Morgunblaðið - 12.04.1990, Page 34

34 C
ÉÓRét'N'BLADlb, FlMMTUDÁbÚR líÚAPRÍLTMO
mmmn

Ást er ...
... að kunna að njóta
fegurðar vetrarins.
1M Reg. U.S. Pat Off — all rights reserved
© 1990 Los Angeles Times Syndicate
Ef þú vilt endilega vita
það, þá eru þetta hrotu-
tarnirnar þínar í vik-
unni...
Það er vonlaust að ætla sér
að flytja það enn einu sinni.
HÖGNI HREKKVÍSI
„HANN BAOÐ HUNDAFANG/M2ANU/M
OG FJÖLSKVLDU HANS.'"
Félagsleg fátækt
Til Velvakanda.
Ég þakka Einari Ingva Magnús-
syni fyrir að vekja máls á þörf fólks
í andlegri og tilfinningalegri kreppu
fyrir að hafa einhvern að tala við.
En ég er samt ekki sammála honum
um að skriftastóll sé eina rétta
lausnin, þó hún geti dugað sumum.
Ég tel hinsvegar að það sé löngu
kominn tími til að íslenska þjóðin
leggi niður það fornaldarhrós „hann,
hún bar ekki tilfinningar sínar á
torg“, þar sem það á alls ekki við
lengur og hefur í raun snúist í and-
stæðu sína hjá þjóðinni.
Það er kominn tími til að íslenska
þjóðin í heild opni sig fyrir því að
hver einstaklingur er tilfinningavera
og náunginn einnig, hvað svo sem
allri svokallaðri „skynsemi“ líður.
íslendingar telja sig mjög næma
á dulræn fyrirbrigði og anda frá
annarri tilveru. En þeir ættu að ein-
beita sér meira að því að stilla þetta
næmi sitt inn á þá sem lifa hér og
nú í kringum þá.
Þeir ættu að víkka þetta næmi
sitt til samborgaranna með því að
láta þá vita að þeir viti að þeir séu
tilfinningaverur og þeim sé annt um
andlega og tilfinningalega líðan
þeirra.
Það hefur alit of lengi viðgengist
að jafnvel nánustu ættingjar og vin-
ir þeirra sem átt hafa í sálar- og
tilfinningakreppu hafa slegið á öll
merki um beiðni um hjálp með því
að segja: „Hvað er þetta maður,
vertu ekki með þetta væl. Það er
ekkert að þér, þú hefur það gott og
hefur allt til alls.“ Þetta allt til alls.
eru venjulega jarðneskar eigur.
Einnig hefur uppeldi í heild og
viðhorf sumra íjölskyldna í tilfinn-
ingalegum efnum oft komið í veg
fyrir að einstaklingar gætu tjáð sig
um andlegan og tilfinningalegan
vanda við neinn. Sektarkennd við-
Afgefhu
tilefni
Af gefnu tilefni er þess sér-
staklega óskað að sem flestir
skrifi í Velvakanda undir
nafni. Ekki verða birt nafnlaus
bréf sem eru gagnrýni, ádeilur
eða árásir á nafngreint fólk. -
Ritstj.
komandi vegna ástandsins sem hann
telur að sé jafnvel sjálfum sér að
kenna hefur grafið um sig og marg-
faldar því vandann.
Síðan hrekkur fólk við þegar kem-
ur í ljós að afnejtun þeirra á ástand-
inu hafi valdið úrslitum um það að
viðkomandi stytti sér aldur. 011 von
um hjálp er úti þegar jafnvel fólk
sem átti að þykja vænt um viðkom-
andi afneitaði öllum möguleikum um
að eitthvað væri að.
Það er í raun talandi dæmi um
viðhorf íslensku þjóðarinnar að það
var ekki fyrr en ég kom hingað til
Ástralíu að ég heyrði að íslendingar
ættu einna hæstu sjálfsmorðstíðni í
heiminum.
Það viðhorf sem lýsir sér í að
ekki sé talað um vandamálið og
reynt að finna lausn er öruggasta
aðferðin til að viðhalda ástandinu
eins og það hefur verið.
Er ekki kominn tími til að snúa
þessu við?
Er það ekki verðugt verkefni fyr-
ir íslensku þjóðina í tilefni þúsund
ára afmælis kristni í landinu að þjóð-
in sýni að: „Hún gæti bróður síns“
í öllum skilningi. Væri ekki dásam-
legt ef þessi litla þjóð sem oft hrós-
ar sér af að vera eins og ein fjöl-
skylda getur velt því taki í þessum
efnum að hægt verði að segja í
framtíðinni: Að enginn íslendingur
hafi á síðastliðnu ári séð ástæðu til
að stytta sér aldur.
Matthildur Björnsdóttir
Þarft framtak
Til Velvakanda.
Ég vil þakka sjónvarpinu fyrir
hinar stórgóðu Shakespeare myndir
sem sýndar hafa verið að
undanförnu, nú síðast Óveðrið. Hér
er um að ræða menningarviðleitni
sem þjóðin metur að verðleikum.
Þetta er þarft framtak. Allt of mik-
ið er af ódýru drasli í ljósvakamiðl-
unum og er þetta kærkomin til-
breyting frá því. Allar þær ódýru
ofbeldismyndir sem sýnar eru hafa
áreiðanlega slæm áhrif á æsku
landsins og afleiðingin er aukið of-
beldi og minni virðing fyrir mannlíf-
inu. Meira af góðum myndum sem
skilja eitthvað eftir.
Jóhann
Óeðlileg forréttindi
Til Velvakanda.
Óeðlilegt er að útgerðarmenn
verði gerðir eigendur fiskstofnanna
við landið og öðrum bannað eða
gert að greiða fyrir ieyfi til tóm-
stundaveiða á smákænum.
Þetta tómstundagaman hefur
löngum verið stundað allt í kringum
land og verið fyrstu kynni margra
sjómanna af starfinu.
Furðulegt er að heyra talað um
sölu einstaklinga á veiðileyfum til
útgerða, sem settar hafa verið hjá
við úthlutun valdhafa. Hve miklar
gjafir hafa þannig verið gefnar af
almannaeign og hverjir eru þyggj-
endurnir?
Hvaðan er komið vald til þessara
stórgjafa af almannafé og hvers
vegna er úthlutað til manna veiði-
heimildum til þess að braska með?
Á sama hátt er óeðlilegt að bænd-
ur taki gjald af mönnum, sem fara
til rjúpna eða veiða á stöng í ám
og vötnum. Réttur bóndans til bú-
skapar getur varla gefið honum
rétt umfram aðra landsþegna til
ijúpnaveiða, stangveiða í ám og
vötnum og beijatínslu, þarna hljóta
allir að vera jafnbornir til réttar.
Það er löngu tímabært að ýmis
óeðlileg forréttindi verði afnumin
og alþingi sjái til þess að mismuna
ekki þegnunum með þessum hætti.
Einar Vilhjálmsson
Víkverji skrifar
Páskar eru elzta hátíð kristinna
manna og eru haldnir til
minningar um upprisu Krists. í
Rímfræði Menningarsjóðs segir
m.a. um þessa miklu og fornu hátíð:
„Nafnið (páskar) er komið frá
samnefndri hátíð gyðinga, á hebr-
esku „pesakh“, sem merkir yfir-
hlaup, og er sagt vísa til þess, að
drottinn hlífði ísraelsmönnum í
Egyptalandi, þegar hann deyddi
frumburði Egypta.
í fyrstunni héldu kristnir menn
í Gyðingalandi páskahátíð á sama
tíma og aðrir gyðingar, þ.e.a.s. við
fyrstu tunglfyllingu eftir jafndægur
að vori. A 3. öld náði sú stefna
hins vegar yfirhendinni, að páska-
dagur skyldi vera sunnudagur, og
þá fyrsti sunnudagur eftir fullt
tungl eftir voijafndægur.
Þessi stefna var staðfest af
kirkjuþingi í Nikeu árið 325 e. Kr.
Fullkomin eining um páskahald
náðist þó ekki fyrr en á 8. öld.
Voru páskar upp frá því haldnir
fyrsta sunnudag eftir tunglfylling-
ardag frá og með 21. marz. Tungl-
fyllingardagurinn (nánar tiltekið
14. dagur tunglmánaðar) var
ákveðinn eftir sérstökum reikni-
reglum, en ekki eftir beinum athug-
unum á gangi tunglsins hveiju
sinni. Eins og um hnútana var búið
gat páskadagur ekki orðið fyrr en
22. marz og ekki síðar en 25. apríl,
og er svo enn.“
Og enn segir í Rímfræðinni:
„Með tilskipun Gregoríusar páfa 13.
um breytt tímatal árið 1582 fylgdu
nýjar reglur um það, hvernig reikna
skyldi út tunglfyllingardag páska-
tunglsins. Flestar þjóðir tóku þessar
reglur upp jafnhliða hinu nýja
tímatali. Innan grísk-kaþólsku
kirkjunnar náðist þó ekki samstaða
um að tímasetja kirkjulegar hátíðir
eftir tímatalinu. Afleiðingin varð sú,
að páskar eru yfirleitt haldnir
seinna meðal grísk-kaþólskra en á
Vesturlöndum. Á ráðstefnu grísk-
kaþólskra manna í Konstantínópel
árið 1923 var auk þess samþykkt,
að páskarnir (þ.e. voijafndægur og
páskatungl) skyldu ákvarðaðir með
beinum stjörnufræðilegum athug-
unum, en ekki með föstum reikni-
reglum.“
XXX
Og um leið og Víkveiji lýkur
þessum fróðleik um páskana
er kannski ekki úr vegi að minnast
dagsins í dag, sem er skírdagur.
Hann hét að fornu skíri dagur eða
skíri þórsdagur og er fimmtudagur
fyrir páska, helgidagur til minning-
ar um hina heilögu kvöldmáltíð.
Nafnið mun dregið af því að Krist-
ur þvoði fætur lærisveina sinna
þennan dag. Síðar varð venja að
æðri stéttar menn þvægju fætur
fátæklinga á þessum degi.
Á morgun er síðan föstudagurinn
langi, sem að fornu var nefndur
langi fijádagur, föstudagurinn fyrir
páska. Hann er hátíðlegur haldinn
til minningar um krossfestingu
Krists. Saman eru þessir tveir dag-
ar kallaðir bænadagar, en slíkir
dagar eru sérstaklega helgaðir fyr-
irbænum. Eftir siðaskipti voru yfir-
leitt fyrirskipaðir 3 til 4 bænadagar
á ári, sbr. kóngsbænadag. Þessi
siður var síðan endurvakinn að
nokkru leyti 1952 með hinum al-
menna bænadegi þjóðkirkjunnar,
sem haldinn er 5. sunnudag eftir
páska ár hvert.
XXX
Víkveiji óskar öllum lesendum
sínum gleðilegra páska.