Morgunblaðið - 15.03.1987, Qupperneq 4

4 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. MARZ 1987
f
Rúmu ári eftir morðið á Olof Palme
forsætisráðherra er kannað hvort það
tengist Persaflóastríðinu. Sænska
stjórnin hefur fyrirskipað rannsókn á
ásökunum um að Palme og fleiri
ráðherrar hafi lokað augunum fyrir
ólöglegri vopnasölu til írans og
sænska lögreglan athugar skv.
áreiðanlegum heimildum hvort íranar
eða írakar hafi myrt hann. Jafnframt
hefur Hans Holmér ,sem stjórnaði
rannsókn morðsins og reyndi að
sanna að Kúrdar hefðu staðið á bak
við það, látið af starfi lögreglustjóra
í Stokkhólmi og hætt öllum afskiptum
af rannsókninni.
íðan 1984
hafa
nefndir á
vegum
sænsku
stjórnar-
innar,
lögregl-
unnar, þingsins og herafl-
ans rannsakað hvort
fyrirtækin Bofors og Nobel
Kemi hafi verið viðriðin
vopnasmygl. Fyrirtækin
neita því að hafa brotið lög
og gefa í skyn að fyrri ríkis-
stjórnir hafi samþykkt
viðskiptin. Þar sem Palme
var sáttasemjari SÞ í
Persaflóastríðinu stóð
hann í tengslum við stjórn-
ina í Teheran og því kvikn-
uðu grunsemdir um aö
hann hefði dregizt inn í eöa
hylmt yfir ólöglega vopna-
sölu. Vopnasölu til Irans
var hætt í byltingunni 1978,
íranar kröfðust bóta og tal-
ið er að Bofors hafi fengið
Palme til liðs við sig. Hér
kann að leynast fyrsta hald-
bæra skýringin á morði
Palmes.
Rannsóknirnar í Bofors-
málinu, sem minnir á
íransmálið og sumir kalla
„Svíagate“, hafa dregizt af
ýmsum ástæðum. For-
stöðumenn Bofors segja
að Palme hafi vitað hvert
eldflaugarnir áttu að fara,
svo og Bengt Rosenius,
sem stjórnaði úthlutun út-
flutningsleyfa unz hann lézt
af eðlilegum orsökum þeg-
ar hann hafði veitt tilskilin
leyfi. Eftirmaöur hans,
Carl-Frederik Algernon fv.
aömíráll, varð fyrir járn-
brautarlest í aðaljárn-
brautastöðinni í Stokk-
hólmi 15.janúar sl. og
grunur lék á að um morð
hafi verið að ræöa.
Lögreglan sagði fyrst að
a.m.k. tvö vitni hefðu séð
mann ýta Algernon fram
fyrir lestina, en tilkynnti svo
að þeim hefði „skjátlazt"
og rannsókn yrði hætt. I
vikunni sögðu saksóknarar
að þeir væru næstum því
vissir um að Algernon hefði
framið sjálfsmorð, en lög-
reglan vill ekki útiloka þann
möguleika að um slys hafi
verið að ræða. Yfirvöld telja
ekki nauðsynlegt að ranns-
aka ástæður fyrir hugsan-
legu sjálfsmorði. Algernon,
sem var fv. yfirmaður leyni-
þjónustu heraflans, átti að
bera vitni um vopnasöluna
sex dögum eftir að hann
lézt (21.janúar) og ættingj-
ar hans og vinir telja fráleitt
að hann hafi fyrirfarið sér.
Sala stöðvuð
Þremur mánuðum fyrir
morðið á Palme 28.febrúar
í fyrra lagði sænska toll-
gæzlan hald á sprengiefni,
sem talið var að ætti að
senda til írans. Samkvæmt
öörum heimildum bárust
írönum ekki eldflaugar,
sem Bofors haföi lofað
þeim. Þeirri skoðun vex
fylgi að Palme hafi annað
hvort svikið áður gerða
leynisamninga, eöa komizt
á snoðir um slíka samninga
og stöövað sendingarnar.
Samkvæmt annarri kenn-
ingu komust frakar að
þessari vopnasölu og
ákváðu að hefna sín á
Palme í þeirri trú að hann
bæri ábyrgðina.
Rit eins og „Jane’s De-
fense Weekly" og „Military
Balance" hafa lengi hermt
að íranar beiti sænskum
eldflaugum. Þegar Richard
Reeves hélt því fram í fylgi-
riti „New York Tirnes” á
eins árs afmæli morðsins
að það stæði í sambandi
við Persaflóastríðið og ír-
anar hefðu kvartað yfir
stöðvun vopnasendinga frá
Svíþjóð brugðust sænskir
ráðherrar ókvæða við. Þeir
kváðu ekkert hæft í þessu,
en neyddust til að viöur-
kenna degi síðar að franar
hefðu kvartað yfir því strax
árið 1983 að hafa ekki feng-
ið umsamda vopnasend-
ingu frá Svíþjóð.
Formaöur danska sjó-
mannasambandsins,
Preben Möller Hansen, tók
í sama streng og Reeves
og sagði að dönsk skip
hefði oft siglt með sænsk
vopn til írans. Ingvar Carls-
son forsætisráöherra
Símamynd/AP
Olof Palme: var hann Bofors innan handar?
Símamynd/Reutor/PB
Preben Möller Hansen: sænsk vopn með dönskum skip-
um til írans.
svaraði því til að sænska
stjórnin hefði ekki vitað um
ólöglegar vopnasendingar
til frans, ýtt undir eða sam-
þykkt slík viðskipti, og
krafðist þess að Möller
Hansen „legði spilin á
borðið", ef hann hefði skjal-
fastar sannanir. Möller
Hansen sagði: „Carlsson
ætti að íhuga það sem kom
fyrir Ronald Reagan."
Danska sjómannasam-
bandið segir aö síðan 1978
hafi dönsk skip flutt 60-70
farma af sænskum vopnum
til írans „og nokkurra ann-
arra hafna á leiðinni".
Sambandið ákvað að birta
ekki skjöl um vopnasend-
ingarnar „af ótta við
hefndaraðgerðir gegn
dönskum skipum," en hélt
fast við það að Palme hefði
stöðvað eina sendinguna
1985. Það neitaði þó að
staðfesta hvort það vissi
um einhver tengsl við
morðið á honum.
Milliliðir
Ásakanirnar eru einnig
byggðar á upplýsingum
sænsku friðarsamtakanna
(Svenska freds- och skilje-
domsföreningen) og urðu
til þess að forstjóri Bofors,
Martin Ardbo, baðst lausn-
ar. Hann hefur verið
sakaður um að bera
ábyrgðina á meintri vopna-
sölu. Hann kvaöst telja
óviðeigandi að stjórna fyrir-
tæki, sem væri undir
lögreglurannsókn, en neit-
aði því að lausnarbeiönin
staðfesti vopnasmygl.
Því er haldið fram að
Bofors hafi selt 5,500
Robot-70 loftvarnaeld-
flaugar til útlanda síöan
1978 og þar af rúmlega 500
til landa, sem bannað sé
Símamynd/PB
Morðstaðurinn daginn eftir: lögreglan stendur í sömu sporum og fyrir einu ári.
íandel
að selja vopn. Þar að auki
hafi 680 flaugar verið seld-
ar til Singapore og þaðan
hafi þær Kklega fariö til
átakasvæða í Þriðja heim-
inum. Vopn munu einnig
hafa farið til milliliða í Aust-
urríki, Júgóslavíu og víðar.
Svíar seldu vopn fyrir 7,7
millj. sænskra króna til
Singapore 1978 og fyrir 1,2
milljarða s.kr. (um 7,4 millj-
arða ísl.kr.) 1979-1985
Dótturfyrirtækið Nobel
Kemi mun hafa flutt út
byssupúður meö svipuðum
hætti og fulltrúar þess
munu oft hafa rætt við
íranska embættismenn
1984-1985 um verð og
magn púðurs, sem fyrir-
tækið gæti sent.
í einni ferðinni mun Bo-
fors hafa sent 40 fallbyssur
á skip til Singapore. Singa-
porebúar hafa aðeins
eignazt eitt nýtt skip og
engar fréttir hafa borizt um
að gömul skip hafi verið
búin nýjum fallbyssum.
Böndin hafa borizt að Mats
Hellström landbúnaðarráð-
herra, sem var ráðherra
utanríkisviöskipta þangað
til í október 1986, þegar
sögusagnir mögnuðust.
Hann kann að hafa sam-
þykkt þessi viðskipti, þótt
legið hafi í augum uppi fall-
byssurnar ættu að fara á
aðra staði. Þegar hann bar
vitni fyrir þingnefnd í vi-
kunni sagði hann aö til
Singapore hefðu aðallega
veriö send skotfæri þegar
hann var utanríkisvið-
skiptaráðherra, herskylda
væri þar 24 til 30 mánuðir
og mikill tími færi í skotæf-
ingar.
Dubai, Bahrain og Thai-
land fengu einnig sænsk
hergögn að sögn sænsku
friðarhreyfingarinnar. í Ijós
hefur komið að sex liðs-
foringjar frá Bahrain tóku
þátt í fjögurra mánaða
námskeiði í meðferð loft-
varnaflauga hjá Bofors
1980.