Morgunblaðið - 12.07.1990, Blaðsíða 42

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. JÚLÍ 1990
Jóhann Guðmunds-
son bæklunarskurð-
læknir - Minning
Fæddur 8. júlí 1933
Dáinn 2. júlí 1990
Hinn 2. júlí sl. barst mér sú
harmafregn að Jóhann Guðmunds-
son læknir hefði látist á heimili sínu
í Garðabæ langt um aldur fram.
Banamein hans var hjartabilun.
Þessi frétt kom mjög að óvörum
. því Jóhann hafði ekki kennt sér
meins áður.
Jóhann fæddist í Reykjavík 8.
júlí 1933 sonur hjónanna Guðmund-
ar Óskars Bæringssonar og Ingi-
gerðar Danivalsdóttur.
Guðmundur faðir Jóhanns var
sonur Bærings Bjarnasonar bónda
í Keflavík og í Tungu, Vestur-
Barðastrandarsýslu, Bjarnasonar
kennara og konu hans Önnu Jó-
hönnu Sigurðardóttur. Kona Bær-
ings Bjarnasonar var Jóhanna Guð-
björg Árnadóttir fædd í Kollsvík,
Vestur-Barðastrandarsýslu, Árna-
sonar frá Klettshlíð í Keflavík und-
ir Jökli, Árnasonar og konu hans,
Dómhildar Ásbjörnsdóttur, sem
fædd var á Hnjóti í Kollsvík, Ólafs-
sonar bónda á Geitagili og Lága-
núpi, Vestur-Barðastrandarsýslu.
Ingigerður móðir Jóhanns var
dóttir Danivals bónda á Litla-
Vatnsskarði Kristjánssonar Guð-
mundssonar á Strúgsstöðum í
Langadal og konu hans, Maríu
Guðmundsdóttur. Kona Danivals
var Jóhanna Jónsdóttir Jóns Jóns-
sonar bónda í Merkigerði í Tungu-
sveit og konu hans, Ingigerðar Pét-
ursdóttur.
Foreldrar Jóhanns gengu í hjóna-
band árið 1932 í Reykjavík og
bjuggu þar öll sín hjúskaparár.
Guðmundur var skipstjóri og stund-
aði sjómennsku lengst af. Þekkt er
sú hrakningasaga er vb. Kristján,
sem Guðmundur var skipstjóri á,
varð vélarvana út af Sandgerði 19.
febrúar 1940 í aftakaveðri. Eftir
12 daga tókst skipshöfninni þó að
sigla bátnum til lands upp í brim-
garðinn þar sem báturinn fórst, en
skipveijar komust allir heilu og
höldnu í land. Mátti það heita
kraftaverk að allir skyldu bjargast.
Síðustu ár ævi sinnar vann Guð-
mundur fyrir Vélaverkstæði Sigurð-
ar Sveinbjörnssonar. Þau hjón eru
nú bæði látin. Guðmundur lést árið
1962 og Ingigerður árið 1976.
Guðmundur og Ingigerður eign-
uðust 2 börn saman, þau Jóhann,
kvæntan Sigríði Árnadóttur, og
Svandísi sem er gift Walter Hjalte-
sted verslunarmanni.
Jóhann átti fjögur hálfsystkini,
sammæðra. Þau eru: Þormóður
Torfason kaupmaður, kvæntur
Sigríði Sandholt, Sigurrós Torfa-
Legsteinar
Framleiðum allar
stærðir og gerðir
af legsteinum.
Veitum f úslega
upplýsingar og
ráðgjöf um gerð
og val legsteina.
S.HELGASONHF
STEINSKIIfÐJA
SKEMMUVEGI48. SIMI76677
dóttir, gift séra Þorsteini Björns-
syni, Torfi Torfason verslunarmað-
ur, kvæntur Ástríði Ólafsdóttur.
faðir þeirra var fyrri maður Ingi-
gerðar, Torfi Guðmundsson kaupfé-
lagsstjóri á Norðurfirði á Ströndum,
dáinn 1922. einn hálfbróðir Jó-
hanns, séra Ingi Jónsson, er nú lát-
inn, hann var ókvæntur. Faðir hans
var Jón Sveinsson útgerðarmaður í
Reykjavík,
Jóhann gekk í Menntaskólann í
Reykjavík og brautskráðist þaðan
árið 1953. Eftir stúdentspróf hóf
hann nám í læknisfræði við Há-
skóla íslands og lauk þaðan kandi-
datsprófí árið 1960. Að loknu
kandidatsári hér heima, sem þá var
nauðsynlegt, hélt Jóhann til
Svíþjóðar og hóf þar sérfræðinám
í bæklunarskurðlækningum, sem
hann lauk síðan árið 1968. Að sér-
fræðinámi loknu starfaði hann í tvö
ár sem aðstoðaryfirlæknir við bækl-
unardeild sjúkrahússins í Vásterás
í Svíþjóð þar sem hann hafði stund-
að nám.
eftir heimkomu til íslands árið
1970 stofnaði hann læknastofu hér
í Reykjavík sem hann rak til dauða-
dags. Árin 1970-1972 var Jóhann
sérfræðingur í sinni grein við
sjúkrahúsið á Akranesi, en eftir að
bæklunardeild var sett á stofn við
Landspítalann í Reykjavík árið
1972 starfaði hann þar, bæði sem
sérfræðingur og aðstoðaryfirlækn-
ir.
Jóhann starfaði mikið í félaga-
samtökum lækna bæði hér og er-
lendis, m.a. var hann stofnandi og
í fyrstu stjórn félags íslenskra bækl-
unarskurðlækna frá 1972 til 1987.
Hann var ritari Íslandsdeildar Nord-
ist Orthopedisk Forening frá 1976
til 1984 og fulltrúi íslands í stjórn
sama félags frá 1984.
Jóhann var prófdómari í líffæra-
fræði og vefjafræði við Háskóla
íslands frá 1972 til 1986 og einnig
prófdómari við námsbraut í sjúkra-
þjálfun í Háskóla íslands frá 1976.
Stundakennari var hann í bæklun-
arskurðlækningum frá 1973.
Alla tíð lét Jóhann sig málefni
þroskaheftra mikið varða. Strax í
Svíþjóð tók hann þátt í samtökum
til styrktar þroskaheftum og einnig
strax eftir komu til íslands. Hann
vai' ritari stjórnar styrktarfélags
vangefinna í Reykjavík 1975 til
1981. Stofnandi og í stjórn Land-
samtaka þroskaheftra frá 1976 og
varaformaður þeirra 1978 til 1987.
Formaður í stjórnarnefnd um mál-
efni þroskaheftra 1979 til 1984 og
í stjórn Norðurlandasamtaka
þroskaheftra frá 1981. Að þessum
málum vann Jóhann af miklum
dugnaði og atorku eins og öllum
störfum er hann tók að sér.
I menntaskóla tók Jóhann mikinn
þátt í íþróttum. Hann vai' góður
söngmaður og hafði mikla ánægju
af söng. Jóhann var alia tíð unn-
andi góðrai' tónlistar og átti gott
safn hljómplatna.
Stúdentar MR 1953 hafa ætíð
haldið vel hópinn og góð vinátta
varð milli bekkjarsystkina. Komið
var saman á fimm ára fresti eða
oftar og mætti Jóhann ávallt á þess-
ar samkomur ef hann var á landinu.
Ég veit að ég mæli fyrir munn allra
bekkjarsystkina minna er ég full-
yrði að Jóhanns verður þaðan sáit
saknað.
Hinn 6. október 1957 kvæntist
Jóhann Sigríði Jónu Árnadóttur.
Sigríður er dóttir Árna Olafssonar
kaupmanns í Reykjavík og konu
hans, Ástu Sveinsínu Kristinsdótt-
ur. Árni var sonur Ólafs Árnasonar
kaupmanns í Reykjavík og konu
hans Guðrúnar Gísladóttur frá Ein-
arshöfn á Eyrarbakka. Ásta var
dóttir Kristins Egilssonar verka-
manns í Reykjavík og konu hans,
Pálínu Margrétar Pálmadóttur frá
Eiði á Seltjarnarnesi. Foreldrar
Sigríðar eru nú bæði látin.
Þau Sigríður og Jóhann eignuð-
ust fjögur börn. Þau eru: Guðmund-
ur f. 15. desember 1960. Hann lauk
læknaprófi frá Háskóla íslands
1986 og er við framhaldsnám í lyf-
lækningum í Svíþjóð. Guðmundur
er kvæntur Yrsu Bergmann Sverr-
isdóttur líffræðingi og eiga þau tvö
börn, Sunnu Hlín og Mána Frey.
Helena, f. 11. febr. 1964, dansari
í íslenska dansflokknum, gift
Valdemar Helgasyni kennara_ og
eiga þau eitt barn, Helga Má. Ásta
Vala, f. 10. mars 1967. Jóhann, f.
6. nóv. 1969, stúdent 1989, nemi
í rafvirkjun og dagskrárgerðarmað-
ur.
■* í einkalífí sínu var Jóhann mikill
hamingjumaður. Þau hjón, Sigríður
og hann, voru einstaklega samhent
um alla hluti, hvort heldur var um
að ræða uppeldi barnanna, félags-
störf eða annað og saman byggðu
þau sitt fagra heimili í Mávanesi
14 eftir dvöl þeirra í Svíþjóð. Jó-
hanns verður ávallt minnst sem hins
góða félaga bæði frá skólaárunum
og æ síðan. í viðmóti var hann allt-
af ljúfur og hress bæði við sjúklinga
sína og samstarfsfólk og einnig vini
sína.
Að leiðarlokum þökkum við hjón-
in Jóhanni fyrir vináttu hans um
langan tíma og óskum honum vel-
farnaðar á nýjum leiðum. Sigríði,
börnunum og öðrum ástvinum send-
um við okkar innilegustu samúðar-
kveðjur.
Jón Olafsson
Jóhann Guðmundsson er látinn —
skurðlæknirinn sem starfað hefur
meðal okkar á bæklunarskurðdeild
Landspítalans í 18 ár er ekki meir.
Mörg eru þau mein sem hann,
gegnum tíðina, hefur bætt með
skurðaðgerðum sínum, linað þján-
ingar, skapað starfshæfni, gefíð
öryrkjum nýja orku. Við minnumst
hans sem hins geðþekka, dreng-
lynda manns sem lét ekkert á sig
fá þótt oft væri starfsbyrðin þung.
Ávallt ljúfur, hress og sístarfandi.
Vinnuþrekið var sterkt. Hann naut
starfsins, enda þekking og þjálfun
mikil. — Hann stóð jafnvel í skurð-
aðgerðum daginn sem hann lést.
Kennari var hann góður og hafa
margir hér notið góðs af í námi sínu.
Hann fékk snöggan dauðdaga.
Þess vegna er höggið svo óvænt
og þungt fyrir okkur öll.
Jóhann Guðmundsson fæddist 8.
júlí 1933. Varð þannig aðeins tæp-
lega 57 ára gamall.
Hann kvæntist 1956 eftirlifandi
konu sinni, Sigríði Jónu Árnadótt-
ur, og varð þeim fjögurra barna
auðið.
Hann tók stúdentspróf frá
Menntaskólanum í Reykjavík árið
1953 og útskrifaðist úr læknadeild
Háskóla íslands 1960.
Árið 1962 fluttist Jóhann með
fjölskyldu sinni til Svíþjóðar til
framhaldsnáms. Stundaði hann
sérnám í bæklunarskurðlækningum
og hlaut sérfræðiviðurkenningu í
þeirri sérgrein ái'ið 1968 í Sviþjóð
og 1970 á íslandi.
Jóhann fluttist heim aftur til ís-
lands árið 1970. Starfaði sem sér-
fræðingui' í bæklunarskurðlækn-
ingum við Sjúkrahús Akraness frá
1970 til 1972, samhliða starfi í
Reykjavík. í byrjun ársins 1972 hóf
hann síðan störf við bæklunar-
skurðdeild Landspítalans sem þá
var opnuð. Hann vann þar til ævi-
loka — í 18 ár.
Jóhann tók mikinn þátt í félags-
málum, bæði utanlands og innan.
Hann var einn af stofnendum Fé-
lags íslenskra bæklunarskurðlækna
og sat þar í stjórn. Hann vann í
ræðu og riti að málefnum þroska-
heftra. Hann var fulltrúi íslands í
stjórn Norðurlandasambands bækl-
unarskurðlækna.
Jóhann Guðmundsson verður að
teljast einn af brautiyðjendum í
bæklunarskurðlækningum á ís-
landi. Háns líka fáum við ekki aftur.
Við starfsfélagar hans á Land-
spítalanum kveðjum hér góðan vin
með söknuði.
Við vottum Sigríði, konu hans,
og fjölskyldu allri okkar innilegustu
samúð.
Stefán Haraldsson
Kynni mín af Jóhanni Guðmunds-
syni hófust á vordögum fyrir 15
árum, þegar við tókum þátt í aðal-
fundi Styrktarfélags vangefínna í
Reykjavík.
Nokkuð óvænt vorum við kjörnir
í stjórn Styrktarfélagsins á þessum
fundi. Varð þetta upphaf samstarfs
og vináttu, er ég ávalit mat mikils.
Hin síðari ár hafa samskipti okk-
ar aðallega tengst Skálatúnsheimil-
inu í Mosfellssveit. Þau hjónin, Jó-
hann og Sigríður, tóku virkan þátt
í starfsemi Foreldra- og vinafélags
Skálatúnsheimilisins og gegndi Jó-
hann þar formannsstörfum í 7 ár
samfellt.
Fyrir aðeins 15 árum voru í gildi
hér á landi „lög um fávitastofnanir“
er fjölluðu um málefni þroska-
heftra. Nafnið eitt gefur til kynna
innihald þeirra laga. Á tiltölulega
fáum árum hafa orðið miklar breyt-
ingar á högum þroskaheftra og fatl-
aðra, þótt ennþá skorti mikið á, að
þessum hópi séu sköpuð viðunandi
lífsskilyrði. Jóhann tók virkan þátt
í baráttunni fyrir málefnum þroska-
heftra frá því hann kom til landsins
árið 1970 að afloknu framhalds-
námi til dauðadags.
Á aðalfundi Styrktarfélags van-
gefínna í Reykjavík 1975 bar Jó-
hann fram tillögu þess efnis, að
Styrktarfélag vangefínna „kalli til
samstarfs þau félög og hópa um
land allt, sem vinna að málefnum
vangefínna, og beiti sér fyrir stofn-
un landssambands þessara hópa“.
Tillaga Jóhanns var kynnt á fundi
í Norræna húsinu, sem haldinn var
á vegum Styrktarfélags van-
gefínna. Síðar var kosin undirbún-
ingsnefnd til stofnunar landssam-
taka. Stofnfundur Landssamtak-
anna Þroskahjálpar var haldinn 16.
október 1976. Jóhann gegndi fjölda
trúnaðarstarfa fyrir Landssamtök-
in. Hin síðari ár helgaði hann sig
baráttu fyrir réttindagæslu þroska-
heftra og var þar, sem oft áður, í
fararbroddi og nokkuð á undan
sinni samtíð.
Ekki tel ég, að á neinn sé hallað,
þótt ég fullyrði, að Jóhann hafi
verið aðal-hvatamaður að stofnun
Landssamtakanna Þroskahjálpar.
Jóhann hafði betri skilning og
þekkingu á málefnum þroskaheftra
hérlendis og erlendis en aðrir menn,
sem ég hef kynnst.
Þekkingu sína notaði hann til að
marka stefnu í baráttunni fyrir
bættu hlutskipti þeirra, sem minnst
mega sín í okkar þjóðfélgi. Hann
var ötull baráttumaður og fylgdi
óhræddur sannfæringu sinni.
Gunnar Þormar
Það var harmafregn er það
spurðist, að ljúfmennið Jóhann Guð-
mundsson hefði orðið bráðkvaddur
mánudaginn 2. þ.m. Hann var mað-
ur á besta aldri, sem virtist hreyst-
in holdi klædd og ástæða var til
að ætla að hann ætti mikið og
gæfuríkt starf fyrir höndum.
Jóhann Guðmundsson kom heim
að loknu framhaldsnámi i bæklun-
arsjúkdómum fyrir um 20 árum og
hóf störf á Landspítalanum. Hann
lét fljótlega mál fatlaðra og lam-
aðra til sín taka og mun að öðrum
ólöstuðum enginn hafa unnið jafn
fórnfús störf í þeirra þágu og hann.
Fyrir um átján árum þurfti ég
að leita til Jóhanns Guðmundssonar
vegna meinsemdar í hné, svokall-
aðrar hnjámúsar eða brotins lið-
þófa, sem sennilega stafar af hlaup-
um. Læknisverk hans reyndust vel,
en það sem mér þótti mest um vert
var að kynnast manninum Jóhanni
Guðmundssyni. Hann átti ætt að
rekja til Vestfjarða og auk heldur
til Barðastrandarsýslu, en Vestfirð-
ingar eru mér af ýmsum ástæðum
hugstæðari en flest annað fólk. Þá
gaf það honum aukið gildi í mínum
augum, að hann var sonur Guð-
mundar Bæringssonar, skipstjóra,
en hann var einn af frændum mágs
míns heitins, Daníels Sumarliðason-
ar. Upp frá því fylgdist ég úr fjarska
með því fórnfúsa starfí hans, er
áður getur og skynjaði það stóra
og hlýja hjarta, sem sló í brjósti
þessa ljúfmennis.
Föstudaginn 29. f.m. gerði snill-
ingurinn Jóhann í þriðja sinn að smá
læknisverki á öðrum fætinum á
mér. Það var staðdeyft og að vanda
brá fyrir glettni á milli okkar með-
an á aðgerðinni stóð. Ég hafði haft
á orði, að best væri að hann tæki
um leið hnjámús úr hægra fæti, sem
var byi'juð að angra mig, en við
ákváðum að fresta því og sennilega
verður það úr þessu ekki fyrr en á
næsta plani. Ég minntist á það oft
við hann hve margir kostir fylgdu
því að hlaupa, því hefði ég ekki
byijað á því, þá hefði ég ekki kynnst
því yfirlætislausa valmenni, sem
hann væri og líf mitt orðið stórum
snauðara. Hann vildi í hógværð
sinni gera lítið úr valmenninu, en
taldi hlaup góð.
Að vonum mun fjöldi manna vilja
votta eftirlifandi konu hans, börn-
um og vandamönnum dýpstu samúð
og geri ég það hér með.
Gunnlaugur Þórðarson
Minningarnar streyma fram í
hugann. Ein er sú minning er birt-
ist ljóslifandi fyrir hugskotssjónum.
Ég var viðstödd brúðkaup í fyrsta
sinn. Það var 6. október 1956. Ung
stúlka í næsta húsi við mig gekk í
heilagt hjónaband. Brúðguminn var
Jóhann Guðmundsson, sem við
kveðjum nú í dag. Þessi hátíðar-
stund hverfur mér ei úr minni. Þau
voru svo undurfögur ungu brúð-
hjónin sem þarna sameinuðust
frammi fyrir Guði og hétu hvort
öðru játningu um samheldni í blíðu
og stríðu. Ungu hjónin byijuðu sinn
búskap í nágrenni við æskuheimili
Siggu. í þessari litlu íbúð réð
smekkvísin ríkjum sem og allan
þeirra búskap, enda bæði fagurker-
ar og lögðu sig fram um að skapa
fagurt og gott heimili og nutu sam-
vistanna hvort við annað fram á
síðasta dag. Árin liðu og þau hjón
komu heim frá Svíþjóð með börnin
sín fjögur. Stödd í Blómavali að
sýna börnum sínum undraheim jól-
anna, þar hitti ég þau aftur og fékk
síðan að njóta samvista við þessa
vini mína. Eins og alltaf í lífi fólks
skiptast á skin og skúrir og sagt
er að sorgin gleymi engum og ungu
hjónin fóru heldur ekki varhluta af
mótlæti á lífsleiðinni. Yngri dóttirin
reyndist þroskaheft og nú reyndi á
orð prestsins forðum að standa
óhögguð saman í blíðu og stríðu.
Þau stóðu líka sem klettur um vel-
ferð dóttur sinnar og Jói vann af
eljusemi að málefnum þroskaheftra,
þrátt fyrir erilsamt starf sitt. Jói
var alltaf sjálfum sér samkvæmur,
tók öllu sem lífíð gaf, jafnt í gleði
sem sorg, með manndómi og festu.
Minnugur þess að enginn gróður
þrífst án skúra.
Gleðistundirnar með Siggu og
Jóa verða mér ógleymanlegar, t.d.
þegar Jói leiddi eldri dóttur sína
upp að altarinu og orð föðurins
unga fólkinu til h eilla. Einnig er
hugstæð veislan er eldri sonurinn
útskrifaðist sem læknir. Þá buðu
þau hjón heim öllum læknakandid-
ötum ásamt mökum. Orð húsbón-
dans voru töluð af reynslu, mann-
viti, blönduð glettni á gleðistund.
Það var mér ánægjuefni að ganga
á milli þessara ungmenna og hlýða
á áform þeirra um lífið og fram-
tíðina.
Áfram birtast leiftur minning-
anna, þar á meðal gestir á heimili
okkar hjóna þar sem Jói gladdi