Morgunblaðið - 10.06.1987, Blaðsíða 10

10 B
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 10. JÚNÍ 1987
Vahit Halefoglu, utanríkisráðherra Tyrklands:
Treysta þarfsam-
heldni Evrópuríkja
Ég fagna þessu tækifæri til að
skýra Islendmgiun frá hugmynd-
um mínum um sameiginleg
vandamál líðandi stundar og
ástand mála i bandalagi okkar.
Mér leikur enginn vafí á því að
frá upphafí hefur NATO tekist með
árangri að gæta friðar og stöðug-
leika. Þær sérstöku aðstæður, sem
ríktu eftir heimsstyijöldina síðari,
leiddu til þess að mest áhersla var
lögð á sameiginlegar vamir innan
bandalagsins. Síðan höfum við í
auknum mæli og með réttu gert
okkur grein fyrir mikilvægi þess
að koma á réttu jafnvægi milli sam-
eiginlegra vama og samstarfs á
öðmm sviðum, hvort sem þar er
um efnahagsmál, vísindi eða um-
hverfísmál að ræða. Bandalag
okkar hefur því orðið að árang-
ursríku samstarfí, sem nær lengra
en að tryggja öryggi okkar.
Eitt höfuðeinkenni líðandi stund-
ar er síbreytileiki alþjóðlegra
v samskipta. Vert er að geta sérstak-
lega þeirra tíðinda, sem nýverið
hafa gerst á sviði afvopnunarmála,
nú þegar við höldum þennan mikil-
væga fund í Reykjavík, þar sem
leiðtogar Bandarikjanna og Sov-
étrílcjanna áttu frumkvæði að
sögulegri þróun fyrir tæpum tveim-
ur ámm.
Skipan mála og áframhaldandi
viðræður á þessu sviði gefa tilefni
til bjartsýni. Augljóst er að helsti
tilgangur takmörkunar vígbúnaðar
og afvopnunar er að auka öryggi.
Vahit Halefoglu,
utanríkisráðherra Tyrklands.
Fjalla þarf um kjamorkuvopn, hefð-
bundin vopn og efnavopn í einu.
Tilraunir til takmörkunar vígbúnað-
ar á þessum þremur sviðum em
samtvinnaðar og tengdar innbyrðis.
Á hinn bóginn þarf vamarstefna
okkar, sem byggist á sveigjanlegum
viðbrögðum að vera trúverðug. Þess
vegna þarf að hyggja grannt að
viðhaldi traustra hefðbundinna
vama í öllum ríkjum bandalagsins.
Tyrkir era útverðir NATO á suður-
slóðum og hafa því varið mannafla,
fé og orku til að bæta vamir sínar.
Það er aðeins unnt á kostnað ýmissa
áætlana um félagsleg og efnahags-
leg þróunarmál í Tyrklandi.
Á því leikur ekki nokkur vafí að
pólitísk eining og samhæfíng em
nauðsjmlegir þættir eigi starf
NATO að bera ávöxt og einnig er
mikilvægt að hver og einn axli sínar
byrðar. Þetta þrennt skiptir ekki
síst máli nú, þegar samskiptin milli
austurs og vesturs fara hraðvax-
andi á öllum sviðum.
í þessu sambandi vil ég nefna
að undanfarið hefur borið á ótta
um að vamir Bandaríkjamanna og
Evrópu verði skildar að. Augljóst
er að slíkt myndi skaða bandalag
okkar. Komast verður hjá því með
öllum ráðum, hér eftir, sem hingað
til. Við ættum einnig að reyna
áfram að treysta samheldni
Evrópuríkja.
Ef við, sem fullvalda aðiljar að
NATO, höldum áfram að starfa í
samlyndi ogeiningu, hvatskeytlega,
en þó ekki í óþarfa flýti, er ég þess
fullviss að Átlantshafsbandalagið
getur lagað sig að breyttum að-
stæðum á alþjóðlegum vettvangi
og verður reiðubúið til að takast á
við ný vandamál.
Með þessum orðum vil ég í bróð-
emi flytja íslensku þjóðinni kveðju
Tyrkja og óska henni velfamaðar,
hagsældar og friðar um alla
framtíð.

Frá ráðherrafundi ffundarsal Atlantshafsráðsins í Brussel.
Hans-Dietrich Genscher, utanríkisráðherra Vestur-Þýskalands:
Vænti mikils afþessum
vorfundi í Reykjavík
ÞAÐ er sérlega vel til fundið að
halda vorfund utanrikisráðherra
Atlantsahaf sbandalagsins í
Reykjavík að þessu sinni. Fundur-
inn fer fram á þeim tíma sem
líflegar umræður eiga sér stað
innan Atlantshafsbandalagsins
auk þess sem verulegur skriður
er kominn á afvopnunarviðræður
risaveldanna sem kann að leiða
tU bættra samskipta austurs og
vesturs.
Takmark steftiu okkar í utanríkis-
og öiyggismálum er að tiyggja öryggi
þjóðarinnar, Evrópu og Atlantshafs-
bandalagsins. Við viljum tryggja að
óhugsandi sé að heyja stríð í Evrópu
— hvort heldur með hefðbundnum
vopnum eða kjamorkuvígbúnaði.
Undanfarin 20 ár hefur Atlantshafs-
bandalaginu tekist að starfa í samræmi
við kenningu Harmel-skýrslunnar.
Meginstef hennar er tvíþætt.
I fyrsta lagi: Herstyrkur Atlants-
hafsbandalagsins á að nægja til að
viðhalda öryggi aðildarríkjanna og
tryggja stjómmálalega samstöðu
þeirra.
f öðm lagi: Með þessum styrk og
með viðræðum og samvinnu verði
skapaðar forsendur fyrir stöðugum og
efnisríkum samskiptum milli þjóða í
austri og vestri.
Þessi kenning heldur enn fullu gildi.
Hún felur í sér að stöðugt verði unnið
af þolinmæði og einurð að takmörkun
vfgbúnaðar og afvopnun og er því
órjúfanlegur hluti af öryggissteftiu
okkar. . ., c /=- t .
Fmmkvæði Atlantshafebandalags-
Hans-Dietrich Genscher,
utanríkisráðherra
Vestur-Þýsklands
ins á sviði afvopnunarmála og flöl-
margar tillögur þess varðandi
takmörkun vígbúnaðar, afvopnun og
leiðir til þess að auka traust í samskipt-
um austurs og vesturs hefur skilað
árangri.
/-^Yfírburðir Varsjárbandalagsríkj-
_..anna,' einkum og sér í lagi Sovétríkj-
anna, hvað varðar hefðbundinn herafla
em alvarleg ógnun við öryggishags-
muni ríkja Evrópu.
Þannig var málum einnig háttað
fyrir 19 ámm er ráðherrar Atlantshafe-
bandalagsins komu saman til fundar í
Reykjavík. Niðurstaða fúndarins í júní
1968 var sú að ákveðið var að bjóða
fulltrúum ríkja Varsjárbandalagsins til
viðræðna um jaftian og gagnkvæman
samdrátt heija í Evrópu (MBFR-við-
ræðumar). Akvörðun þessi hefur verið
neftid „merkið frá Reykjavík".
Viðræður þessar hófust árið 1973.
Atlansthafsbandalagið lagði fram mik-
ilvæga tillögu þann 5. desember 1985
í þeirri von að hún mætti skila ár-
angri. Tillögu þessari hafa austan-
tjaldsríkin enn ekki svarað. Mikilvægar
ákvarðanir vom einnig teknar á ráð-
herrafundum Atlantshafsbandalags-
ríkja í Halifax og Bmssel á síðasta
ári. Þar var ákveðið að bandalagið
ætti frumkvæði að samningaviðræðum
um jafiivægi á sviði hefðbundins her-
afla í gervallri Evrópu allt frá Atlants-
hafi til Úralfjalla. f lokayfirlýsingu
fundarins í Brassel í desember árið
1986 voru settar fram skýrar og grein-
argóðar hugmyndir sem eru grundvöll-
ur öiyggismálastefnu ríkja Vestur-
Evrópu. I henni segin „Heraflar ríkja
Atlantsha&bandalagsins eiga að hafa
það verkefni eitt með höndum að fyrir-
byggja átök og tryggja sjálfetaaðar og
óháðar vamir. Þeim er ekki ætlað að
valda spennuástandi eða grípa inn í
þegar slíkt ástand skapast. Verkeftii
þeirra er heldur ekki að beita herfræði-
legum eða stjómmálalegum þvingun-
um“.
Samningaviðræður sem þessar era
nauðsynlegar öryggi okkar þó svo að
ágreiningsefnin séu erfið viðureignar.
A vorfúndinum í Reykjavík á moigun
og föstudag er því mikilvægt að tillög-
ur Atlantshafsbandalagsins verði
teknar til umræðu og skýrðar nánar
til þess að þær geti mtt braut í átt til
árangurs.
Nafn Reykjavíkur er ekki einungis
tengt takmörkunum á sviði hins hefð-
bundna herafla. Allt frá því þeir Ronald
Reagan Bandaríkjaforseti og Mikhail
Gorbachev, aðalritari sovéska komm-
únistaflokksins, komu saman til fundar
þar hefur Reylgavfk verið samheiti
yfir vonir og væntingar manna jafnt
í austri sem vestri um að samkomulag
náist um öiyggi, stöðugleika og raun-
verulega fæklom kjamorkuvopna.
Stórveldin bæði hafa sýnt og sannað
að þau eru reiðubúin að leita nýrra
leiða til að losa mannkynið allt undan
ógn tortímingar og dauða.
Þær niðurstöður sem viðræðumar
um meðaldrægu eldflaugamar (INF)
era að leiða til má rekja til tillögu
Vesturlanda. Reagan forseti kom orð-
um að núll-lausninni með eftirfarandi
hætti árið 1981: „Þetta yrði eins og
fyrstu skrefin á tunglinu, stórt skref
fram á við fyrir mannkynið."
Það hefur tekið fimm ár að fá fram
viðbrögð Sovétríkjanna við þessari til-
lögu. Nú, þegar næstum sex ár era
liðin frá því hún var sett fram, er núll-
lausnin í augsýn - og það er sannarlega
sögulegt skref sem ekki á sér neina
hliðstæðu í sögu samninga um tak-
mörkun vígbúnaðar og afvopnun.
Það er samstaða Vesturlanda og
eindrægni þeirra að viðhalda vömum
Evrópu sem leitt hefur til vilja Sov-
étríkjanna til að setjast að samninga-
borðinu.
Að lokum er þess að geta að Atlants-
hafebandalagið hefur árum saman
hvatt til alþjóðlegs banns við efnavopn-
um.
Fundi utanríkisráðherranna í
Reykjavík að þessu sinni er ætlað að
árétta og viðhalda sameiginlegum
skilningi á samskiptum austurs og
vesturs. Það verður að halda við sveigj-
anleikanum, og það veiður að hagnýta
þær breytingar sem orðið hafa. Stefna
hinna sveigjanlegu viðbragða og fram-
vama hefur ekki tapað gildi sínu.
Það er kostur bandalagsins og skipu-
lags þess að öll skref era undirbúin
og ekkert aðhafet nema í nánu sam-
ráði aðildarríkjanna beggja vegna
Atlantshafsins. Tengslin á milli örygg-
is Bandaríkjanna og samheija þeirra í
Evrópu eru grundvallaratriði sameigin-
legra hagsmuna okkar. Aðferðum
okkar við að samræma viðhorfin verð-
ur beitt á fundinum í Reykjavík nú,
þær hafa fært þjóðimar nær hver ann-
arri en nokkra sinni fyrr og einkennast
af einlægum áhuga.
Þær vonir sem bundnar eru við ut-
anríkisráðherrafúndinn era til marks
um að Atlantshafebandalagið er lifandi
og skapandi samtök, en ekki bara hefð-
bundið hemaðarbandalag. Grandvöllur
þess samkomulags sem þar ríkir er
sameiginlegt verðmætamat þjóðanna
sextán.
Friður hefur ríkt í 42 ár í þeim
heimshluta sem Atlantshafebandalagið
teygir sig yfír. Það er áhrifamikil sönn-
un fyrir því hversu rétt steftia banda-
lagsins er. Markmið okkar er samstarf
sem tryggir frið í Evrópu, þar sem
allir geta búið við öryggi án ógnana,
og friðsamleg samkeppni ríkir.
Atlantshafsbandalagið tryggir ör-
yggi okkar. Samstaða bandalagsins er
órofe. Tengslin yfír hafið era náin, við-
ræður aðildarþjóðanna opinskáar,
ákveðnar og byggðar á gagnkvæmum
trúnaði. Ég vænti mildls af þessum
vorfúndi utanríkisráðherranna í
Reykjavík.