Morgunblaðið - 05.09.1986, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 5. SEPTEMBER 1986
Sr, Kjartan Jónsson kristniboði skrifar frá Kenýu/10. g-rein
Pókotþj óðflokkurmn
Morð
Við ókum að líkhúsi ríkisspítala
héraðsins. Þar fóru bændumir þrír
úr. Eftir drykklanga stund komu
þeir til baka með líkið af bróður
sínum vafið inn í nýtt ullarteppi,
sem þeir höfðu keypt, og lögðu það
inn í bílinn. Mjög megn nálykt var
komin af líkinu og til þess að dejrfa
hana, hellti einn þeirra rakspíra
yfír það, en það hjálpaði lítið. Til
að kasta ekki upp ók ég greitt með
höfuðið út um gluggann 25 kfló-
metra heim að bæ fjölskyldunnar.
Er þangað kom, var mikill mann-
Qöldi saman kominn til að sam-
hryggjast flölskyldunni, sem hafði
misst efnilegan son í blóma lífsins
fyrir morðingja hendi. Tvö böm
misstu þama föður sinn. Aðeins
nokkrum vikum áður hafði hann
fengið að sitja í hjá mér niður í
þorp — mjög geðþekkur og myndar-
legur ungur maður. Fólkið var
dreift um hlaðið. Það sat í smáhóp-
um hér og þar, sumir undir tré,
aðrir undir þakskeggi kofanna, enn
aðrir sátu og fylgdust með þeim,
sem tóku gröfina. Sífellt dreif að
fleira fólk. Allir töluðu í hálfum
hljóðum. Andrúmsloftið var þrungið
sorg og ótta.
Þrátt fyrir margmennið vann
aðeins einn maður í einu að gröf-
inni, þeir sem voru nátengdastir
hinum látna. Hinir héldu sig í hæfí-
legri Qarlægð af ótta við að smitast
af dauðanum. Eftir langa stund var
gröfín tilbúin. Líkið var þá látið
ofan í hana og að lokum var mokað
yfír. Þetta var magnþrungin stund,
hinsta sinn, sem elskaður sonur,
bróðir, eiginmaður og faðir var
samvistum við ástvini sína. Konum-
ar grétu. Karlmennimir kvöddu
hann í alvöruþrunginni þögn.
Þegar athöfninni var lokið, fóra
allir, sem höfðu tekið gröfína, og
nánasta fjölskylda afsíðis. Þar beið
þeirra öldungur með innyflin úr
svartri og hvítri geit með ákveðnu
mynstri, sem slátrað hafði verið
stuttu áður. Hann tók hálfmelt gras
úr magasekknum og smurði því á
enni, kinnar og fætur fólksins með
orðunum: „Verði þú aftur sætur".
Með þessari athöfn var fólkið
hreinsað af óhreinleika dauðans og
á þennan hátt var reynt að halda
illum öflum frá fólkinu.
í aðeins nokkur hundrað metra
fjarlægð hímdi fjölskylda morðingj-
ans í sorg og örvilnan. Hún bjó á
næstu jörð við. Lögreglan var búin
að handtaka föðurinn. Strax og ljóst
var, hver hafði framið ódæðið,
komu ættmenni hins látna til þess
að framfylgja réttlætinu samkvæmt
forskriftum hefðar þjóðflokksins,
en það var fólgið í að gera allar
- eigur ijölskyldunnar upptækar. Allt
var tekið, innanstokksmunir, pottar
Beðið eftir læknishjálp. Menning Pókotþjóðflokksins hefur lítið
breyst i tímanna rás, en nú veltur nútfminn yfir hann með ofurafli.
Enn gefur að iíta fólk, sem klæðist skinnfatnaði eins og á þessari
mynd.
„Þessi heimsókn snart
mig djúpt. Einstæð
fjögurra barna móðir,
sem átti hvorki húsið
sem hún bjó í né akur-
inn sem hún ræktaði,
svo að segja allslaus
bauð hún okkur ríka
fólkinu I góð a máltíð.
Þessi kona átti kær-
leika og hjartarúm.“
og diskar, húsdýr og jafnvel úti-
hurðin á kofanum. Síðan var þetta
selt á gjafverði á markaðnum á
næstu dögum. Jafnvel jörðin var
seld fyrir slikk, en þó var smáskiki
skilinn eftir af miskunnsemi við
bömin. Markmið réttlætisins er að
gera fjölskyldu morðingjans að ör-
eigum fyrir lífstíð. Af ótta við, að
eitthvað illt myndi gerast, þorðu
hinir ógæfusömu ekki að standa á
móti, þegar „réttlætið" var látið
hafa sinn gang.
landsmanna. Hugtakið „Kenýa“ er
ekki nein undantekning. íbúar Pó-
kothéraðs líta umfram allt á sig sem
Pókotmenn. Þeim fínnst þeir hafí
fyrst og fremst skyldum að gegna
við þjóðflokkinn sinn. Þeir era
Kenýumenn, af því að ríkisstjómin
hefur sagt það.
Pókotmálið er níló-hamitískt.
Það er alls óskylt swahílí og öðram
bantúmálum, sem stór hluti lands-
manna talar.
Hirðingjar
Pókotmenn hafa verið hirðingjar
frá fomu fari og lifað mest á kúa-
og geitamjólk, mjólkurafurðum og
kúablóði. Eíðlilega era dýrin þeirra
þeim mikils virði, sérstaklega kým-
ar. Segja má, að Iífíð hafí snúist
um þær. Þær vora og era gjald-
miðill, þegar samið er um brúðar-
verð og stórar sektir, s.s. manndráp.
Sektir fyrir hið síðamefnda gátu
numið allt að 100 gripum áður fyrr.
Maður, sem ekki á kú, er allslaus
og aumur og nýtur engrar virðingar
í samfélaginu. Hann á erfitt með
að eignast konu og að koma undir
sig fótunum.
Á glöðum degi syngja menn óði
um kýmar sínar (ekki konumar!)
og dást að fegurð þeirra. Sérstak-
lega er uppáhaldsuxinn í hávegum
hafður og vaxtarlag hans og fegurð
homanna sérstaklega rómuð.
Nautgriparán
Flestir hirðingjaþjóðflokkar trúa
því, að allar kýr undir sólinni til-
heyri þeim, og þess vegna fara
hermenn þeirra í víking til ná-
grannaþjóðflokkanna til þess að
„sækja“ kýmar sínar (ekki til að
stela þeim!). Af þessu leiða enda-
lausar ránsferðir á báða bóga.
Pókotmenn era engin undantekning
í þessum efnum. A mörkum lands
þeirra era stöðugar etjur, í norðri
við Túrkanamenn og á landamær-
um Úganda við ýmsa þjóðflokka
þar. Nú á tímum nýtísku vopna er
þetta ekkert spaug. Hríðskotabyss-
ur hafa að miklu leyti leyst spjót,
boga og örvar af hólmi. Ekki er
óalgengt að um 1.000 kúm sé stol-
ið og 30—40 manns missi lífið í
einni ránsferð. Ríkisstjómin reynir
að stemma stigu við þessum ófögn-
uði, en á við ramman reip að draga,
því að Pókotmenn og óvinir þeirra
era hugdjarfir hermenn, nokkuð
sem ekki er alltaf hægt að segja
um hermenn ríkisstjómarinnar.
Þetta breytist ekki nema með
breyttu hugarfari, þ.e. með skóla-
göngu og kristni.
Nýir lífshættir
Pókothérað er f Rift Valley, hin-
um mikla dal, sem nær frá Palestínu
og langt suður með A-Afríku. Stór
hluti héraðsins era þurrar og heitar
sléttur, heimkynni hirðingjanna.
Við vesturvegg dalsins era mikil
Pókot, lokað land
Þetta er atvik úr lífí Pókotþjóð-
flokksins, eins af litlu þjóðflokkum
Kenýu. Menning hans hefur orðið
fyrir tiltölulega litlum áhrifum af
nútímanum. Þar varðveitast enn
harðneskjulegar hefðir af þessu
tagi, en einnig margar góðar. Ný-
lendustjóm Breta lokaði héraðinu
af, og allt fram á 7. áratug aldarinn-
ar var skilti við veginn, þar sem
ekið var inn í héraðið með þessarí
áletran: „Héðan í frá akið þér upp
á eigin ábyrgð."
Pókot — Kenýa
Pókotmenn eru álíka fjölmennir
og fslenska þjóðin. Þeir era taldir
til hóps þjóðflokka, sem kallaðir era
„Kalenjin" og tala skyld tungumál.
Kalenjin merkir: „Ég segi ykkur,"
en þannig hófust fastir útvarps-
þættir í ríkisútvarpi Kenýu á 5.
áratugnum, sem fjölluðu um þessa
þjóðflokka. Síðan hefur þetta orð
verið notað sem samheiti um þá.
Þetta er dæmi um, hve mörg hug-
tök þjóðfélagsins Kenýu era ung.
Þau era enn framandi fyrir mörgum
Ljósmyndari/Kjartan Jónsson
Öldungur við dyr nútímans. Hann er fuUtrúi gamla tímans, gamalla
hefða, atvinnuhátta og heiðindúms.
Framtíðin er í hðndum æskunnar. Hún gerir sér grein fyrir að mennt er máttur.
Hér hjálpa skólabörn tíl við að byggja skólann sinn.
Kennslustund. Flestir skólar byrja eins og þessi — undir tréi. í baksýn sést tilbúin
skólastofa og önnur $ byggingu.