Morgunblaðið - 28.10.1988, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 28. OKTÓBER 1988
11
Viðarskúlptúr
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
íslenzkum myndhöggvurum
fjölgar jafnt og þétt ekki síður
en málurunum en e.t.v. í minna
mæli en þó ekki tiltölulega séð.
Og sem betur fer nema þeir ekki
á neinum ákveðnum stað öðrum
fremur heldur dreifa sér vítt og
breitt um meginlandið og Banda-
ríkin. Það eitt hlýtur að gera það
að verkum að miklar væntingar
megi gera um framþróun list-
greinarinnar á næstu árum ef
menn læra þá ekki það sama á
öllum stöðunum — en það er
fræðilegur möguleiki eins og mál
hafa þróast á undangengnum ára-
tugum. Einn af þeim ungu mönn-
um, er hafa verið við nám ytra
síðustu ár eftir að námi í MHI
lauk, og nánar tiltekið í Hamborg,
er Ólafur Sveinn Gíslason, sem
um þessar mundir heldur sína
fyrstu einkasýningu í kjallarasöl-
um Norræna hússins.
Vafalítið draga hin sjö viðar-
verk í kjallarasölunum nokkurn
dám af lærdómi Ólafs í Hamborg.
Viðarverk eru þetta með réttu því
að uppistaðan er hvers konar
smíðavinna í við, smíðavinna í
frjálsri mótun svo sem hugarflug-
ið gefur tilefni til svo og hinar
ákveðnu forsendur, sem gengið
er út frá.
Þetta eru um margt nýstárleg
verk hér á landi þótt áður hafi
verið unnið í tré á margan hátt.
Helst eru þau nýstárleg fýrir upp-
byggingu sína og ákveðna rúm-
takstilfínningu, sem gengur eins
og rauður þráður í gegnum öll
verkin. Og það eru viðamestu
verkin sem vekja mesta athygli
svo sem „Lagerun" nr. 1, 2 og 3
Robert
Dell
í menningarstofnun Banda-
ríkjanna á Neshaga 16 stendur
um þessar mundir og fram til 3.
nóvember yfir sýning á verkum
myndhöggvarans Roberts Dell
frá Nyach í New York-fylki.
Hér er um að ræða mynd-
höggvara af yngri kynslóð (f.
1950) en sem þó er þegar orðinn
allkunnur í sínu heimalandi og
hefur haldið einkasýningar í
þekktum sýningarsölum í New
York-borg og San Francisco og
víða annars staðar í Bandaríkjun-.
um og hafa honum hlotnast
nokkrar viðurkenningar auk þess
sem verk hans eru í éigu opin-
berra aðila, safna og einkasafn-
ara.
Satt að segja kom þessi sýning
mér nokkuð á óvart á þessum
stað fyrir óvenju góðan frágang
og menningarlega uppsetningu.
Ýmsar sýningar hafa verið haldn-
ar á staðnum og þá oftar en ekki
gætt ofhlæðis og sumar sýning-
amar átt takmarkað erindi á stað-
inn.
En sýning eins og þessi er á
allan hátt menningarstofnuninni
til mikils sóma og er verð athygli
listunnenda, sem geta um leið
skoðað fjöldann allan af nýjustu
listtímaritunum er út eru gefín í
Bandaríkjunum, auk listaverka-
bóka á hæðinni fyrir ofan.
Robert Dell vinnur myndir sínar
í stál brons og það er heitir á
ensku Rock Crystal - málminn
bræðir hann og steypir í mót.
og þá helst fyrir margræða form-
hugsun og þó sára einfalda.
Hér er unnið af mikilli vand-
virkni, enda krefjast slík vinnu-
brögð einmitt hámarks nákvæmni
og vandvirkni ef dæmið á að
ganga fullkomlega upp. Þó vantar
hér á stundum herslumuninn á
því að smíðavinnan er á köflum
aðeins of hrá, sem kemur þó ekki
að sök úr fjarlægð. En hér er það
einmitt ofumákvæmnin sem gildir
ef toppárangri skal náð, sem fyrr
segir.
Rétt þykir mér að endurtaka
hér það sem listamaðurinn segir
sjálfur um þessa tegund mynd-
gerðar og birtist í Menningarblað-
inu sl. laugardag, því að hér er
um eins konar stefnujrfirlýsingu í
hnotskum að ræða. „Það sem ég
er að reyna að koma til skila em
þessar litlu uppfinningar mínar.
Verkin héma á sýningunni sem
bera heitið Lagerun eru samsetn-
ingar ólíkra uppfínninga — hug-
mynda — sem ég þjappa saman
í eina mynd. Ég er að fást við
ákveðnar veruleikaspumingar,
setja fram ýmsar fullyrðingar með
alls konar hætti. Eins og það að
lakka og grunna tréplötu áður en
ég saga í gegnum hana; sagar-
sniðið verður ákveðin fullyrðing.
Eins t.d. verða skrúfur og skrúfu-
holur að ákveðnum fullyrðingum
í þessu samhengi. Það verður
einnig ákveðið samspil á milli
gagnsemi og skreytigildis.
Morgunblaðið/Bjarni
Ólafur Sveinn Gíslason myndlistarmaður við verk sitt Lagerun IV.
Skrúfuröð til dæmis; skrúfumar
þjóna ákveðnum tilgangi en um
leið er skrúfuröðin skreyting í
sjálfu sér. Merkingin er því tvö-
föld. Þetta em nokkur dæmi um
þær hugmyndir sem ég er að
vinna með.“ Ennfremur segir
Ólafur Sveinn: „Lagemn er
kannski dálítið klaufalegt orð en
það þýðir raunvemlega geymslu-
ástand þar sem ég er að geyma
hugmyndir í ákveðnu formi."
— Frammi við afgreiðsluborðið
er mögulegt að kaupa bók með
teikningum eftir listamanninn,
sem er góðra gjalda vert en það
em einmitt teikningar, sem ég
sakna á veggjunum sjálfum, sem
mikilvæga viðbót við mótunar-
iistaverkin.
í heild er þetta hin athyglis-
verðasta fmmraun.
Einsemd og ísbirnir
Thunderstone, eir (Argonsuða).
90x28x28 sm. 1987.
Listamaðurinn vinnur í einföld-
um oftast aflöngum skýmm form-
um og sumar mynda hans geta
jafnvel minnt á Alexander Arc-
hipenko, einn af brautryðjendum
nútíma höggmyndalistar og er þá
ekki leiðum að líkjast en einnig
mun þetta eiga sér rætur í
amerískri skúlptúrhefð. Myndim-
ar, sem em ekki nema 7 að tölu,
fylla samt ágætlega út í rýmið
og mynda sterka heild og geð-
þekka. Allar hafa þær eitthvað til
síns ágætis en einkum staðnæmd-
ist ég við myndimar „Emesus"
(1), „Thunderstone" (4) og
„Hrafn" (7), en sú síðasttalda er
jafnvel öflugasta verkið á sýning-
unni fyrir sitt hreina og klára
form.
Sem sagt prýðilegt framtak,
sem vonandi verður framhald á.
Nútímaþjóðfélag býður upp á
þann hraða og þá firringu, að ein-
staklingurinn finnur til smæðar
sinnar og leitar ósjálfrátt halds
og trausts í einhvetju, er getur
veitt honum öryggistilfinningu.
Margur leitar í vímuefni, sem
í eina tíð var faraldur hjá ungu
fólki, en aðrir í trúarbrögð, en
þetta tvennt vill ósjaldan tvinnast
sem orsök og afleiðing.
Myndlistarkonan Helga Egils-
dóttir sem virðist hafa gengið í
gegnum ýmsdar hremmingar í lífí
sínu, en tekist að mála sig frá
þeim, sækir mikið í jarðliti og stór
form um þessar mundir og tengir
gjaman líkingu eða útlínum
ísbjamar. Telur sig finna traust
og öryggi í þessum ábúðarmiklu
formum hins merkilega einfara
ísbreiðanna og má það allt eins
til sanns vegar færa.
Sumstaðar rétt glittir í ísbjam-
arformið, því að trygging og hugs-
un myndverkanna er í hæsta
máta óhlutlæg þar fyrir utan, og
þar vill Helgu einmitt takast best
upp eins og í myndinni „ísamir
braka" (7), en hins vegar felldi
ég mig miklu síður við hinar
áleitnu hvítu útlínur myndarinnar
„Án titils" (13). Línumar em þar
einhvem veginn svo utan á mynd-
Helga Egilsdóttir ásamt einu verka sinna.
fletinum og tengjast ekki innri
Iífæðum myndheildarinnar.
En hvað sem öllum ísbjamar-
formum líður, þá er það áberandi
í vinnubrögðum Helgu, að óhlut-
læg táknræn form eru hennar
sterkasta hlið, og þar hefur hún
mest að segja og nýtur sín jafn-
framt best svo sem í litlu mynd-
inni „Án titils" (12). Það er ein-
hver innri seiður í þeirri mjmd og
skynræn tengsl við sköpunarverk-
ið líkt og maður sér í allri mikilli
list.
Þessi mynd staðfestir, að Helga
Egilsdóttir þarf ekki að hafa nein-
ar áhyggjur af því, hvaða mynd-
efni hún velur sér, heldur á hún
að mála af fingrum fram og finna
um leið myndefnið, hér em mála-
miðlunarlausnir með öllu óþarf-
ar...
Bör kemur aftur
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
Jolian Falkberget: BÖR BÖRS-
SON. 206 bls. Helgi Hjörvar
þýddi. 2. prentun. Almenna bóka-
félagið. Reylgavik, 1988.
Enginn er lastaður þó fullyrt sé
að Helgi Hjörvar hafi orðið einn
allra vinsælasti útvarpslesari i
þessu landi fyrr og síðar. Vissulega
bar margt til þess. Útvarpið var þá
eini fjölmiðillinn sem raunverulega
náði til allra landsmanna. Hlustun
var þá svo almenn að maður gat
orðið þjóðkunnur af því einu að
koma stöku sinnum fram í útvarpi.
Sögulestur var sú dægrastyttingin
sem almennust gat talist. Því var
grannt fylgst með útvarpssögunni
hver sem las. Helgi Hjörvar naut
þó algerðrar sérstöðu. Því olli með-
'&i liá'iÍ mtí iitálí i liíM í i:
al annars mikil og breið rödd, per-
sónuleg og tilgerðarlaus upplestur,
innlifun og sjálfsöryggi, að við-
bættum auðvitað þeim töfrum sem
síst er unnt að skilgreina. Utvarps-
sagan var þvi stórt orð í dag-
skránni. Hlustendur — þorri þjóðar-
innar — héldu sig heima þau kvöld-
in sem hún var á dagskrá. Ekki
spillti að Helgi vandaði jafnan val
sagnanna, valdi einkum til lestrar
skandínavískar úrvalsbókmenntir.
Þvi kann að gegna nokkurri furðu
að Bör Börsson, þá áratuga gömul
norsk gamansaga sem Johan Falk-
berget taldi langt frá þvi að vera
sitt besta verk, skyldi verða minnis-
stæðari öllum öðrum sögum sem
Helgi las i útvarp. Hjörtur Pálsson,
sem fylgir úr hlaði útgáfu þessari,
telur að Islendingar, nýrikir af
stríðsgróða, hafi um þær mundir
verið móttækilegri en fyrr og siðar
fyrir braskarasögu af því taginu.
§ | J.ÍI fíil'iiíl lillili If IJ M li I i
Hélgi-Hjörvar
Vafalaust er það hárrétt athugað.
Þá má minna á að Norðmenn nutu
hér óskiptrar samúðar um þessar
mundir; dvöldust hér enda margir
á striðsárunum.
y iii fMttóiMHi ÍAÍÉil ilNHÍf
Bör Börsson var gefinn út
skömmu eftir að Helgi lauk út-
varpslestrinum. Fólk varð að halda
kunningsskapnum við þessa eftir-
lætispersónu. En jafnskjótt sem
sérhver gat lesið söguna fyrir sig,
einn og í hljóði, brá svo við að
margur varð fyrir vonbrigðum.
Menn fundu ekki í bókinni þann
Bör sem Helgi hafði svo eftirminni-
lega töfrað fram á öldum ljósvak-
ans.
Nú er mikið vatn runnið til sjáv-
ar frá þvi er rödd Helga hljómaði
í útvarpinu. Og nú birtist Bör Börs-
son endurútgefinn til að minnast
þess að hundrað ár eru liðin frá
fæðingu hans. Það er í fyllsta máta
verðugt. En nú mun sagan hvorki
njóta né gjalda samanburðar við
lestur Helga eins og forðum. Það
er því með nokkrum hætti nýr Bör
sem hér með stigur fram á sjónar-
sviðið. Og þá kemur reyndar á dag-
inn að þetta er hin skemmtilegasta
lesning! Andstæður þær, sem sagan
byggir á, teljast auðvitað til liðna
t1;.
timans. Kurfurinn, sem dreymir um
að verða búðarmaður, lykta af sápu
og ganga sparibúinn hvundags, er
orðinn harla fjarlægur svo ekki sé
meira sagt. Hann var afsprengi hins
nýja og óráðna borgarsamfélags
sem var að taka við af sveitasam-
félaginu gamla i byijun þessarar
aldar. Þá reyndist mörgum erfítt >.
að átta sig á breyttu gildismati. í
stað þess að lifa af landinu tóku
menn að lifa hver af öðrum; pranga,
græða, berast á. Bör Börsson er
skrumskæld mynd hins nýrika sem
auðgast fyrir heimskulegt áræði
jafnt og hundaheppni þótt hann
virðist siður en svo til auðs og vel-
gengni borinn. Og háttvisi sú, sem
hann þráir svo heitt og innilega að
tileinka sér, birtist i kátlegum upp-
skafningshætti; nokkuð sem Is-
lenskur almenningur hlaut að koma
auga á i striðinu ef gr annt var skoð-
að.
Bör Börsson er sem sagt kominn
aftur. Fróðlegt verður að fylgjast
með gengi hans nú.
KKslÉÍ: »feSiS-ÍMl§4áí.lí«lldBliai^lll*lw»i*