Morgunblaðið - 19.08.1990, Blaðsíða 8

8 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. ÁGÚST 1990
íranir fagna drápsvopni.
TÆKNI/Verbur eldflaugastríb í
austurlöndum nœr?
------i--
Sprengjur
SÚ STAÐREYND heyrist sjaldnar en ætla mætti í fréttum, að ísraels-
mönnum séu kjamorkuvopn nærtæk. Þessi staðreynd hefur áhrif á
flest atriði þess fréttaflóðs sem dynur yfir okkur daglega úr Austurl-
öndum nær. Til dæmis veitist Bandaríkjamönnum mun erfiðara en
ella að þrýsta ísraelsmönnum til að taka upp aðferðir að þeirra eigin
skapi í samskiptum þeirra við arabaríkin. Enn sjaldnar heyrist þegar
minnst er á hugsanlegt stríð á þessu svæði, að meira og minna hvert
ríki þess er þegar komið með eldfiaugar sem ná vel út fyrir mörk
þess, og oft langt út fyrir. Þetta leiðir augljóslega til að næsta hugsan-
lega stríð þessa svæðis yrði margfalt voðalegri hildarleikur en stríðin
kennd við Súez, sex dagana og Yom Kippur.
eftir Egil
Egilsson
Svo að tekið sé aðeins svæðið í
kringum ísrael má segja að
hvert ríki þess svæðis eigi eldflaugar
til að kasta hvort sem væri venjuleg-
um sprengjum, efnavopnum eða
kjamavopnum á
hvert hinna sem
vera skyldi. Að-
eins ísraelsríki
eitt er þó talið
ráða yfir kjarn-
orkuvopnum,
þrátt fyrir harða
viðleitni ýmissa
hinna til að nálg-
ast þá tækni. Eldflaugar þessara
ríkja draga þó mjög mismunandi
langt, en Israelsríki er innan seiling-
ar nokkurra þeirra. Ef til ótakmark-
aðs stríðs kæmi skiptir ekki öllu
máli sú staðreynd að hin eigi ekki
kjarnavopn, því að með útsmognum
drápsaðferðum hátækninnar eru
„venjulegar" sprengjur ótrúlega
virkar, og þarf ekki margar til að
eyðileggja borg eða flugvöll. Eld-
flaug hlaðin efnavopnum getur eyði-
lagt stórt byggt svæði. Þetta sann-
aðist er írakar reyndu það á Kúrdum
fyrir nokkrum ámm.
Hvernig fengið?
Stórveldin, einkum Sovétríkin,
eiga nokkra sök á útbreiðslu eld-
flauganna. Sumt af tækninni hafa
ríkin komist yfir með njósnum, og
sem stendur er einfaldlega'til alþjóð-
amarkaður eldflaugatækni, svo að
peningar eru allt sem þarf, eigi kröf-
umar til eldflauganna ekki að vera
allt of miklar. Það eru þær sjaldnast
á þessu svæði, því að vegalengdir
eru skammar, og því fylgir að stýri-
búnaður þarf ekki að vera nákvæm-
ur. Eldflaugarnar eru það sem heitir
á alþjóðamáli „ballisískar", þ.e. meg-
inhluta vegalengdarinnar fara þær
yfir andrúmsloftinu á kastinum sem
hreyfillinn gaf þeim áður en hann
brann út. Til að hitta vel í mark,
setjum svo að það sé á 500 km
færi, þarf fyrst og fremst að gtýra
svokölluðum sleppihraða, semsé
þeim hraða sem flaugin hefur þegar
kastið hefst og hreyfillinn brennur
upp.
Til að leysa tæknivandann hafa
vinveitt ríki hjálpað hvert öðru, þau
hafa getað endurbætt og margfaldað
flaugar sem stórveldin hafa veitt
þeim. Þannig var t.d. um fyrstu
vemlegu flaug ísraels, Jeríkó 1. Og
umfram allt þá er tæknin ekki svo
óskaplega flókin, að ríki með sæmi-
lega tæknimenntun ráði ekki við
vandann.
Hvatir
Allir vita að næg ástæða er fyrir
styijöld í Austurlöndum nær. Margir
tala sem svo að aðeins sé spuming
um tíma hvenær hún komi. Spyija
má hvort svokölluð fælni hafi ekki
haft sín áhrif einnig hér, eins og var
á milli risaveldanna á meðan þau
vom á öndverðum meiði. En jafnvel
þó að eitthvert ríki telji styijöld ekki
yfirvofandi, telur það sig engu að
síður hafa mikilvægar ástæður til
að verða sér úti um eldflaugar og
hættulegar hleðslur í þær. Ein
ástæðan er það álit og sú virðing
sem ríki öðlast við það. Önnur skyld
ástæða er að þá kemst ríkið yfír
pólitískt vald sem það beitir í átökum
til að leggja að mótaðilanum. Dæmi
um þetta sem er alveg nýtt af nál-
inni er írak. Það er á margan hátt
að reyna að vera forysturíki araba-
heimsins, og leggur einmitt mikla
áherslu á þennan hemað. Þessa dag-
ana er það að nota sér aðstöðu sína
til að leggja pólitískan þrýsting á
Kúvæt.
LÆKNISFRÆDI/TV^t)/ vidurstyggd eydileggingarinnar
skemmra en cetla mcetti?
Skuggi sprmgjunnar
SNEMMA í þessum mánuði voru
liðin 45 ár frá því tveimur jap-
önskum borgum var eytt í kjarn-
orkueldi.
Talið er að 150 þúsund manns
hafi farist þegar í stað en 60
þús. til viðbótar látið lífið á næstu
vikum af völdum sára og annarra
geislunarskemmda. Þá er ótalinn
sá fjöldi sem hélt
lífi þrátt fyrir
margvíslegt
heilsutjón, bæði
sýnilegt og falið;
sumir vesluðust
upp og dóu fyrir
aldur fram úr
sjúkdómum sem
beint eða óbeint
ógnardaganna 6.
eftir Þórarin
Guðnason
mátti rekja til
og 9. ágúst.
Þetta var í upphafi kjamorku-
aldar og reynsla af áhrifum geisla-
virkni á líkama manna og dýra af
skornum skammti. Þeir sem mest
kunnu fyrir sér í þeim efnum óttuð-
ust að ein afleiðing kjamorku-
sprengingar yrði
háskalegar
breytingar í kyn-
fmmum þeirra
sem lifðu af svo
magnaða geislun
og afkomendur
þeirra, jafnvel í
marga ættliði,
kynnu að reyn-
ast vanheilir á
einn eða annan
veg. Nú að tæp-
lega hálfri öld
liðinni hefur
safnast vitneskja
um ýmis atriði
en gera má ráð
fyrir að ekki séu
öll kurl komin til
grafar og næstu
áratugir muni
smám saman
bæta þar við.
Margar þung-
aðar konur ólu í
fyllingu tímans
vansköpuð börn
og ef fóstur varð
fyrir hremmingunni á þriðja eða
ijórða mánuði meðgöngunnar var
algengt að andlegur þroski væri
skertur. Á hinn bóginn virðast þau
afkvæmi sem vom getin eftir
kjarnorkuhörmungarnar ekki hafa
goldið þess sem foreldrar þeirra
urðu að þola. Nýlega hafa verið
rannsökuð 72 þús. „böm“ úr þess-
um hópi, flest orðin fullvaxnar eða
miðaldra manneskjur, og kom ekk-
ert í ljós sem benti til að kjarnorku-
skemmdir gangi í ættir; hvorki
vanskapnaður eða litningatruflanir
í hvítum blóðkornum né heldur
krabbameinstíðni umfram það sem
gengur og gerist. En öllu þessu
höfðu vísindamenn borið kvíðboga
fyrir. Það gerir almenningur í Jap-
an líka eins og von er til og ganga
af því sögur að feður ráði stundum
njósnara til að komast að því
hvort tilvonandi tengdasonur eða
-dóttir séu af geisluðu bergi brotin.
Menn flíka því ekki að þeir hafi
orðið fyrir kjamorkugeislun og af
þeim sökum veigra margir sér við
að láta skrá sig og notfæra sér
þann stuðning frá ríkinu sem þeir
lögum samkvæmt eiga rétt á. Það
kann nú að breytast ef brennimark
geislunarinnar hættir að fylgja
ættinni eins og afturganga. Málið
skýrist væntanlega betur á næstu
áratugum þegar afkvæmi geisla-
fólksins komast á það æviskeið
sem stundum er nefnt krabba-
meinsaldur og það með réttu, því
að flestar tegundir illkynja sjúk-
dóma sækja frekast heim þá sem
em farnir að reskjast. Ef tíðni
krabbameina verður ekki meiri hjá
þeim en öðrum þegar fram líða
stundir er víst óhætt að segja að
betur hafi úr ræst en á horfðist í
fyrstu.
Vitað er að hjá sumum dýrum
veldur geislun breytingum sem
erfast. Ef til vill eru manneskjur
flestum tegundum betur til þess
búnar að bæta sér tjón sem þær
hafa orðið fyrir. Sú er tilgáta
sumra vísindamanna og við skul-
um vona að rétt sé til getið.
Á snöggu augabragði.
LÖGFRÆDI /Hefur heimildin verib
misnotub?
Bráðabirgðalög
28. GR. stjómarskrárinnar hljóð-
ar svo: „Þegar brýna nauðsyn
ber til, getur forsetinn gefið út
bráðabirgðalög milli þinga. Ekki
mega þau þó ríða í bág við stjórn-
SKOUTSALA
Laugavegi 41,
sími 13570.
Skðverslun Þórðar,
Kirkjustræti 8,
sími 14181.
arskrána. Ætíð skulu þau lögð
fyrir næsta Alþingi á eftir. —
Nú samþykkir Alþingi ekki
bráðabirgðalög, og fallaþau þá
úr gildi. — Bráðabirgðaljárlög
má ekki gefa út, ef Alþingi hefur
samþykkt ljárlög fyrir fjár-
hagstímabilið."
Heimildin til útgáfu bráða-
birgðalaga byggist á því að
þær aðstæður geti komið upp að
þörf á lagasetningu sé svo brýn að
hún þoli enga bið. Sambærileg
heimild var í 5. gr.
stjórnarskrárinnar
frá 1874. Á þeim
tíma var meiri þörf
fyrir þetta úrræði
en nú er þegar
Alþingi sat ekki
nema annað hvort
ár og þá aðeins 6
vikur í senn. Að
eftir Davíð Þór
Björgvinsson
auki voru samgöngur mun erfiðari
en nú er og meira mál að kalla
saman þing ef á þurfti að halda.
Heimildin var því sett til að skapa
leið til að bregðast skjótt við óvænt-
um uppákomum, svo sein harðjnd-
um, náttúruhamförum, styijöldum,
drepsóttum og þess háttar. Þetta
er umhugsunarvert þegar haft er í
huga hvernig heimildin til setningar
bráðabirgðalaga hefur verið notuð.
Samkvæmt ákvæðinu er það for-
setinn sem gefur út bráðabirgðalög.
Þetta gerir -forsetinn hins vegar
ekki nema fyrir atbeina og á ábyrgð
ráðherra ríkisstjórnarinnar. Að öðru
leyti setur ákvæðið þijú skilyrði
fyrir útgáfu bráðabirgðalaga: I
fyrsta lagi verður að gera þetta
milli þinga. í öðru lagi er þetta
aðeins heimilt þegar brýna nauðsyn
ber til lagasetningar og í þriðja lagi
mega bráðabirgðalögin ekki bijóta
gegn stjómarskránni.
Um fyrsta skilyrðið þarf ekki að
fara mörgum orðum, enda engin
þörf fyrir úrræði sem þetta þegar
þing situr. Bráðabirgðalög sem sett
yrðu á meðan þing sæti yrðu vænt-
anlega að engu hafandi. Annað
meginskilyrðið fyrir útgáfu bráða-
birgðalaga er að brýn nauðsyn sé
á lagasetningu. Þetta atriði veldur
einatt deilum þegar bráðabirgðalög
eru sett. Viðkvæðið hjá stjórnarand-
stöðunni er oftast að lagasetningin
hefði vel getað beðið þar til þing
kæmi saman. Samkvæmt orðalagi
ákvæðisins er ekki nægilegt að
lagasetningin sé æskileg eða skyn-
samleg, heldur er átt við að hún
sé svo aðkallandi að hún þoli ekki
bið. Augljóst er að þetta skilyrði
er afar matskennt. Reynslan hefur
sýnt að ekki er farið strangt í sak-
irnar í þessu efni. Bráðabirgðalög
hafa verið gefin út af margvíslegu