Morgunblaðið - 05.02.1987, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, VlDSKEFTl/ArVlNNUIÍF FIMMTUDAGUR 5. FEBRÚAR 1987
B 7
Erlend fjárfesting
Lögum einstakar atvinnugreinar
f SKÝRSLU til viðskiptaráðherra
um erlenda fjárfestingu og
íslenskt atvinnulíf leggja Hreinn
Loftsson og Björn Líndal til að
frelsi erlendra aðila til að fjár-
festa hér á landi verði verulega
aukið. Alþingi samþykkti í maí
1985 þingsályktunartillögu þar
sem skorað er á ríkisstjórnina að
láta fara fram endurskoðun á
gildandi lagaákvæðum um fjár-
festingu erlendra aðila í íslensku
atvinnulífi. Forsætisráðherra og
viðskiptaráðherra fólu þeim
Hreini og Birni að gera þessa
úttekt.
Niðurstaða þeirra Hreins Lofts-
sonar og Björns Líndals er, eins og
sagt var frá hér í blaðinu í síðustu
viku, að rétt sé að breyta lögum
þannig að ftjálsræði verði aukið
verulega hvað snertir fjárfestingu
erlendra aðila. Slíkar breytingar eigi
að tryggja að fyrirtæki, sem eru að
fuilu í íslenskri eigu og fyrirtæki sem
eru annað hvort að hluta eða að öllu
leyti í eigu erlendra aðila búi við
sömu starfsskilyrði af hálfu ríkis-
valdsins. í samræmi við þetta er
lagðar til breytingar á lögum og um
það verður fjallað nánar síðar.
í skýrslunni er yfirlit yfír þau
lagaákvæði sem lúta að fjárfestingu
erlendra aðila í íslensku atvinnulífí.
Þar segir meðal annars orðrétt:
„Lagaákvæðin varða með mismun-
andi hætti möguleika erlendra aðila
til að flárfesta í atvinnurekstri á
íslandi. Til einföldunar má greina á
milli fjögurra meginatriða: I fyrsta
lagi er um að ræða reglur um stofn-
un eða kaup erlendra aðila á fyrir-
tækjum á íslandi svo og reglur um
setu erlendra ríkisborgara í stjóm
fyrirtækja, sem eru skráð og starfs-
rækt hér. í öðru lagi skipta máli
reglur um kaup eða leigu slíkra fyrir-
tækja á fasteignum. í þriðja lagi
hafa reglur um fjármagnsgreiðslur
til og frá landinu sérstaka þýðingu
fyrir þessi fyrirtæki. í fjórða lagi
geta ákvæði skattalaga breytt
starfsiqorum þessara fyrirtækja."
í skýrslunni er bent á að stofnun
fyrirtækis að hálfu eða með þáttöku
erlends aðila sé oftast háð tilteknum
takmörkunum eða skilyrðum í
íslenskri löggjöf. Sama gildir ef er-
lendur aðili ætlar að kaupa starfandi
fyrirtæki. Ákvæði þessa efnis er
fyrst og fremst að fínna í lögum um
einstakar starfsgreinar, hlutafélaga-
lögum og lögum um eignarrétt og
afnotarétt af fasteignum. „Ákvæði
um setu útlendinga í stjóm fyrir-
tækja svo og um ríkisfang og búsetu
framkvæmdastjóra, er í lögum um
einstakar atvinnugreinar, en hluta-
félagalög hafa einnig að geyma
ákvæði um þessan þátt. Þá hafa lög
um skipan gjaldeyris og viðskipta-
mála að geyma ákvæði um ijár-
magnsflutninga vegna stofnunar eða
kaupa erlendra aðila á fyrirtækj-
um...“
Landbúnaður: Um landbúnað
gilda margvíslegar lagareglur sem
fela í sér að þeir einir geta stundað
hann sem hafa til þess leyfi. Hins
vegar takmarka lagaákvæði ekki né
banna bemm orðum erlenda fjárfest-
ingu í þessari atvinnugrein. Höfund-
ar áðumefndrar skýrslu telja að
fyrirkomulag laga geri það ólíklegt
að útlendingar setji peninga í land-
búnað eða tengda starfsemi. •
Fiskveiðar og fiskvinnsla: í lög-
um um fískveiðar í landhelgi frá
1922 segir að einungis íslenskum
ríkisborgumm sé heimilt að stunda
„fiskveiðar í landhelgi við ísland".
Hreinn og Bjöm segja orðrétt: „Virð-
ist þessi regla ekki einungis ná til
einstaklingsfyrirtækja heldur og til
sameignarfélaga og annarra félaga
sem rekin em með ótakmarkaðri
ábyrgð félagsmanna. Um hlutafélög
gegnir nokkuð öðm máli og kveða
lögin svo á, að meira en helmingur
hlutafjár í hlutafélögum, sem reka
útgerð, skuli vera í eigu íslenskra
ríkisborgara, félagið skuli eiga lög-
heimili á íslandi og stjóm þess
skipuð íslenskum ríkisborgumm og
sé a.m.k. helmingur þeirra búsettur
þar." Þá em einnig ströng ákvæði
í lögum um skráningu skipa um
íslenskt eignarhald.
í skýrslunni er bent á að ákvæði
laganna frá 1922 séu ekki eins skýr
um fiskvinnslu og um fískveiðar.
Aðild útlendinga að fyrirtækjum sem
stunda eingörigu fiskvinnslu en ekki
veiðar virðist því koma til greina.
Leit og vinnsla jarðefna: í
námulögum frá 1973, em ákvæði
um að leyfí iðnaðarráðherra þurfí
að liggja fyrir áður en leit og vinnsla
jarðefna er hafínn. Ráðherra er ein-
ungis heimilt að veita íslenskum
aðilum leyfí, þ.e. stofnunum, sveitar-
félögum og íslenskum ríkisborgumm
og félögum þar sem íslenskir ríkis-
borgarar, ríki eða sveitarfélög eiga
a.m.k. 3/5 hlutafjár.
Virkjun fallvatna og jarðhita
Samkvæmt orkulögum þar leyfi Al-
þingis til þess að reisa raforkuver
sem em stærri en 2.000 kw, en leyfi
iðnaðarráðherra fyrir vemm sem em
200-2.000 kw. í orkulögum er ekki
fjallað um það sérstaklega hvemig
farið skuli með ef erlendir aðilar
hafa hug á að reisa raforkuver hér
á landi.
Iðnaðarráðherra er heimilt að
veita sveitarfélögum eða samtökum
þeirra einkaleyfi til þess að starf-
rækja hitaveitur, er annist sölu og
dreifingu á heitu vatni eða gufu. Svo
virðist sem ráðherra sé óheimilt að
veita öðmm, innlendum sem erlend-
um leyfi til þessa rekstrar.
Iðnaður Ákvæði iðnaðarlaga gera
ráð fyrir að enginn megi reka iðnað
hér á landi nema að fengnu leyfi
lögreglustjóra. Ef um einstakling er
að ræða verður hann að vera íslensk-
ur ríkisborgari og búsettur á íslandi.
Sama á við um félag með ótakmark-
aðri ábyrgð. „í hlutafélagi er þess
hins vegar krafist að stjómarmenn
og framkvæmdastjórar uppfylli skil-
yrði um íslenskt ríkisfang og búsetu.
Iðnaðarráðherra getur veitt undan-
þágu frá þeim skilyrðum, sem hér
hafa verið talin, en þó skal meiri-
hluti hlutaflár alltaf vera eign manna
búsettra hér á landi."
Sérstök lög hafa verið sett um
hvert þeirra þriggja stóriðjuvera sem
em í eigu erlendra aðila. Lögin veita
samningum íslenskra stjómvalda og
erlendu eignaraðilanna lagagildi og
víkja til hliðar almennum lögum sem
myndu annars gilda um starfsemina,
s.s. hvað varðar fjármagnsflutninga,
skattagreiðslur og eignarrétt að
fasteignum.
Verslun Enginn getur fengið leyfí
til reksturs verslunar nema að hann
uppfylli skilyrði um íslenskt ríkis-
fang og búsetu. í félagi með
ótakmarkaðri ábyrgð verða allir
stjómarmenn og prókúmhafí að full-
nægja þessum skilyrðum, en í
hlutafélagi verður einn stjómar-
manna, enduskoðendur og fram-
kvæmdastjórar að hafa Sslenskt
ríkisfang og búsetu hér á landi.
Ennfremur verður helmingur hluta-
fjár að vera í eigu manna sem em
búsettir á íslandi. Viðskiptaráðherra
getur veitt undanþágu frá öllum
þessum skilyrðum.
Samgöngur Niðurstaða þeirra
félaga, Hreins og Bjöms, er að er-
lend flárfesting í innanlandsflugi sé
miklum takmörkunum háð og þær
reglur sem gilda um millilandaflug
leiði til svipaðrar niðurstöðu. Um
útgerð kaupskipa gilda ströng
ákvæði og ef um hlutafélög er að
ræða verður a.m.k. 3/5 hlutar hluta-
fjár að vera í eigu innlendra aðila.
Lög um skipulag fólksflutninga tak-
marka ekki beint að útlendingar
taki þátt í þessari starfsemi, en til
þess þarf sérstakt leyfí frá sam-
gönguráðherra. Þá takmarka lög um
leigubifreiðar ekki heldur fjárfest-
ingu erlendra aðila.
Þjónusta við ferðamennEkkert
virðist því til fyrirstöðu að útlending-
ar eigi hlut að veitinga- og hótel-
rekstri.
Fjölmiðlun Útvarpsréttamefnd
er óheimilt að veita erlendum aðilum,
félagi eða stofnun, þar sem útlend-
ingar eiga meira en 10%, leyfí til
útvarpsrekstrar. Þá verða Islending-
ar að eiga meirihluta í dagblaði eða
tímariti.
Fjármálaþjónusta Aðeins ís-
lenska ríkinu og hlutafélögum er
heimilt að starfrækja viðskiptabanka
á íslandi. Og svipuð ákvæði em í
lögum um sparisjóði. Viðskiptaráð-
herra verður að veita leyfí fyrir
rekstri verðbréfamiðlunar og er það
veitt til einstaklings, sem annast
daglega umsjón með fyrirtækinu.
Hann verður að vera íslenskur ríkis-
borgari búsettur á íslandi, en að
öðm leyti er útlendingum heimilt að
eiga verðbréfamiðlun.
Erlend fjárfesting er ekki tak-
mörkuð í lögum um vátryggingar-
starfsemi að öðm leyti en því að
heilbrigðis- og tryggingarráðherra
verður að veita leyfi til rekstur
tryggingarfélags.
Hér á undan hefur verið fjallað í
nokkmm orðum um ákvæði laga sem
gilda um einstaka starfsgreinar.
Skýrslan um erlenda fjárfestingu og
íslenskt atvinnulíf er ítarleg og í
næstu viku er ætlunin að flalla hér
í viðskiptablaðinu um tillögur sem
höfundar hennar gera um breytingar
á gildandi lögum.
IÐNIÁNASJÓÐUR
IÐNAÐARBANKINN
Lækjargötu 12, 5. hæð Reykjavík, sími 20580.
KVNNING OG KÖNNUN ERLENDIS.
VÖRUÞRÓUNAR- OG MARKAÐSDEILD
AÐSTOÐAR ÞIG!
Það er aldrei nema hálfur sigur að framleiða
góða vöru, markaðssetningin er engu minna
vandaverk. Þannig eru markaðsaðgerðir og
öflun nýrra markaða forsendur fyrir vexti og
viðgangi hvers fyrirtækis.
Til markaðsaðgerða teljast m.a. markaðs-
könnun, gerð kynningarefnis, þátttaka í
sýningum, heimsóknir erlendra viðskipta-
manna og stofnun sölufélaga erlendis.
Fjárfesting í markaðsaðgerðum er jafn-
nauðsynleg og fjárfesting í vélum, tækjum
eða byggingum undir framleiðsluna.
Iðnlánasjóður veitir lán og styrki til sérstakra markaðsaðgerða.
Hlutverk vöruþróunar- og markaðsdeildar sjóðsins er að styrkja
íslenskan iðnað fjárhagslega til slíkra aðgerða.
Gjörðu svo vel að hafa samband við okkur ef þú vilt fá frekari
upplýsingar um starfsemi vöruþróunar- og markaðsdeildar.
MARKAÐSMAL!
Á ÞI'N FRAMLEIÐSLA
ERINDI Á ERLENDAN
MARKAÐ?