Morgunblaðið - 12.07.1990, Side 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. JULI 1990
Átak gegn einelti
eftir Önnu Ólafs-
dóttur Björnsson
Ofbeldi meðal barna og unglinga
var mjög til umræðu á liðnum vetri,
ekki síst vegna tíðra blaðafregna
um götuofbeldi í Reykjavík. Ofbeldi
á, götum úti er sýnilegt og því er
mikil umfjöllun um það og oft og
tíðum ómáiefnaleg. Hljóðara hefur
verið um aðra tegund ofbeldis, ein-
elti, sem þó er að flestra mati mun
algengara en ofbeldi á götum úti.
Nú sjást þess merki að fólk sé
farið að veita þessari tegund ófbeld-
is meiri athygli. í ágætri umfjöllun
tímaritsins „Ný menntamál" er
brugðið upp mynd af ástandinu eins
og það getur orðið í íslenskum skól-
um, bæði frá sjónarhóli barns sem
verður fyrir einelti og þeirra sem
sérfróðir eru um þessi málefni. Það
er vel að um þessi mál sé nú fjallað
í fagtímariti skólafólks. En fleira
þarf að koma til og ef vel á að
vera þarf að takast viðtækt sam-
starf milli ýmissa hópa er starfa
með börnum og ungiingum og barn-
anna og ungiinganna sjálfra.
Þingmál um átak gegn einelti
í þessu skyni fluttum við þing-
konur Kvennalistans þingsályktun-
artillögu um -átak gegn eineiti
síðastliðinn vetur. Málið var sent
til umsagnar ýmissa aðila og hefur
fengið jákvæðar undirtektir, þótt
ekki næði það afgreiðslu í annríki
þingsins í vor. Það verður því endur-
flutt í haust.
í Noregi var gert merkt átak
gegn einelti fyrir nokkrum árum
og tókst það mjög vel. í Svíþjóð
hefur umræða um einelti í skólum
verið mjög mikil að undanförnu og
meðal annars forsíðuefni blaða dag
eftir dag, eftir að upp komst um
mjög alvarlegt dæmi slíks ofbeldis.
Vonandi þarf ekki að bíða eftir slíkri
æsifregnaumfjöllun hér á landi til
nasoi c

............ nps
Sjálfvirkt val — Innbyggður hljóðnemi og hátalari —
12 minni — 3 minni fyrir beint útval— Hvert móttekið
skilaboð.í allt að 150 sek. — Ljós í takkaborði —
Tónval, púlsval — Veggfesting.
Verð kr.
12.943
IhIHEKIAHF
[V ;; i Laugavegi 170-174 Slmi 695500
!©BOSCH!
RAFMAGNSVERKFÆRI
r r
I URVALI
20%
AFSLÁTTUR
Á ÖLLUM VÉLUM
DAGANA
12.-20. iúlí
ÞYSK
GÆÐI
Gunnar Ásgeirsson hf.
Suðurlandsbraut 16 • Sími 680780
Anna Ólafsdóttir Björnsson
„Margir þeirra ungl-
inga sem síðar leiðast
út í ofineyslu áfengis og
annarra vímuefiia hafa
orðið fyrir eineiti þegar
þeir voru yngri.“
að málið verði tekið föstum tökum.
Merkilegt frumkvæði
í Garðabæ
Þess eru raunar dæmi að verið
sé að taka einelti og samskipti
skólabarna og -unglinga föstum
tökum og nægir þar að nefna mjög
áhugavert framtak kennara og sál-
fræðideildar skóla í Garðabæ, sem
fjallað var um í fjölmiðlum fyrir
skömmu. Fólk er að vakna til vit-
undar um að ekki dugar að sitja
hjá og láta böm og unglinga ,jafna
sín mál“ með handafli og láta sem
ekkert sé.
Hvers vegna þarf að taka
einelti sérstaklega fyrir?
Einelti er mjög alvarlegt ofbeldi
og má geta þess að allt að 80%
þeirra barna og unglinga sem koma
í unglingaathvörfin í Reykjavík búa
við félagslega einangrun en það er
einmitt sá hópur sem verður helst
fyrir einelti.
Nokkrum tilviljunum er háð hvort
börn og unglingar sem verða fyrir
einelti fái aðstoð nógu snemma til
að auðvelt sé að liðsinna þeim. Ef
gripið er í taumana fljótt er hægt
að ijúfa vítahring sem annars kann
að skapast. Skipuleg fræðsla fyrir
starfsfólk skóla um einkenni einelt-
is er ekki fyrir hendi nú. Kennarar
eru þó í góðri aðstöðu til að finna
fórnarlömb eineltis þekki þeir ein-
kennin. Auk þess geta þeir haft
veruleg áhrif á samskiptamynstur
innan bekkjardeilda og minnkað
iíkur á að einelti endurtaki sig ef
vel tekst til.
Hvers vegna
verðtrygging?
Athugasemdir við skrif Jóhanns
Rúnars Björgvinssonar
eftir Kristján B.
Þórarinsson
Þann 15. júní sl. skrifaði Jóhann
Rúnar Björgvinsson þjóðhagfræð-
ingur grein í Morgunblaðið, sem
hann kallar „Vextir og verðtrygg-
ing“. í grein sinni skilgreinir hann
stöðu fjármagnseigenda og hags-
muni þeirra, sem eru fólgnir í verð-
tryggingu fjármuna. Þessi grein
skýrir aðeins hlið eigenda fjár-
magnsins, en hann gleymir veiga-
mesta atriði málsins; ef eigendur
fjármagnsins hefðu enga viðskipta-
vini, yrðu fjármunir þeirra verðlaus-
ir. Það greiðir enginn vexti né verð-
tryggingu af geymsiufé, nema það
sé notað af öðrum.
íslendingar hafa í dag mjög tal-
andi dæmi um eignir sem ekki selj-
1 ast, t.d. húsnæði hverskonar og at-
vinnufyrirtæki. Ég geri ráð fyrir að
eigendur slíkra eigna þurfi að fá
verðtryggingu fyrir fjármuni sína,
þó þeir séu í fasteignum. Við getum
ekið um götur nánast hvar sem er
á landinu, þar sem stendur autt
húsnæði auglýst til sölu eða leigu.
Mikið af þessu húsnæði er á
Reykjavíkursvæðinu, þar sem fjár-
magnið er hvað mest. Við vitum að
eigendur þessara fjármuna hafa
neyðst til að iækka eignir sínar í
verði. Þetta segir mér, að menn
meta fjármuni umfram raungildi,
en raungildi fjármuna er það sem
grein Jóhanns þefði átt að fjalla um,
en ekki hvernig fjármagnseigendur
geti krafist af löggjafanum laga,
sem tryggi þeim sérstöðu þ.e.a.s.
reiknuðu raungild', sem einhvetjir
misvitrir fræðingar krefjast fyrir
umbjóðendut' sina.
„Og í rauninni er það ekki í verka-
hring stjórnmálamanna í lýðræð-
isríkjum að ákveða hvaða sparnað-
ar- eða lánaform eigi að vera til
staðar. Það er fyrst og fremst mark-
aðarins, þ.e.a.s. sparenda, skuldara
og bankakerfisins." Þarna talar sá,
sem vill hafa ráð allra í hendi sér.
Hann afneitar sameiginlegri stjórn
landsmanna á peningamálum. Hann
vill að þeir, sem eiga fjármagnið,
fái að stjórna því alfarið á eigin
spýtur út frá eigin forsendum líkt
og nú gerist. Ég treysti því ekki,
að stjórnun slíkra aðila, þ.e.a.s.
banka og verðbréfastofnana, verði
rekið á jafnvægisgrundvelli.
Jóhann leggur ekki út í greiningu
á efnahagslegum áhrifum verð-
tryggingar. Mig langar að benda á
að fyrir um 10 árum var verðtrygg-
ing sett á til að vernda sparifé og
útlánsfé fjármagnseigenda. Að vísu
var þá mikil verðbölga og óstjórn í
peningamálum þjóðarinnar. Allan
þennan áratug er verðtrygging búin
að vera við lýði, en verðbólgan er
enn þrátt fyrir það og hún mun
halda áfram eins lengi og menn
vilja, verðtryggingin læknar hana
ekki. Verðbólgan er vegna aðgerða
stjórnvalda, stjórnvöld hafa vald til
að halda aftur af spennu í atvinnu-
lífínu og geta með áhrifum sínum
og aðgerðum aukið á þenslu eins
og þeir geta dregið úr henni. Nýj-
asta dæmið um aðgerðir stjórnvalda
er hækkun á áfengi og tóbaki og
um leið frestun á að standa við
gerða kjarasamninga. Þessar að-
gerðir rýra trú manna á stjórnvöld-
um og er það miður, en sýnir samt
áhrifamátt þeirra.
Raunvextir eru mikið eðlilegri og
betur skýrandi en verðtrygging og
vextir nefndir ýmsum nöfnum. Fyr-
irtæki hafa hopað undan verðtrygg-
ingu og mörg orðið gjaldþrota. Fyrri
arðsemi þeirra nægir ekki lengur
til að standa straum af greiðslum
verðtryggðra lána. Jóhann segir:
„Við höfum horft upp á það undan-
farin misseri, hvernig fyrirtæki, sem
ekki hafa staðist eðlilega arðsemi
eða raunvexti hafa orðið undir.
Önnur hafa endurskoðað sína starf-
semi til að ná fram hagkvæmari
rekstri og enn önnur hafa runnið
saman í sama tilgangi." Það sem
við höfum í raun horft upp á heitir
samdráttur í þjóðfélaginu, bæði
gamalgróin og ný fyrirtæki fara á
hausinn vegna ófullnægjandi fjár-
hagsstöðu, ásamt því að einbjörn
togar í tvíbjörn, þannig.að mörg
fyrirtæki lenda í því að eiga hjá
fjölda annarra fyrirtækja stórar
upphæðir í útistandandi skuldum.
Fyrirtækin sem eiga skuldirnar eru
neydd til að taka dýr verðtryggð
rekstrarlán, þrátt fyrir góða
rekstrarstöðu, en lausafjárstaðan er
bundin útistandandi skuldum, sem-