Morgunblaðið - 01.03.1987, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. MARZ 1987
Vöðuseluriim
var áður oft
til nytja
Þetta kort sýnir útbreiðslu vöðuselsins. Þverrákirnar
gefa til kynna heimkynnin.
göngur eru síður en svo nýlunda
við Island þótt lítið hafi borið á
þeim á seinni árum þangað til allt
í einu að Homafjarðarbátar fara
að moka honum upp. Ekki nóg
með að selir þessir hafí flækst
hingað í stórum hópum, heldur
hafa þeir veiið hið mesta búsílag
á þeim bæjum, sem selveiðina
gátu stundað. Bjöm telur í grein
sinni, að síðasta árið, sem lands-
menn hafí slegið unga seli á ís,
hafí verið 1895. Þess ber þó að
geta, að í sumum tilvikum hefur
verið blöðmselur í afíanum.
Annars segir Bjöm margar
fleiri veiðisögur frá fyrri öldum
og árum áður og virðist af nógu
að taka.
(Samant. — gg.
Heimildir aðallega Náttúru-
fræðingurinn og munnlegar
upplýsingar.)
Svo stendur einnig: — 1817
kom mikið af vöðuselskóp á ísi
að Aðalvík á Ströndum, svo að
hver bátur var fylltur eftir annan.
1819 var slegið mikið af sel á
Siglunesi í Þingeyjarsýslu, 664,
en á Austfjörðum fullar 2 þúsund-
ir, og árið 1821 var mikið slegið
af sel, einkum í Grímsey, Hrúta-
fírði og Aðalvík. 1830 voru slegnir
á fsi um 1.000 kópar, allir á
Skagafírði...
Af þessu má ráða, að vöðusela-
Fullvaxinn vöðu-
selur með nýkæpt-
an kóp ...
Vöðuselagangan við ísland að undanförnu
hefur vakið verðskuldaða athygli. Selategund
þessi er að vísu svo að segja árviss gestur hér
við land, en hinn mikli fjöldi nú minnir á gamla
daga, því á árum áður voru þess dæmi að það
„fylltist allt“ af vöðusel. Þeir komu hingað
gjarnan í þúsundatali. Á seinni árum hefur lítið
borið á vöðuselnum. Flest ár er þó eitthvað að
sniglast hér af vöðusel, einkum og sér í lagi
úti fyrir Norðurlandi, en eins og sjá má af
útbreiðslukortinu, sem er fengið að láni úr
danskri bók um dýralíf á Grænlandi, þá liggja
mörk útbreiðslusvæðisins við norðurströnd Is-
lands.
sér efni aftur í aldir. Þar kemur
fram, að miklar vöðuselagöngur
hafa oft áður komið að Islands-
ströndum. Það stendur t.d. hjá
Bimi á bls. 151: — Árið 1718 var
svo mikil selatekja af vöðusel á
ísi á Siéttu í Norður-Þingeyjar-
sýslu að allt að hundraði komu á
bæ. Nú eru taldir vera þar 13
bæir, en í manntalinu frá 1703
eru þeir taldir einum fleiri og verð-
ur því hér miðað við þá tölu. Sé
hér átt við stórt hundrað, þ.e.
120, þá hefur öll veiðin verið sam-
tals um 1.540 selir sé gert ráð
fyrir 110 á hvem bæ og er það
mikil veiði.
Selir teljast, ásamt sæljónum
og rostungum, til hreifadýra og
þeir eru einkum kaldsjávardýr.
Algengastir á heimskautasvæðum
og í næsta nágrenni þeirra. Vöðu-
selurinn er ein af fímm tegundum
hreifadýra, sem hér sjást reglu-
lega, að aðallega eins og áður
segir við norðurströndina. Hinar
tegundimar em hringanóri,
kampselur, blöðmselur og rost-
ungur. Auk þess kæpa tvær
tegundir hér við land sem kunn-
ugt er, landselur og útselur.
Hreifadýrafánan umhverfís landið
er því æði litrík og þykir það
bæði gott og slæmt, en það er
annað mál. Vöðuselurinn er með-
alstór selur, karldýrin em fullorð-
in þetta 160—180 sentimetrar á
lengd og að meðaltali 135 kfló-
grömm. Einstaka karlar geta náð
rúmlega tveggja metra lengd.
Kópamir em hvítir og er þetta
einmitt sú tegund, sem veidd hef-
ur verið af Kanadamönnum og
Grænlendingum í gegnum árin.
Selimir kæpa á ísnum og veiði-
menn rota kópana þar. Mikið
fjaðrafok hefur orðið vegna þeirra
veiða og umhverfísvemdarsam-
tök, gjaman með heimsfræga
leikara og kynbombur í farar-
broddi, hafa beitt sér gegn
veiðunum með góðum árangri.
Kópamir breyta fljótt um lit, ung-
ir selir verða blágráir á bakinu
og fullorðnir selir fá svartan lit í
bland við þann ljósari og em skell-
óttir eins og sjá má af teikningun-
um, sem fylgja þessum pistli.
Það er einkennandi, að megnið
af þeim vöðusel sem hér sést em
ungir selir og koma þeir einkum
frá Jan Mayen og Bjöm Guð-
mundsson ritaði mikla samantekt
um selveiðar á íslandi í tímaritið
„Náttúmfræðinginn", 14. árg.,
árið 1944. Enn í dag er það með
traustari heimildum um selveiðar
hér á landi, enda viðaði Bjöm að
Teikn. Morgunblaðið/J6n B. Hliðberg
„Selurinn hefur mannsaugu"
stendur einhvers staðar og á
það ekki síður við um vöðusel
en aðrar tegundir. Þessi teikn-
ing er af ungu karldýri.
Ertþúí
húsgagnaleit?
Útskorin borðstofuhúsgögn
úr eik
Hagstætt verð
VALHÚSGÖGN
Ármúla 8, sími 82275,686675