treystandi til að fjalla af óhlut-
drægni um álitamál innan sam-
félagsfræði. Hér kemur fram
viðhorf, sem er töluvert útbreitt í
samfélagi okkar og því miður oft
ekki að ástæðulausu. Það er að
segja, að þeim, sem hefur ákveðna
skoðun í einhverju máli og hefur
djörfung til að halda henni fram,
sé ekki treystandi til þess að fjalla
af sanngimi um skoðanir annarra.
í bæklingi KHÍ um námskeið og
fræðslufundi 1986 stendur eftirfar-
andi lýsing:
Á námskeiðinu verður fjallað um:
— Mismunandi viðhorf til náms,
kennslu og uppeldis og hvemig
þau birtast í kennslufræði,
kennsluaðferðum og námsgögn-
um.
— Hvemig unnt er að fjalla um
álitamál í kennslu. Dæmi um
slík viðfangsefni verða sótt til
kristinfræði, líffræði, samfélags-
fræði og heimspeki.
Sérstök áhersla verður lögð á
Rósa Björk Þorbjamardóttir
þátt umræðna (skoðanaskipta) í
kennslu og hvemig þær geti
stuðlað að virðingu og umburð-
arlyndi fyrir skoðunum annarra
og fæmi í að tjá eigin skoðanir.
Eins og sjá má af lýsingunni þá
er meginmarkmið námskeiðsins
einmitt að leita leiða til að auka
hæfni kennara til að vega og meta
ólíkar skoðanir af víðsýni og sann-
gimi svo þeir láti ekki persónulegar
skoðanir byrgja sér sýn. Sennilega
lenda fáar stéttir í eins ríkum
mæli og kennarar í því að þurfa
að ijalla um mismunandi sjónarmið
án hlutdrægni og taka afstöðu til
ólíkra skoðana. Hæfni þeirra eða
vanhæfni á þessum sviðum getur
síðan haft mótandi áhrif á nemend-
ur þeirra. Sanngimi, víðsýni og
virðingu fyrir öðmm og skoðunum
þeirra þarf að rækta með sér og
við hljótum að þurfa að stunda það
ræktunarstarf bæði á heimilum og
í skólum.
Þátttakendum námskeiðsins gef-
ast tækifæri til að kynna sér
mismunandi lífsskoðanir (skoðana-
kerfí) og velta fyrir sér kostum
þeirra og annmörkum. Lögð er
áhersia á að öll skoðanakerfí hafí
væntanlega eitthvað til síns ágætis
en ekkert þeirra sé fullkomið.
„Eins o g þegar hefur
komið fram í Morgnn-
blaðinu voru í sumar í
boði á vegum Kennara-
háskóla Islands fjöl-
mörg endurmenntunar-
námskeið af ýmsum
toga. Óþarft ætti að
vera að taka fram að
einungis eru ráðnir til
að annast endurmennt-
un fyrir kennara þeir
menn, sem skólinn
treystir til starfa.“
Eins og kunnugt er birtast mis-
munandi skoðanakerfí bæði í
skólastefnum og innan allra fræði-
greina er námsgreinar skólans
byggja á. Skoðanir eru ennfremur
skiptar um hvað eigi að kenna í
hverri grein, hvemig, hvenær og
hvers vegna. í starfí sínu verða
kennarar einnig að horfast í augu
við það að nemendur þeirra, foreldr-
ar og samkennarar hafa ólíkar
lífsskoðanir, sem geta fallið að eða
stangast á við eigin skoðanir.
Á umræddu námskeiði er í um-
fjöllun um álitamál innan einstakra
námsgreina eða greinasviða (s.s.
samfélagsfræði) gerð tilraun til að
afmarka og benda á viðfangsefni,
sem líklegt er að valdi ágreiningi.
Þátttakendur skiptast á skoðunum
um í hve ríkum mæli sé æskilegt
að fjalla um slík viðfangsefni og
hvaða vinnubrögð gætu hentað
best. Vænlegast til árangurs þykir
að leitast við að fá fram hjá nem-
endum mismunandi sjónarmið og
leita eftir skýringum eða rökstuðn-
ingi og þá er brýnt að kennarinn
meðhöndli öll þessi sjónarmið með
opnum huga og af sanngimi, hver
svo sem hans skoðun kann að vera.
Þetta reyndist mörgum manninum
afar erfítt og er þá ýmist að menn
leiða hjá sér álitamálin eða takast
á við þau af einsýni og ofstopa.
Ef við kennarar, foreldrar og aðrir
fræðarar og uppalendur leggjum
slíkt í vana okkar, tel ég að vegið
sé að hinum dýrmætu forsendum
lýðræðis og mannréttinda.
í Staksteinum var spurt hvort
ekki hefði verið við hæfi að kalla
fleiri til en þau Erlu Kristjánsdóttur
og Ólaf H. Jóhannsson. Svo var
vissulega gert. Páll Skúlason, pró-
fessor við Háskóla íslands, fjallaði
í inngangserindi um lífsskoðanir og
menntun. Hreinn Pálsson, kennari
við Háskóla íslands, fjallaði um efn-
ið heimspeki með bömum og kynnti
aðferðir og vinnubrögð sem geta
hjálpað bömum til að ræða um við-
kvæm málefni út frá viðhorfum
heimspekinnar. Gunnar J. Gunnars-
son, framkvæmdastjóri KFUM og
K og fyrrverandi kennari við KHI,
leiddi umræðuna um álitamál í
kristinfræði. Hið sama gerði Marta
Ólafsdóttir líffraeðingur, kennari við
KHÍ í líffræði. Ólafur H. Jóhanns-
son, skólastjóri Æfíngaskóla KHÍ,
leiddi hins vegar umræðuna um
álitamál í samfélagsfræði.
Síðustu spumingu höfundar
Staksteina: „Er víst að hér sé fullr-
ar óhlutdrægni gætt?“ get ég því
miður aðeins svarað á einn veg.
Samkvæmt lífsskoðun minni á mað-
ur fátt víst í heimi hér, og kannske
síst það að maður falli ekki sjálfur
í gildruna lævísu þrátt fyrir stöðuga
viðleitni til hins gagnstæða.
Að lokum leyfí ég mér að bera
fram þá einlægu ósk að okkur for-
eldrum, skólamönnum og fjölmiðla-
mönnum, sem mörg emm í fleiru
en einu þessara hlutverka, takist
smám saman að byggja upp þá
ábyrgu og vönduðu skólamálaum-
ræðu, sem geti stutt heimilin og
skólana í því mikilvæga og vanda-
sama starfí, sem þar er unnið við
umönnun bama og unglinga á við-
kvæmasta mótunarskeiði mannsins.
Höfundur er endurmenntunar-
stjóri Kennaraháskóla íslands.
Ríkistekjur árið
eftir heimsendi
og fleira
um skattheimtu
eftir Hlédísi
Guðmundsdóttur
I Morgunblaðinu sunnudaginn
17. ágúst sl. skrifaði Stefán Frið-
bjamarson pistil um þingmál. Er
maðurinn væntanlega sérfróður um
slíkt, en hér skulu tvær athuga-
semdir hans skoðaðar nánar:
„Skattsárir menn tóku „glaðn-
43307
641400
Lundarbrekka — 5 herb.
Falleg ca 125 fm 5 herb. endaíb.
V. 3350 þús.
Þinghólsbraut — einb.
160 fm á tveimur hæðum.
Bilskréttur. Mögul. skipti. V. 4,2
millj.
Hraunbær — raðh.
143 fm ásamt 28 fm bílsk.
Stórihjalli — raðh.
Glæsil. ca 300 fm hús á tveimur
hæðum með innb. bílsk.
KJÖRBÝLI
FASTEIGNASALA
Nýbýlaveg 14, 3. hæð.
Sölum.: Smárl Gunnlaugsson.
Rafn H. Skúlason, lögfr.
ingnum" ekki fagnandi fremur
en fyrri daginn,“ segir Stefán
glaðhlakkalega. Eitthvað gæti verið
til í þessu. Mörg okkar „skatts-
árra“, eigum að greið? 30—110%
núverandi grunnlaun: í opinber
gjöld næstu fímm má aiði án tillits
til þess hvort við höldum sömu laun-
um eða „fáum“ jafnmikla yfírvinnu
framvegis og við tókum að okkur
á síðastliðnu ári. Sumum hefur láðst
„eins og fyrri daginn" að tjá stolt
sitt og gleði yfír að bjarga með
þessum hætti íjárhag ríksisins. Af
framangreindri yfírlýsingu má ráða
að Stefán tilheyri ekki þeim 13%
skattgreiðenda á landi hér sem inna
af hendi 65% alls tekjuskatts sem
lagður er á (leiðréttið mig endilega
ef þessi fullyrðing er röng!). Ekki
Hlédís Guðmundsdóttir
skal spáð hvort það stafar af skatt-
svikum eða sannri fátækt í hans
tilfelli, en því er ekki að leyna að
hið fyrmefnda, skattsvikin, er mjög
algeng ástæða þess að menn
„sleppa vel“ við skatt og gerast því
ekki „skattsárir".
Þetta var nú bara smáathuga-
semd vegna kokhreysti þingmála-
skrifarans, en það sem ég vil hér
með rengja í pistli þessum og tel
vera fáráðs-raus, er eftirfarandi
fullyrðing: „Staðgreiðsla skatta,
að viðbættri nýrri verðbólgu-
hrinu, kæmi skattgreiðendum i
koU.“
Staðgreidd opinber gjöld, að
sjálfsögðu sem sanngjam hundr-
aðshluti af greiddum launum, koma
mönnum ekkert sérstaklega í koll,
ef þeir vita af þeim fyrirfram.
Ósanngjöm skattheimta og of lág
laun, eins og tíðkast hjá obba launa-
manna á íslandi nú, koma hinsvegar
öllum illa, en það er önnur saga sem
ekki kemur staðgreiðslu opinberra
gjalda við.
í umræddum pistli gleymdist að
geta þeirrar staðreyndar að of háir
eftirágreiddir skattar, eins og nú
vom lagðir hér á, eru beinlínis verð-
bólguhvetjandi, því þeir herða
launakröftir.
Sú goðsögn, að við græðum á
verðbólgunni við greiðslu „eftirá"-
skatta, hefur að öllum líkindum átt
sinn þátt í að halda hér við verð-
bólgu á umliðnum ámm, og er mál
að linni.
Annar maður, Gunnar Smári
Egilsson, skrifaði um skattamál í
Helgarpóstinn 15. ágúst sl. Ein
fullyrðing hans var á þessa lund:
„Annað sem menn óttast í sam-
bandi við staðgreiðslukerfið er
að árið áður en það kemur tii
framkvæmda verður skattlaust
og víst er að menn auka tekjur
sínar umtalsvert á því en hægja
siðan á sér fyrsta árið sem stað-
greiðslan kemur til fram-
kvæmda.“
Bollaleggingar um að menn muni
vinna mikið árið fyrir skattkerfis-
breytingii og taka það svo of rólega
þegar staðgreiðslan hefst, virðast
ekki svaraverðar, en e.t.v. er nauð-
synlegt að benda fólki á hvað
raunvemlega felst í hugmyndinni:
„Menn“ „óttast“ að fólk hætti
launastörfum ef skattheimtan pínir
það ekki áfram! Ef skattskrúfan
hefur virkilega neytt umtalsverðan
hluta þjóðarinnar til að vinna meira
en vilji stóð til, sannast greinilega
að núverandi skattlagningarkerfi
er ómannúðlegt. Skilja menn ekki
að ef einhveijir þurfa að hvíla sig
þegar þeir losna úr skattskrúfu sem
þeir hafa jafnvel verið í áratugum
saman, þá taka aðrir fegnir við
verkunum þeirra.
Eg fullyrði einu sinni enn að það
eina sem tapast við umrædda tekju-
breytingu opinberra gjalda em
ríkistekjur árið eftir heimsendi!
Hér skal staðar numið að sinni,
með von um að staðgreiðsla opin-
berra gjalda komi nú fljótt til
framkvæmda, eins og ráðamenn
hafa á orði, en detti ekki uppfyrir
líkt og svo oft áður.
Höfundur er læknir í Reykja vik.
Nýjung í orlofsmálum
Islendinga
Orlofshús við Hvítu ströndina á Spáni.
Starfsmannafélög — félagasamtök — hópar — fyrirtæki.
íbúðir — raðhús — villur. Einnig 203 fm veitingastaður.
Samninoar í gangi um mjög hagstæöarferöirfyrir húseigendur.
Hafið : -nband strax, við komum með kynningar á staðinn
ef óskað er.
Næsta kynnisferö 18. september '86.
G. Óskarsson & Co.
Laugavegi18
Sími:17045 frá 9-22.
Þær efndu til hlutaveltu til ágóða fyrir Sjálfsbjörg, Þórunn Björk
Sigurbjörnsdóttir og Súsanna Jónsdóttir. Komu þar inn 2.000 kr. sem
voru látnar ganga í ferðasjóð íbúanna í Hátúni 12.