Morgunblaðið - 15.07.1990, Blaðsíða 24

MORGUNBLAÐIÐ MINNINGAR SUNNUDAGUR 15. JÚLÍ
GeirÁgústs-
son — Minning
Þegar afburðamenn eins og Geir
Ágústsson, sem hafði alla burði til
að veita samtíðarmönnum sínum
djúpstæða andlega leiðsögn, hverf-
ur af sjónarsviðinu, læðist að manni
sú óþægilega grunsemd að mönnum
með raunveruleg andleg viðhorf sé
hreinlega ofaukið í markaðssam-
félaginu. Eins og lesendur
„Ganglera“, tímarits Guðspekifé-
íags Islands, geta borið vitni um,
þá báru greinar Geirs Ágústssonar
um andleg málefni, hvort sem þar
voru þýðingar og útleggingar á hin-
um indversku „Shiva Sútrum“ eða
þá verk Castaneda um lífsspeki
frumbyggja Ameríku, höfuð og
herðar yfír aðra sambærilega um-
fjöllun.
Gömul og gróin menningarsam-
félög hafa í tímans rás lært að veita
andlegum fræðurum sem slá á
taumlausa sjálfsdýrkun og hroka
valdastéttanna ákveðin forréttindi
sem gera þeim kleift að hafa raun-
veruleg áhrif á gang mála. Einn
helsti lærisveinn Lao Tse var til að
mynda gerður að hæstaréttardóm-
ara í kínverska keisaradæminu fyr-
ir rúmlega tvö þúsund árum. Fyrsta
málið sem kom til hans kasta virt-
ist liggja ljóst fyrir. Þjónn ríkrar
kaupmannafjölskyldu hafði gert sig
sekan um að stela frá húsbónda
sínum. Taoistinn sem keisarinn hafi
gert að hæstaréttardómara, gerði
sér lítið fyrir og lét dæma bæði
kaupmanninn og þjóninn til jafn
langrar fangelsisvistar. Fjölskylda
kaupmannsins kvartaði hástöfum
undan undarlegum ákvörðunartök-
um nýja hæstaréttardómarans.
Þessi umræddi stórgrósser stóð í
innflutningi og útflutningi jöfnum
Þær eru margar minningarnar,
er koma upp í huga minn nú, er
ég kveð bernskuvin minn, Gunnar
Áka Sigurgíslason.
Allt það er ég man bjartast og
fallegast er tengt bernsku minni
er við ólumst upp saman við tjörn-
ina í Reykjavík. Foreldrar okkar
beggja bjuggu við Tjarnargötu,
mínir í nr. 30, Gunnars Áka nr. 38.
Þau voru Sigurgísli Guðnason og
María Friðriksdóttir.
Börn þeirra voru fjögur og var
Gunnar þeirra yngstur, þau eru nú
■ öll látin nema Birna, sem búsett er
í Bandaríkjunum. í Tjamargötunni
bjó því Áki öll sín æsku- og bernsku-
ár og fluttist ekki þaðan fyrr en
hann gifti sig.
Það þarf ekki mikið ímyndunar-
afl til þess að geta séð það, að fá
að alast upp á þessum fallega stað
eru sérstök forréttindi.
Enda var öll okkar bernska böðuð
í ljóma tjarnarinnar. Þaðan á ég
höndum, og var því feit kú í þjóðar-
búskap keisaraveldisins.
Keisarinn lét kalla nýja hæsta-
réttardómarann fyrir sig til að fá
skýringu hans á málavöxtum.
„Hvað á það að þýða að bregð-
ast trausti mínu. Það bar öllum
saman um réttsýni þína og réttlæt-
iskennd áður en þú tókst við emb-
ætti. Svo læturðu það verða þitt
fyrsta verk að láta mikilsmetinn
borgara í fangelsi, þegar það liggur
ljóst fyrir að þjónn hans hafði gert
sig sekan um hnupl.“
„Heiðraði keisari!" svaraði læri-
sveinn Lao Tse. „Mér fannst að
kaupmaðurinn bæri jafn mikla
ábyrgð á óheiðarleik þjóns síns og
þjófurinn sjálfur. Sjáðu til! Þessi
umræddi þjónn hefur starfað fyrir
þennan sama húsbónda í fimmtán
ár samfleytt fyrir smánarlaun. Barn
þjónsins þurfti á læknishjálp að
halda og það var ekki viðlit fyrir
þjóninn að fá fyrirgreiðslu hjá
moldríkum húsbónda sínum. Þessi
dyggi þjónn vildi frekar vera sekur
um smáhnupl, en að hafa líf síns
eigin afkvæmis á samviskunni. Því
fannst mér vel við hæfa að dæma
þá báða til þriggja vikna dvalar í
sama fangelsisklefa. Þeir ríku sem
sitja á auð sínum eins og ormar á
gulli, bera ábyrgð á velferð þræla
sinna. Það er sama hvað þú segir.
Mennirnir eru báðir jafn sekir.“
Nýi hæstaréttardómarinn var
leystur frá störfum með hraði, en
frumkvæði hans varpar enn þann
dag í dag, tvö þúsund árum síðar,
ljósi á annmarka réttvísinnar.
ísland síðari ára hefur sett
verðstimpil á alla skapaða hluti, og
nú er svo komið að enginn virðist
eina mína fyrstu skýru minningu,
er Gunnar Áki kom trítlandi niður
Tjarnargötuna í 5 ára afmæli mitt,
með skínandi fallega skútu, með
hvítum þöndum seglum, undir
hendinni, færandi mér í afmælis-
gjöf. Auðvitað langaði Áka mest til
að eiga skútuna sjálfur, og sigla
henni á tjörninni, en vissi sem var,
að hann yrði að gefa mér hana.
Það varð því að samkomulagi þarna
hjá okkur, að ég skyldi lofa að gefa
honum alveg eins skútu, er hann
yrði 5 ára, og ekki þurfti Áki að
bíða lengi, því aðeins voru 2 dagar
á milli afmæla okkar. Áki fæddur
10. maí ’34 og ég 8. maí ’34.
Þannig er mín fyrsta bernsku-
minning tengd æskuvini inínum
Gunnari Áka. Síðan hafa margir
afmælisdagar runnið til sjávar, en
ég held að engin afmælisgjöf hafí
nokkru sinni orðið mér eins minnis-
stæð og skútan frá Gunnari Áka.
Árin liðu, og fyrr en varði komu
geta gert greinarmun á gæðum og
verðgildi. íslendingar flykkjast á
námskeið og fyrirlestrarhald fram-
andi útlendinga sem selja þekkingu
sína á lögmálum markaðarins, dýr-
um dómum. Auðlegðarræktarinn-
rætingin er smitandi sjúkdómur
sem lamar með tíð og tíma allt
skapandi menningarlíf, því enginn
nennir öllu lengur að leggja nokk-
urn skapaðan hlut á sig án þess
að fá fjárhagslega umbun eða skjall
glansmyndablaðanna, sem þegja
yfírleitt þunnu hljóði yfir tómum
buddum listamannanna.
Geir Ágústsson var af allt öðru
sauðahúsi. Hann hafði góðvild,
umburðarlyndi og víðsýni læriföður
síns, Sigvalda Hjálmarssonar, sér
að leiðarljósi. Hann stundaði sitt
fag, rennismíðina, til að hafa tíma
til að hugsa, og íhuga dulda mein-
ingu, þess meitlaða texta sem hann
fékkst við að skrifa í frístundum
sínum.
Forn-Grikkir áttu sér ekkert
ákveðið hugtak yfir fólk sem fékkst
við listir. Dans, tónlist og leiklist
voru samofin trúariðkunum þeirra,
og það'var fýrir náð innblástursins
að listaverk urðu til. Hinar vinnandi
stéttir áttu þess kost að skara fram-
úr samtíðarmönnum sínum með
framúrskarandi sköpunargáfum,
miklu frekar en sjónvarpsstjórar og
blaðakóngar á rangri hillu í lífmu.
Það er hluti af lífsnautn hvers
manns, að vinna verk sín af alúð
og gleyma sér við verk sín. Þeir sem
sitja í dómarasætinu án þess að
hafa nokkurntímann haldið á máln-
ingarbursta, ritvinnslugögnum,
hljóðfæri eða nokkru öðru verk-
færi, en telja sig samt þess um-
komna að ákveða hverskonar lífsýn
fær að ná til neytendanna, geta
lært ýmislegt af þróuðum sálum
sem hafa náð taumhaldi á hrokan-
um og falskri sjálfsánægju með því
að spreyta sig á lítt launuðum skap-
andi störfum.
Geir Ágústsson naut móður
sinnar, Elísabetar Geirmundsdóttur
listakonu á Akureyri, einungis í sjö
unglingsárin, og kom þá fljótt í ljós
hjá Gunnari Aka hvert hugurinn
stefndi. Hann fór í Iðnskólann og
lauk þaðan námi í bifvélavirkjun.
Hann var sérstaklega laginn og léku
allir hlutir í höndum hans. Hann
starfaði í nokkur ár sem verkstjóri
hjá Kr. Kristjánssyni hf., en árið
1963 stofnaði hann Bifreiðaverk-
stæði Gunnars Áka Sigurgíslason-
ar, og starfaði þar til dauðadags.
Hann var í starfi sínu orðlagður
fyrir vandvirkni, ogo vildi hvers
manns vanda greiða. Hann hafði í
gegnum árin fasta viðskiptavini,
sem treystu honum fyrir bifreiðum
sínum, og ekki síst ef um vandasöm
verk var að ræða.
Árið 1958 giftist Gunnar Áki
eftirlifandi konu sinni, Ásdísi Haf-
liðadóttur. Þau eignuðust 3 börn, 2
dætur og 1 son. Nína Kristín fædd
1960, Hafliði Gísli fæddur 1961 og
Linda Björk fædd 1964. Gunnar
Áki og Ásdís áttu ávallt sérstaklega
glæsilegt heimili, sem þeim báðum
var mjög annt um, fyrir aðeins
tveimur árum höfðu þau fest kaup
á glæsilegu einbýlishúsi á Seltjarn-
arnesi, og vorum við æskuvinirnir
því aftur orðnir nágrannar.
Þeir dagar koma hjá sumum að
sorgin gistir húsið, og óneitanlega
hafa þeir dagar því miður orðið allt-
of margir hjá viiiíi mínum Gunnari
Áka og fjöslkyldu hans. Þau urðu
fyrir þeirri miklu sorg að missa
tengdason sinn, Garðar Pál Brands-
son, aðeins 31 árs nýgiftan. Aðeins
tveimur mánuðum síðar deyr Hákon
Jarl bróðir Ásdísar, aðeins 44 ára.
1985 kemur reiðarslagið er
einkasonur þeirra Ásdfsar og Gunn-
ars Áka, Hafliði Gísli, deyr af slys-
förum. En í sorginni hafa þau verið
stærst, er sorgin hefur knúið mest
á dyr hjá þeim.
Þau skynjuðu bæði nauðsyn þess
að lifa hvert augnablik ævinnar,
án þess að sökkva sér niður í þung-
lyndi, vegna þess er var, eða þess
er verður.
Því var það, að nú er Gunnar .
Áki fyrir aðeins rúmum sex vikum
fékk að vita, að hann gengi með
banvænan sjúkdóm, að hann reis
ár, en það nægði til að glæða hjá
honum áhuga og virðingu, á verkum
sem vel voru unnin. Faðir hans,
Ágúst Ásgrímsson, hjálpaði bömum
sínum og sjálfum sér að ná sönsum
eftir sviplegan missi með því að
kynna fyrir þeim hugmyndir spírit-
ismans um lífíð eftir dauðann. Strax
á bamsaldri hellti Geir sér í rann-
sóknir á dulhyggju, eins og hún
birtist í sígildum listaverkum
mannsandans. Hann lét ekki þar
við sitja, því raunvemlegar andleg-
ar upplifanir eru árangur af ötulli
innri vinnu, sem ávallt er til staðar
í leik eða starfi. Það var einmitt á
þeim vettvangi sem Geir Ágústsson
náði mestum árangri. Ferðafélagi
hans innávið var mannvinurinn Sig-
valdi Hjálmarsson. Þeir vom fyrstu
Vesturlandabúarnir sem fengu leyfí
til að leggja stund á hávísindalegar
andlegar iðkanir, sem tilheyra Sri
Vidya-skóla Dr. Sundaram í
Suður-Indlandi. Segir það sína sögu
um heillyndi og heiðarleik Geirs
upp og neitaði að gefast upp. Við
ræddum náið saman þennan tíma,
og aldrei var uppgjöf að fínna hjá
honum.
Lífsgleðin var honum nauðsyn
og stundum er hún okkur eina svar-
ið í ólgusjó tilverunnar, sem eins
og ég hef áður sagt, að Gunnar
Áki fór ekki varhluta af. En sá sem
á gleðina mætir sorginni á annan
hátt en sá gleðisnauðfyEn það var
einmitt ávallt svar Gunnars Áka við
mótlæti þessa heims. Því það er
einmitt gleðin sem gerir mann fær-
ari að fínna til og mæta lífinu á
auðugri hátt. Sá sem ekki þekkir
gleðina, getur heldur ekki skynjað
dýpt sorgarinnar. Nú þegar dagar
vinar míns, Gunnars Áka, em tald-
ir hér á jörð, og ég skynja, að
kvöldi er líf þitt einum degi styttra,
og ekki fyrr en hann er horfinn að
kvöldi áttar maður sig á því að
dagurinn er horfinn með sínum
leyndardómum.
Þannig er um líf vinar míns,
Til greinahöfimda
Minningarorð — ræður
Aldrei hefur meira aðsent
efiii borizt Morgunblaðinu en
nú og því eru það eindregin
tilmæli ritstjóra blaðsins til
þeirra, sem óska birtingar á
greinum, að þeir stytti mál sitt
mjög. Æskilegt er, að greinar
verði að jafnaði ekki lengri en
2-3 blöð að stærð A4 í aðra
hveija línu.
Af sömu ástæðum eru það eýi-
dregin tilmæli ritstjóra Morgun-
blaðsins til þeirra, sem rita minn-
ingar- og afmælisgreinar í blaðið,
að reynt verði að forðast endur-
tekningar eins og kostur er, þegar
tvær eða fleiri greinar eru skrifað-
ar um sama einstakling. Þá verða
aðeins leyfðar stuttar tilvitnanir í
áður birt ljóð inni í textanum. Ef
mikill fjöldi greina berst blaðinu
um sama einstakling mega höf-
undar og aðstandendur eiga von
á því að greinar verði látnar bíða
fram á næsta dag eða næstu daga.
Gunnar A. Sigur-
gíslason — kveðja
Ágústssonar og Sigvalda Hjálmars-
sonar, því innsæi andans manna í
Indlandi er með ólíkindum.
Hugræktarskóli Sigvalda Hjálm-
arssonar varð til 1978 á íslandi og
þar hélt Geir Ágústsson áfram and-
legum iðkunum undir vemdarvæng
indverska fræðarans Sri Sankarac-
harya. Eftir sviplegt fráfall Sig-
valda Hjálmarssonar fyrir þremur
árum tók Geir Ágústsson við rekstri
Hugræktarskólans. Um þær mundir
tóku andlegar iðkanir ákveðinn fjör-
kipp og fólk vildi aukið frelsi til að
leita að lífsfyllingu fyrir utan þann
iðkunarramma sem þjóðkirkjan
bauð uppá. Aðalsmerki heimskunn-
ar er hroki og því voru alltaf færri
og færri tilbúnir til að leggja hart
að sér til að ná inná andlegar víddir.
Grófu þessi viðhorf helgamám-
skeiðagesta undan rekstri Hug-
ræktarskólans sém varð „að ein-
hveiju úreltu fyrirbrigði", svo notuð
séu orð eins nýaldarpostulans, sem
tekur við greiðslu fyrir að fullvissa
kúnnann um ótrúlegt andlegtr at-
gervi hans. Þessi andlega flóðbylgja
síðari ára, sem minnir um margt á
aflátssölu kristinna manna, hefur
vissulega náð því að svæfa fólk, á
meðan einokunarhringar í skjóli
gerspilltra stjórnvalda hafa náð því
að kyrkja allt fmmkvæði og eðlilega
viðskiptahætti. ísland er orðið að
láglaunasvæði, vegna vanrækslu
stjómvalda, sem þrefuðu um bjór
og áfengiskaup, á meðan þjóðar-
skútan var að sigla í strand.
Má segja að Geir Ágústsson hafi
goldið fyrir heillyndi sitt og hóg-
værð á tímum auðlegðar innræting-
arinnar, þegar vinnuveitendur kom-
ast upp með að borga engin laun
og ríkisstjórnin með þjóðnýtingu á
eignum einstaklinga og fyrirtækja.
Söknuðurinn er sár og eftirsjáin
mikil hjá ansi mörgum þegar ljóst
þykir að skeggjuð ásýnd hins norð-
lenska goðs á ekki eftir að ylja
okkur, sem eftir lifum í mannlífs-
drauminum með látlausu yfírbragði
sínu og visku.
Gísli Þór Gunnarsson
Gunnars Áka. Hann er horfinn sjón-
um okkar nú um tíma og kominn
á fund ástvina sinna og veit ég að
hann var fullviss um að fagnaðar-
fundir yrðu er hann myndi hitta
einkasoninn Hafliða á ný.
Elsku Ásdís, Nína og Linda. Guð
gefí ykkur styrk í ykkar miklu sorg.
Eg veit að Gunnar Áki var fullur
þakklætis til ykkar, fyrir umhyggju,
ykkar og ástúð, er þið veittuð hon-
um í hans þungbæru veikindum.
Þið vöktuð yfír velferð hans dag
og nótt, og reynduð af öllum mann-
legum mætti að lina þjáningar hans.
Guð launi ykkur. Við hjónin viljum
kveðja vin okkar, Gunnar Áka, með
þessum orðum.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gottskálk og Guðrún
Aðeins örfá kveðjuorð til okkar
góða vinar, Gunnars Áka, frá sund-
félögunum eða réttara sagt pott-
ormunum úr Vesturbæjarlauginni.
Á bekkjunum þar sem við látum
okkur þoma var mikið rætt um lífíð
og tilveruna. Oft var slegið á létta
strengi og mörgum strítt og mikið
hlegið. í pottinum var aðalumræðu-
efnið hve heitur hann væri og oft
urðu menn ákafír og auðvitað ekki
alltaf sammála. Gunnar Áki virtist
vera með innbyggðan hitamæli, því
þegar allir voru búnir að giska á
gráðurnar var ég beðin að koma
með mælinn minn til að fá málin á
hreint. Kom þá í ljós að Gunnar
Áki virtist oftast hafa á réttu að
standa. Við söknum öll þessara
yndislegu stunda sem við áttum
með honum. Potturinn okkar verður
aldrei sá sami, það vantar Gunnar
Áka til að gefa Stefáni merki um
að bæta einni gráðunni við. Við
viljum þakka honum allar góðu
stundirnar, og hann mun ávallt
vera með í huga okkar. Hans er
sárt saknað. Við viljum senda Ás-
dísi og öðrum ástvinum okkar inni-
legustu samúðarkveðjur frá Ásu og
öllum hinum sundfélögunum.