Morgunblaðið - 05.09.1986, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 5. SEPTEMBER 1986
Smælki um að ferðast
eftir Svein Einarsson
Ýmsir munu hafa lagt land undir
fót hér innanlands í hunangsveð-
urtíð og skattatíð, enda ekki mikil
glóra að endasendast héðan úr
sjaldgæfri sumarblíðunni í útlöndin,
þar sem er ekkert slq'ól.
Margt kemur í huga ferðalangs-
íns á farvegum landsins. Fyrst er
nú það, að við erum trúlega í hópi
svokallaðra þróunarlanda í vega-
gerð og samgöngum. Sá sem hér
heldur á penna hefur flækst um
Qórar álfur og finnur nú ekki í fljótu
bragði neitt land sem er skemmra
komið í vegamenningu; ég veit að
vísu ekki um ástand vega í Efra-
Volta og á Eldlandinu.
Fyrir margt löngu hefðum við
átt að taka í hnakkadrambið á okk-
ur, skella á vegatolli, taka tilboði
einhvers þeirra framtakssömu fyrir-
tækja, sem sýnt hafa vegagerð
áhuga og malbika eða binda slitlag
á öllum hringveginum og öðrum
fjölfömustu umferðaræðum á ör-
fáum árum.
Menn hafa borið því við, að vega-
tollur sé óréttlæti og mismunun;
hvers eigi landsbyggðarmenn að
gjalda. Aðrar þjóðir hafa þó gripið
til þess „óréttlætis" án þess að
blikna. Og skýringin er ofureinföld:
Mönnum hefur ekki þótt það heil-
brigð skynsemi, að teygja lengur
úr því tímabili, en nauðsyn krefur,
að ferð á milli landshluta kosti það
að hrista sundur farartækið í frum-
eindir; mönnum hefur einfaldlega
þótt það skynsamlegt og ekki síður
réttlætismál (nema kannski gagn-
vart bílasölum) að láta það fé, sem
fer í bílaviðgerðir af þessum sökum,
nýtast í varanlegar vegabætur. En
hér eru það tíðindi, ef maður kemst
klakklaust milli landsíjórðunga, án
þess púströr detti undan, gijót
þrengi sér upp í vélina eða Guð
veit hvað, og skiptir þá engu hvort
bifreiðin er ný eða gömul.
Auðvitað væri ósanngjamt að
vanþakka það, sem þó hefur verið
gert að undanfömu, og er eigi að
síður stórt stökk, og hefur þegar
breytt talsverðu í átt til þess, að
við getum talist siðmenntuð þjóð í
þessu tilliti. Betri vegir fæða nefni-
lega af sér meiri snyrtimennsku og
þeim fækkar, sem telja við hæfi að
fleygja háaséinu og svalapakkanum
út um bílgluggann á fullri ferð.
Skyldi ekki verða snyrtilegra í
kring? Alveg er ótrúlegt, hvílíkt
stökk allt yfirbragð kauptúna og
þorpa á þessu landi okkar hefur
tekið, eftir að bundna slitlagið kom
til sögunnar. Mig minnir að það
hafi verið Gmndarfjörður sem reið
á vaðið, og allt í einu vom komin
þama mannabúsæti, sem ekki vom
í hrópandi ósamræmi við tign og
hreinleik náttúrannar í kring. Síðan
komu aðrir staðir á eftir, og er nú
víða orðið aðlaðandi í þessum pláss-
um. Eitt fæðir líka annað af sér.
Hversu lengi var ekki t.d. innkeyrsl-
an til Hveragerðis óskemmtileg og
lágkúmleg. Nú hefur verið gengið
frá umhverfí hótel Arkar, og allt í
einu er orðið fysilegt og fallegt að
renna í hlað í þorpinu.
En íslendingar búa ekki bara í
borg og kauptúnum, við búum líka,
Guði sé lof, ennþá á sveitabæjum,
þó að ekki virðist vera búið að fínna
upp formúluna, hvemig á að koma
af sér og i verð heimsins bestu af-
urðum — og það þó hálfur heimur
svelti. Fyrir ferðamanninn, sem
„Fyrir margt löngn
hefðum við átt að taka
í hnakkadrambið á okk-
ur, skella á vegatolli,
taka tilboði einhvers
þeirra framtakssömu
fyrirtækja, sem sýnt
hafa vegagerð áhuga
og malbika eða binda
slitlag á öllum hring-
veginum og öðrum
fjölfömustu umferðar-
æðum á örfáum árum.“
lítur heim til bæja á yfírreið sinni,
er sem skipti í tvö hom á bæjunum.
Sums staðar andar allt af búsæld
og snyrtimennsku og hafa Eyja-
Qarðarbændur löngum verið
rómaðir í þeim efnum, þó að slík
fyrirmyndarbýli megi reyndar finna
í öllum sýslum og hreppum. En svo
er það á hinum bæjunum: Ula hýst
og illa girt, fjóshaugurinn á hraðri
ferð um hlaðið, hús ryðguð og ómál-
uð, uppgjafaheyvinnuvélar og
dráttarvélabútar eins og hráviði um
allt. Sumt fólk hefur kannski ekki
tilfínningu fyrir þessu og aðrir
kunna að bera við fátækt. En þegar
okkur varð það á, oftar en einu
sinni, að vekja bændur upp úr rúm-
inu, með stíramar í augunum, um
hásláttinn, klukkan ellefu fyrir há-
degi, þá fómm við að velta því fyrir
okkur, hvemig sú fátækt væri til
komin. En í réttlætis nafni skal
þess líka getið, að komið var á aðra
bæi, sem ljómuðu af góðu og dug-
miklu mannlífi, þar sem greindir
og gegnir landstólpar vom góðu
heilii ennþá að yrkja jörðina okkar.
En vílq'um aftur að vegunum.
Þegar verið er að setja á bundið
slitlag — og það var víða á þessari
yfirreið okkar — kemur tímabil, sem
krefst tillitssemi vegfarenda og
þátttöku. Mönnum er þá gert að
aka hægt, þannig að vegmulningur-
inn dreifist með jöfnum þunga og
ekki myndist djúp hjólför. Gjama
er sett upp skilti, þar sem menn
em beðnir að aka t.d. á 35 km
hraða, stundum er jafnvel, að ungt
fólk stöðvar vegfarendur og biður
þá munnlega hins sama. Eigi að
síður tókst að eyðileggja fyrir mér
tvær framrúður, vegna þess, að ein-
hveiju fólki lá á, þeysti framúr við
þessar kringumstæður og spjó aft-
urúr sér gijóti. Undarleg hugar-
ókyrrð það.
Annars vekja svona ferðir marg-
ar spumingar um umferðarmenn-
ingu okkar, sem í ýmsum tilvikum
mætti því miður nefna ómenningu.
Ég hef fyrir sið að aka á 80 km
hraða á klukkustund á góðum veg-
um, en 60—70 km á þeim lakari.
Nú vill svo einkennilega til, að það
em einmitt landslög, sem segja fyr-
ir um þennan umrædda ökuhraða.
En viti menn! Hvemig stendur þá
Sveinn Einarsson
á því, að stöðugt er verið að taka
framúr mér? Er hugsanlegt að um
helmingur ferðalanga sé stöðugt
að bijóta lög? Ég er bara ekki frá
því. Og hvemig stendur á því?
Persónulega hentar mér sá öku-
hraði, sem löggjafínn hefur sett og
talið hæfílegan fyrir akstursskilyrði
hérlendis. Eg hef nefnilega gaman
af að skoða það sem fyrir augu
ber, kletta, fjöll og tún og ár og
þreytist seint á að dást að því, hve
ímyndunarafl skaparans er fjöl-
breytilegt. En ég er ekki viss um
að þeir, sem þjóta áfram með 100—
120 km hraða, hafí tíma til að veita
slíku eftirtekt. Enda sá hraði miðað-
ur við hraðbrautir, þar sem
markmiðið er flutningur milli staða
og ekki ferðalag í gamalli og góðri
merkingu þess orðs. Og þá skulum
við ekki gleyma því, að skástu veg-
ir okkar em á við miðlungsvegi víða
erlendis, og að hraðbrautir em eng-
ar til hér.
Sumum þykir þetta ef til vill
sparðatíningur, en það fínnst mér
reyndar ekki, því að umhverfísmál
og samgöngumál em mikilsverð og
geta skipt sköpum, hvort manneskj-
unni líður vel í landinu. Hér hefur
reyndar verið horft á þetta með
augum ferðamannsins, en það yrði
efni í annan pistil og trúlega mikils-
verðari, ef við fæmm að fjalla um
samgöngumál frá þjóðhagslegu
sjónarmiði, atvinnulega — og
byggðarþróunarlega.
Það má kalla þetta hagnýtar at-
hugasemdir um atriði, sem auðvitað
mega ekki verða til þess, að maður
njóti ekki kyrrðarinnar hjá selkóp-
unum í Hindisvík, tignar og þokka
Þingeyrarkirkju, þar sem þeir, sem
ekki fínna til trúarlegrar lotningar
geta þá í staðinn uppfyllst af fagur-
fræðilegri nautn, eða að spretta úr
spori á Flugu eða Fjöður eða Létti
eða Blossa fram í hásal Skagafjarð-
ardala. Það er líka sjaldgæf tilfínn-
ing að reika um i lerkiskóginum á
Hallormsstað og ég efast um að
hún sé íslensk; þjóðlegt er þó í besta
máta að ganga á vit forfeðra sinna
í vígðum reit uppi á Höfðabrekku-
heiði, þó að Katla hafí tekið kirkj-
una árið 1660.
Blessaða land. En ferðamanna-
land verðum við ekki á þessum
vegum nema fyrir sérvitringa á
klossum og rallbflista, sem ekki fá
að skemma land annars staðar. Og
gósenland bílaviðgerðarmanna og
varahlutasala höldum við áfram að
vera á þessum vegum, þróunarland
í skökkum heimshluta.
Veglausa land.
Höfundur er ríthöfundur og’leik-
stjóri.
STÓRMARKAÐUR Lóuhólum 2—6, simi 74100
Svínakótilettur
498 kr. kg
N autahamborgari
m/brauði
19 kr. stk.
' Reyktur lax
798 kr. kg
Nýreykt
London Lamb
298 kr. kg
V/SA
Úrb. Lambabógar 2 59?00 kr. kg
Kryddlegnar Lamba Lærisneiðar
228,00 kr. kg
Bacon-, Skinku- og paprikukjötfars
159,00 kr. kg
Kindakæfa 188,00 kr. kg
2 kg. Strásykur 37,80
2 kg. Júvel Hveiti 44,80
Svali 6 stk. á 66,00 kr.
OPIÐ TIL KL. 20 í KVÖLD.
OPIÐ LAUGARDAGA 10-16
**Artline bau. 2000M
Artline Ball 2000M Kúlutússpennl
með stáloddl sem þollrálaglð.
Endlngargóður hversdagspennl
sem á engan slnn Ifka. Hægt
að velja um 4 lltl. Fæstfflestum
bóka- og rltfangaverslunum.