Morgunblaðið - 29.07.1988, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 29. JÚLÍ 1988
19
Sveinn Runólfsson landgræðslu-
stjóri.
samt sem áður er það ljóst að beit-
arþol var verulega ofmetið.“
Sveinn sagði að því væri ekki
að neita að beitarálag á þessum
slóðum hefði verið mjög mikið og
sérstakt að því leyti að bændur
hefðu sleppt fé allt of snemma í
afréttarlönd. Hér áður fyrr oft í
byijun maí og það tíðkaðist alveg
fram á haust 1987 að bændur
slepptu ánum í afrétt eftir göngur.
Beitartíminn hefði því verið geysi-
lega langur á þessum svæðum. Þó
bæri að hafa í huga að um væri
að ræða óhemju víðáttumikið
svæði.
Mikill munur er á gróðri innan landgræðslugirðinga og utan þeirra.
Vetrarbeitarland, Hlíðarfjall í baksýn.
Vetrarbeit er ólíðandi
„Við höfum haft mestar áhyggj-
ur af vorbeitinni vegna þess að í
maí er yfírleitt enginn annar gróð-
ur en melgresi farinn að spretta,"
sagði landgræðslustjóri. „Melgres-
ið þolir illa vorbeit því þá myndar
það ekki fræ og mellöndin hafa
því ekki tækifæri til þess að end-
umýja sig.
Landgræðslan hefur í allmörg
ár, og ítölunefndin á sínum tíma,
varað við þessu mikla beitarálagi,
sérstaklega á vorin. Bændur hafa
talið að þeir yrðu að flytja féð
svona snemma á afrétt vegna þess
hve mývargur legðist á féð við
Mývatn í byijun júní. Samkomulag
hafði tekist haustið 1986 um að
sleppa ekki fé á afrétt eftir göngur
en það var ekki haldið. Að beiðni
Landgræðslunnar bannaði land-
búnaðarráðuneytið þá upprekstur
sfðastliðið haust og nú tel ég að
engum manni detti í hug að sleppa
fé á afrétt eftir göngur.
Bændur eru einnig orðnir ásátt-
ir um að sleppa ekki fé í afrétt
fyrr en 1. júní sem þó er 3—4 vik-
um fyrr en fé er sleppt annars stað-
ar á landinu. Fénu hefur fyrst og
fremst verið sleppt í mellöndin.
Einnig hefur verið stunduð allmik-
il vetrarbeit frá Reykjahlíð sem er
ólíðandi við þessar aðstæður sem
eru þama."
Landið þurrt og
gróður kyrkingslegur
„Heimamenn telja að síðastliðin
3—4 ár hafi verið óvenju úrkomu-
snauð og gróður ber þess núna
greinileg merki," sagði Sveinn.
„Til marks um það hvað úrkoman
hefur verið lítil og snjór með minna
móti er hægt að nefna að heima-
menn hafa ekki komist frá húsi á
vélsleðum sínum sökum snjóleysis.
Sumarið 1987 var mikið sandfok
og uppblástur fyrri part sumars á
öllu þessu svæði, frá Hólsfjöllum
vestur í Bárðdælaafrétt og ástand-
ið er enn verra nú í ár. Landið er
ákaflega þurrt, gróður kyrkings-
legur og spretta var mun seinna á
ferðinni á þessu ári en 1987.“
Sveinn sagði að vegna þessa
hefði landið verið ákaflega illa í
stakk búið að mæta ofviðrinu sem
geisaði um allt land í kringum 17.
júní. Þá var mikið moldrok nánast
á öllu þessu svæði.
Viðamikilla aðgerða þörf
Varðandi ráðstafanir til að
spoma gegn þessu hefur verið
rætt um að girða þyrfti og friða
ný svæði. „Að mati Landgræðsl-
unnar er mjög erfitt að ákveða
hvar ætti að byija og hvar enda
slíkar friðunaraðgerðir," sagði
landgræðslustjóri. „Að frumkvæði
landbúnaðarráðherra hefur verið
ákveðið að koma á starfshópi sem
í verða fulltrúar sveitarstjómar og
gróðurvemdamefndar, fulltrúi
þingmanna kjördæmisins, fulltrúi
Landgræðslunnar og fulltrúi land-
búnaðarráðuneytisins. Þessum
starfshópi er ætlað að gera nokk-
urs konar landgræðslu- og land-
nýtingaráætlun fyrir þetta svæði.
Það er reyndar samkvæmt ósk frá
sveitarstjóm Skútustaðahrepps frá
1987.
Það er ljóst að það verður að
taka fyrir miklu fleiri mál en bara
fjármögnun á beinum land-
græðsluaðgerðum, það er að segja
friðun og sáningu melfræs. Það
eru félagslegu aðgerðirnar sem em
þýðingarmiklar. Það verða að
koma til breyttir búskaparhættir.
Bændur verða að hætta að sleppa
fé á vorin í mellöndin og hætta
verður alveg vetrarbeit.
Sauðfé hefur á allra síðustu
árum fækkað á þessum slóðum og
ekki annað fyrirsjáanlegt en það
haldi áfram. Samt sem áður tel
ég ástæðu til að skoða það sérstak-
lega að gera ákveðnar ráðstafanir
til handa bændum á þessum slóð-
um sem gera þeim kleift að hætta
sauðfjárbúskap. Jafnvel hefur ver-
ið rætt um að þegar fé verður
fækkað enn frekar en nú er orðið
þá væri ódýrara fyrir það opinbera
að girða féð af á þeim stöðum þar
sem gróður þolir beit. Frekar en
að girða af mörg uppblásturs-
svæði. En þetta er aðeins til um-
ræðu og alveg ljóst að ekki verður
gripið til neinna aðgerða á þessum
slóðum nema í fullu samráði við
heimaaðila.
Ég tel að Landgræðslan geti
ekki farið út í neinar nýjar upp-
græðsluaðgerðir á þessum slóðum
fyrr en menn verða búnir að gera
áætlanir um hvernig búskapar-
háttum verður hagað a næstu
árum. í dag er þetta lang alvarleg-
asta sandfoks- og gróðureyðingar-
svæðið sem við eigum við að etja,“
sagði Sveinn Runólfsson land-
græðslustjóri.
— Sig. Jóns.
Ógöngur at-
vinnulífs og
landsbyggðar
eftir Óla Þ.
Guðbjartsson
Frá því að Alþingi var slitið í
nokkurri skyndingu þann 11. maí
sl. má segja að veruleg óvissa hafi
einkennt stjómmálaástandið hér á
landi.
Þessi óvissa kemur fram með
mörgum hætti:
1. Ríkisstjóm, sem byggir efna-
hagsstjóm sína ekki hvað síst
á fastgengisstefnu — hafði
engu að síður fellt gengið í febr-
úar — neyddist nú til þess að
fella það verulega á nýjan leik
í maí — með harmkvælum þó.
Á þann veg var þó til verks
gengið, að öllum var ljóst að
svo illa var um hnúta búið, að
fráleitt dygði lengur en fáeinar
vikur.
Ástæðan? Innbyrðis sundur-
þykkja þeirra einstaklinga —
er ríkisstjómina skipa — auk
næstu bakhjarla.
2. Næstu þættir þessa leiks voru
hjaðningavíg á vígvelli orðsins
með myndrænum lýsingum,
m.a. um „Rómarbruna" „hvolpa
og gelt“ og annað í þeim dúr —
og þannig var reynt að mynda
fjölmiðlaþrýsting á báða bóga
í von um stundarhag í skoðana-
könnunum.
Meðan á þessu hefur gengið
blæðir undirstöðuatvinnulífi
þessarar þjóðar hægt út og
hvert útflutningsfyrirtækið á
fætur öðru hrekst að barmi
gjaldþrotsins.
3. Hið sögulega baksvið þessa
stjómmálaveruleika var dáind-
issamstjóm tveggja þáverandi
stærstu stjómmálaaflanna —
Sjálfstæðis- og Framsóknar-
flokks — sem nutu lífsins vel í
þann tíð enda var þá yfrið nóg
til skipta handa tveim.
Þriggja flokka stjóm hefur hins
vegar aldrei orðið lífvænleg hér á
landi — af þeirri einföldu ástæðu
að ákveðin stjómarandstaða
myndast samstundis innan hvers
flokks um sig — því það er svo
sárlega smátt til skiptanna.
Og þessari innbyrðis stjórnar-
andstöðu ríkisstjómarflokkanna
vex smám saman fiskur um hrygg
eða eins og Jón Helgason frá
Rauðsgili sagði um hinna hljóðu
eyðingu:
„en þótt hún sé lágmælt að sinni
vinnur hún daglangt og árlangt um eilífar tíðir
ðrugg og máttug, og hennar skal rikið um síðir."
Hvert er hlutverk ríkis-
stjórnar?
Ríkisstjóm er handhafi fram-
kvæmdavaidsins með þessari þjóð.
Auðvitað em skyldur hennar
margar.
En rétt eins og frumskylda sveit-
arstjómar er að búa í haginn fyrir
lífvænlega atvinnuþróun í sveitar-
félaginu þá er ein æðsta skylda
ríkisstjómar að sjá til þess, að
útflutningsatvinnuvegir þjóðar-
innar hafi eðlilegan og lífvæn-
legan starfsgrundvöll.
Þetta er þeim mun mikilvægara
hér á landi en annars staðar, að
þessi undirstaða þjóðarbús okkar
er fremur einhæf, ef miðað er við
margar aðrar þjóðir.
Að auki er það eitt af sérkennum
íslands — að hagsmunir lands-
byggðar og útflutningsframleiðslu
fara ætíð saman.
Ríkisstjórn, sem mistekst eða
lætur undir höfuð leggjast — að
treysta rekstrargrundvöll útflutn-
ingsatvinnuveganna — hefur því
Óli Þ. Guðbjartsson
„Ríkisstjórn, sem mis-
tekst eða lætur undir
höfuð leggjast — að
treysta rekstrargrund-
völl útflutningsatvinnu-
veganna — hefur því
brugðist frumskyldu
sinni — brugðist lands-
byggðinni — brugðist
sjálfri sér.“
bmgðist fmmskyldu sinni —
bmgðist landsbyggðinni — bmgð-
ist sjálfri sér.
Ástæðan er augljós. Innbyrðis
sundmng og sundurþykkja í ríkis-
stjóminni sjálfri, sem aftur stafar
af rangri efnahagsstefnu stjómar-
innar.
Engu er líkara en þessi óham-
ingja hafi aukist um allan helming
eftir að þinginu lauk og ríkisstjóm-
in missti nöldrið sitt — stjómarand-
stöðuna, heim.
Ekki var annað séð en stjómin
kæmi sér þokkalega saman í vetur
— jafnvel til hinna stærstu óhæfu-
verka — svo sem helmings hækkun
skattheimtunnar á landslýð allan
— með matarskattinn á hvers
manns borð — þó að nú síðsumars
virðist þau fím öll skammt ætla
að duga í óráðsíuna gjaldamegin.
En sundmng og sundurþykkja
í ríkisstjóminni er ekkert einkamál
þeirra einstaklinga, sem þar eigast
við. Hér er um miklu alvarlegri
mál en svo að ræða.
Einstaklingar og fjölskyldur um
allt land — í borg og byggð — sem
nú beijast þrotlausri baráttu fyrir
efnahagslegu lífi sínu geta hér
best um borið.
Ríkisstjóm, sem leitt hefur at-
vinnulíf þjóðarinnar og lands-
byggðina í slíkar ógöngur ber
vissulega að víkja.
Holkeri forsætisráðherra Finna
var fyrir fáum dögum spurður um
ástæðumar fyrir efnahagslegri
velgengni þar í landi.
Honum vafðist í fyrstu tunga
um tönn. En sagði síðan að sjálf-
sagt væm ekki allar ástæður þess
ljósar en þó væri tvennt öldungis
víst að samstöðuhefð meðal Finna
og hörkuvinna hefði hér miklu
um ráðið.
Höfundur er alþingismaður Borg-
araflokksins i Suðurlandskjör-
dæmi.