Morgunblaðið - 05.02.1991, Qupperneq 25

24
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 5. FEBRÚAR 1991
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 5. FEBRÚAR 1991
25
4
JRtfgtuiÞliifeffe
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 100 kr. eintakið.
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Aukum öryggi -
eflum hjálparstarf
Islendingar eru oftlega minnt-
ir á eðlislög umhverfisins
og náttúrunnar. Á fyrstu dög-
um hins nýja árs gekk veðra-
hamur yfir landið norðan- og
vestanvert með mikilli ísingu,
sem víða olli tjóni í stijálbýli.
Tugþúsundir fólks á höfuðborg-
arsvæðinu misstu og hita af
híbýlum sínum vegna bilunar á
hitaveituæð. Hekla gaus, spjó
eimyrju yfir næsta nágrenni og
vindar báru gjósku hennar víða
um land. Jarðhræringar urðu á
Suðurlandi. Loks gekk ofsaveð-
ur yfir landið í fyrradag og
rafmagn fór af stærstum hluta
landsins. Vindmælar stóðu í
botni í Vestmannaeyjum. Þar
mældist meðalvindhraði 110
hnútar og hefur ekki áður
mælst meiri hér á landi en fór
upp í 120-125 hnúta í verstu
byljunum.
Víða um land skapaðist nán-
ast neyðarástand. í þéttbýli
fauk járn af húsum, jafvel heilu
þökin, og dreifðist eins á hrá-
viði um næsta nágrenni, braut
rúður og grindverk og skemmdi
bíla. Sums staðar þurfti fólk
að flýja íbúðir eða færa sig úr
herbergjum áveðurs í herbegi
hlémegin í húsum. Svipuðu
máli gegndi um stijálbýli, en
þar fuku víða þök af íbúðar-
og peningshúsum, hlöður og
hey.
Engin leið er átta sig, enn
sem komið er, á eignatjóni, en
ljóst er, að það er gífurlegt og
nær til flestra byggða landsins.
Skemmdir urðu bæði á atvinnu-
húsnæði og eignum tugþúsunda
einstaklinga. Viðlagatrygging
íslands bætir ekki óveðurstjón.
Spurning er, hvort ástæða er
til að bæta um betur breyta
þeirri löggöf, en ofsaveður af
þessu tagi ganga yfir landið í
mesta lagi á tíu ára fresti, að
því talið er. Húseigendatrygg-
ing mun hins vegar bæta tjón
vegna glers og járnplatna, þeg-
ar veðurhæð nær ákveðnu
marki, og einnig mun hægt að
kaupa sérstakar foktryggingar.
Skemmdir á bílum vegna áfoks
mgnu aðeins bættar þegar
kaskótrygging er fyrir hendi.
Ríkisútvarpið gegnir veiga-
miklu öryggishlutverki þegar
neyðarástand skapast í samfé-
laginu. Það kom vel í ljós í
veðrahamnum í fyrradag, enda
er RUV nauðsynlegur tengilið-
ur milli Almannavama, björg-
unarsveita og almennings undir
þessum kringumstæðum. Það
kom því illa við fólk, 'ekkf sízt
í afskekktari byggðarlögum,
þegar þær fréttir bárust út, að
stórt mastur á Rjúpnahæð hefði
fallið í óveðrinu, með þeim af-
leiðingum að langbylgjan rofn-
aði. Lengi hefur verið vitað að
mastur þetta var lélegt orðið
og gæti fallið í ofsaveðri, svo
sem nú hefur gerzt, án þess að
við væri brugðið með réttum
hætti. Betra er seint en ekki
úr að bæta.
Það er og eðlilegt að sveitar-
stjórnir og almenningur velti
fyrir sér, hvort hægt hafi verið
að koma í veg fyrir eitthvað
af því mikla tjóni, sem varð í
veðrahamnum, með fyrirbyggj-
andi aðgerðum, t.d. betra við-
haldi á þökum húsa, traustari
festingu þakjáms. Það er meira
en trúlegt. Og það er hyggilegt
að draga rétta lærdóma af
reynslunni, bæði að því er varð-
ar viðhald og nauðsynlegar
tryggingar. Jafnrétt er að við-
urkenna að húsnæði hér á landi
er á heildina litið vandaðra en
gengur og gerizt víða erlendis
— og hefur af þeim sökum
staðizt óveðrið betur.
Lofsvert er, hvað hjálpar-
sveitir og sjálfboðaliðar um land
allt bmgðuzt skjótt og vel við,
bæði við að aðstoða fólk, sem
var í margs konar vanda vegna
veðurs og skemmda á húsnæði,
og til að fyrirbyggja frekari
skaða með varnarstarfi. Mörg
hundruð manna gengu vel og
skipulega til verka, við hinar
erfiðustu aðstæður, og unnu í
raun þrekvirki, sem seint verður
fullmetið að verðleikum. Það
er ekki of fast að orði kveðið,
þótt fullyrt sé, að Almanna-
vamir, björgunar- og hjálpar-
sveitir, lögregla og annað hjálp-
arlið eigi hönk upp í bakið á
almenningi og samfélaginu fyr-
ir ómælt og farsælt hjálpar-
starf, bæði nú og oft áður við
svipaðar kringumstæður.
Við erum mun betur í stakk
búin til að mæta áhrifum um-
hverfisins og eðlislögmála þess
á hag og líf þjóðarinnar en fyrri
kynslóðir. Samt sem áður koma
þessi áhrif okkur oftlega í opna
skjöldu, hvort sem um er að
ræða jarðhræringar, eldgos,
skriðuföll, snjóflóð eða óveður.
Við þurfum — enn §em áður —
að draga rétta lærdóma af
óveðrahamnum og afleiðingum
hans og efla öryggisvarnir okk-
ar og hjálparstarf — með öllum
tiltækum ráðum. Ekki er ráð
nema í tíma sé tekið.
FARVIÐRI GENGUR YFIR LANDIÐ
Gróðurskemmdir
þær mestu sem orð-
ið hafa í borginni
-segir Jóhann Pálsson garðyrkjustj óri
MIKLAR gróðurskemmdir urðu á höfuðborgarsvæðinu í óveðrinu sem
gekk yfir landið á sunnudag. Jóhann Pálsson, garðyrkjustjóri, segir
að skemmdirnar séu þær mestu sem orðið hafi í borginni. Hann seg-
ir að fjöldi tijáa hafi rifnað upp með rótum og dæmi séu til þess að
heilu lundimir hafi skekkst. Flest elstu trjánna í borginni björguðust
en einhver þeirra þurfa aðhlynningar við.
„Starfsmenn mínir hafa verið að
gera úttekt á ástandinu í dag en
samantekt verður ekki tilbúin fyrr
en á morgun, í fyrsta lagi.“ sagði
Jóhann í samtali við Morgunblaðið
á mánudag. „Eitt er hins vegar víst
og það er að skemmdirnar eru
geysilega miklar. Ábyggilega þær
mestu sem hér hafa nokkurn tíma
orðið.
Mestar verða gróðurskemmdir
þegar hvessir og enginn klaki er í
jörðu eins og núna því þá er engin
mótspyma fyrir hendi. Annars er-
um við líka með dæmi um tré sem
hafa verið vel fest en rætumar
hafa hreinlega brotnað af þeim.
Þetta á til dæmis við um greni á
hominu á Hringbraut og Suður-
götu, og í lundinum á horninu á
Hallveigarstíg og Skothúsveg þar
sem birkitré hafa kubbast í sundur.
Rætur hafa líka rifnað upp og tré
fallið um koll eða skekkst, jafnvel
heilu lundimir, til dæmis í suðaust-
urhorni Hljómskálagarðsins við
Njarðargötu og Sóleyjargötu þar
sem mikill halli er á stærstu tiján-
um. Þá hafa skjólgirðingar farið og
lítil tré til dæmis grenitré, 1-2
metra, hafa fokið. Þannig fór til
að mynda fyrir grenilundi sem við
gróðursettum í Elliðaárdal í fyrra-
vor. Þar liggja nú 8-10 metra há
tré á hlið.
Að einhveiju leyti má segja að
hér hafi verið um eðlilega grisjun
að ræða. Sum tijánna í bænum
máttu fara en öðrum sér maður
auðvitað eftir. Gömul tré eru oft
viðkvæmari en yngri tré vegna þess
að þau em stærri og þeim hefur
verið plantað við húsveggi eða
steypta garða og rótarkerfið nær
ekki að þroskast nema í aðra átt-
ina. Sem betur fer sluppu þó flest
fallegustu trén en nefna má að fal-
leg gráösp frá því um 1930 í Berg-
staðastræti beint á móti Hótel Holti
losnaði upp. Vonandi verður hægt
að bjarga henni enda er hún ein
Borgarspítalinn:
20-30 manns
á slysadeild
Á SLYSADEILD Borgarspít-
alans komu 20-30 manns
vegna áverka af völdum
hvassviðrisins á sunnudag og
þar af voru fjórir lagðir inn.
Enginn þeirra slasaðist þó
lífshættulcga, að sögn Svein-
björns Brandssonar læknis.
„Alvarlegustu tilfellin voru
þau að rúða sprakk framan í
eldri mann, sem var að horfa
út um gluggann hjá sér, annar
datt á brunahana og slasaðist í
andliti, sá þriðji nefbrotnaði þeg-
ar hlutir fuku í andlitið á honum
en sá fjórði, fullorðinn maður,
datt og fékk sprungu í mjaðma-
grind. Þessir voru allir lagðir
inn,“ segir Sveinbjörn Brands-
son.
Hann segir að fólkið, sem kom
á slysadeildina á sunnudag, hafi
aðallega slasast vegna þess að
það fauk um koll og kom illa
niður á hina ýmsu líkamsparta,
til dæmis hendur, axlir og höf-
uð. Einnig klemmdust nokkrir á
hurðum, hlutir fuku í fólk og það
skarst á glerbrotum.
fallegasta gráöspin í Reykjavík."
Jóhann sagði að ógjörningur
væri-að gefa öllum garðeigendum
eitt og sama ráðið en benti á að
ef að um stór og falleg tré væri
að ræða og hægt væri að kom
vinnuvélum inn í garða væri sjálf-
sagt að reyna að bjarga tijánum. í
öðrum tilfellum væri því miður ekki
annað að gera en að saga trén nið-
ur og flytja þau í burtu. í þeirra
stað væri hægt að planta öðrum
og jafnvel heppilegri tijátegundum.
Þakplötur fuku af Seljaskóla í Breiðholti, og á myndinni má sjá björgunarsveitarmenn festa plötur sem höfðu losnað.
Morgunblaðið/Júlíus
Hiti fór af
Breiðholti
og Bolholti
HITI fór af Breiðholti og
húsum við Bolholt í raf-
magnsleysinu á sunnudag en
þar urðu dælur fyrir hverfin
óvirkar. Að sögn Gunnars
H. Kristinssonar, hitaveitu-
sljóra, kom ekki til vatnss-
korts í öðrum hverfum borg-
arinnar þar sem vatnsgeym-
ar hitaveitunnar sáu fyrir
þörfinni.
Oll dæling úr borholum
stöðvaðist vegna rafmagnsleys-
isins en þrátt fyrir að verulega
hafí minnkað á geymum í
Öskjuhlíð kom ekki til vatnss-
korts nema í Breiðholti og í
kringum Bolholtið.
Gunnar sagði að hitaveitan
væri með 56 borholur á jarð-
hitasvæðunum og 10 dælu-
stöðvar í hverfum borgarinnar
sem kallaði á sérstakt rafmagn-
skerfi fyrir hitaveituna. Þó
væri hitaveitan tvítengd inn á
dreifikerfi rafmagnsveitunnar.
Óveðrið á Stór-Rcykjavíkursvæðinu:
Engin alvarleg slys en
eignatjón var gífurlegt
ENGIN alvarleg slys urðu á fólki í fárviðrinu sem geisaði á sunnu-
dag en nokkrir hlutu minniháttar meiðsli. Mikið eignatjón varð og
líklegast einna mest á Landspítalanum. Geysilega mikið tjón varð
einnig þegar tveir byggingakranar lögðust á hliðina í Grafarholti.
Litlu mátti muna að annar kraninn félli á íbúðarhús. Trúlega hafa
um 600 manns frá Björgunarsveitinni Ingólfi í Reykjavík, Flugbjörg-
unarsveitinni og Hjálparsveit skáta sameinað krafta sína, ásamt starfs-
mönnum Reykjavíkurborgar, slökkviliði og lögreglu, við að aðstoða
fólk um alla borg. Öllum, sem við björgunarstörf unnu, ber saman
um að þetta sé versta veður sem komið hafi í Reykjavik. Mikið var
hringt og beðið um aðstoð og segir lögreglan í Reykjavík að nærri
láti að hringt hafi verið 1.500 sinnum til þeirra. Ekki er ljóst hversu
mörg útköll voru í heildina í Reykjavík en hjá lögreglunni voru út-
köllin sem rekja má beint til veðursins 271 talsins en útköll lögreglu
á sunnudaginn voru alls 345. Ingólfsmenn segjast hafa fengið 150
beiðnir sem þeir sinntu og Flugbjörgunarsveitirnar telja að um 200
beiðnir um aðstoð hafi borist þeim og skátarnir segja að útköll hafi
skipt hundruðum.
Eignatjón í Reykjavík er mjög
mikið en ekki er enn komið í ljós
hversu mikið. Miklar skemmdir
urðu á Landspítalanum og þar voru
einnig flestir við björgunarstörf,
enda lá mikið við. Tjón á bygginga-
krönum sem fuku um koll í Grafar-
vogi varð mikið og það munaði
ekki nema örfáum metrum að ann-
ar þeirra félli á íbúðarhús.
Björgunarsveitir, almannavarnir,
lögregla, slökkvilið og borgarstjóri
héldu skyndifund upp úr hádeginu
á sunnudag. Fyrst sneru allar sveit-
ir sér að því að bjarga málum á
Landspítalnum, enda mikið í húfi.
Eftir það skiptu menn með sér verk-
um þannig að hver sveit sá um
ákveðin hverfi í borginni.
Samkvæmt upplýsingum frá
þeim sem að björgun unnu var
ástandið í Reykjavík einna verst í
Fellahverfi og telja menn að þar
hafi eignatjón einstaklinga orðið
hvað mest. Ástandið var víða
slæmt. Þakplötur flugu um íbúðar-
hverfi, tré rifnuðu upp með rótum,
rúður brotnuðu og grindverk gáfu
sig. Þak losnaði af sundlaug Vestur-
bæjar en það tókst að njörva niður
þannig að það stóð af sér veðurofs-
ann.
Engin alvarleg slys urðu á fólki
en þó er vitað um björgunarsveitar-
menn sem slösuðust. Stúlka fékk
ruslatunnu í andlitið os skarst illa.
Þá féll maður úr stiga þegar hann
var að aðstoða íbúa í Breiðholtinu.
Maðurinn féll um þijá metra og
lenti á bakinu. Bæði voru þau með
hjálma sem björguðu miklu. Maður
úr Flugbjörgunarsveitinni fékk
fiskikar í lærið og marðist mjög illa.
Fyrstu sveitir voru kallaðar út
klukkan rúmlega níu á sunnudags-
morgun og um klukkan tíu um
kvöldið höfðu menn lokið við að
lagfæra það helsta sem hægt var
að lagfæra. Byggingavöruverslanir
voru opnar á sunnudaginn og þang-
að gátu björgunarsveitarmenn sótt
efni til lagfæringar.
Mannskaðaveður í Engihjalla
Verulegar skemmdir urðu í
Kópavogi og að minnsta kosti 140
útköllum var sinnt á tímabilinu frá
klukkan tíu á sunnudagsmorgni
fram undir kvöldmat. Tilkynningar
sem bárust lögreglunni voru þó enn
fleiri, en reynt var að vega og meta
mikilvægi hjálparbeiðnanna og þær
afgreiddar eftir því.
Að sögn Þrastar E. Hjörleifsson-
ar, varðstjóra í lögreglunni í Kópa-
vogi, var ástandið langverst við
Engihjalla og í suðurhlíðum Kópa-
vogs. „Það var mannskaðaveður í
Engihjallanum og vandræðaástand
skapaðist í suðurhlíðunum. Það var
ansi slæmt veðrið í Engihjalla árið
1983, en þetta var verra,“ sagði
Þröstur sem segist ekki hafa kynnst
öðru eins í þau 16 ár sem hann
hefur starfað við löggæslu.
Ekki er vitað um alvarleg slys.
Algengustu útköllin voru vegna
fljúgandi bárujárnsplatna og
klæðninga sem fuku um allan bæ.
í Engihjallanum fóru þrír bílar á
hvolf í verstu vindhviðunum. Þak á
skemmu Teits Jónassonar við Dal-
veg losnaði og þurfti að binda það
niður. Lítill bátur sökk við flot-
bryggju í Vesturbænum og flot-
bryggja siglingaklúbbs í Fossvogin-
BHi .
Milfiri tinn víirri á hílnm virl F'.nrriliifilln í KAmvno-i pn hnr fnnL moriril «

Morgunblaðið/Júlíus
um fór á haf út. Rúður gáfu sig
víða og eignatjón varð mikið.
Fyrsta útkall var upp úr klukkan
níu um morguninn og eftir það var
mjög erilsamt fram undir hádegi.
Þá kom nokkurra mínútna hlé á
meðan vindurinn var að snúa sér
úr suðaustri til suðvesturs. Þá tóku
tilkynningar að streyma inn, en það
var aðallega er síðari hvellurinn
kom sem eignatjón varð.
Þröstur sagði að það hefði háð
þeim mikið að rafmagnslaust var á
lögreglustöðinni þannig að þeir
gátu ekki nýtt sér talstöðvamar
sem þeir nota venjulega. Hjálpar-
sveit skáta í Kópavogi lánaði þeim
litla rafstöð þannig að þolanleg
vinnuaðstaða skapaðist. Það má því
segja að aðstæður hafi verið erfiðar
innan dyra sem utan hjá lögregl-
unni í Kópavogi.
„Við nutum góðrar aðstoðar
Hjálparsveitar skáta og án þeirra
hefðum við ekki ráðið við ástandið.
Þeir voru vel útbúnir og stóðu sig
frábærlega vel,“ sagði Þröstur.
Nýbyggingasvæðin betri
en áður
Hjá lögreglunni í Hafnarfirði
fengust þær upplýsingar að um eitt
hundrað manns, í Hafnarfirði,
Garðabæ og Álftanesi, hafi komið
nálægt hjálparstafi vegna óveðurs-
ins á sunnudag. Lögreglunni bárust
yfir eitt hundrað beiðnir um aðstoð.
Mest var um að ræða þakplötur á
flugi og annað lauslegt. Lögreglu-
mönnum bar saman um að þetta
væri alversta veður sem þeir hefðu
upplifað lengi.
Þeir sögðu að það hefði komið
þeim nokkuð á óvart hversu vel
væri gengið frá lausum hlutum þar
sem verið væri að byggja. Töldu
þeir trúlega skýringu vera að nú á
tímum væru steypumót mun þyngri
en áður og það ætti einnig við um
ýmsilegt annað sem notað væri til
nýbygginga-
Sveinn Torfi Sveinsson, formaður
almannavarnanefndar Hafnar-
fjarðarumdæmis, segir að mest hafi
verið um að þakplötur fykju af þök-
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Fjórir stórir byggingakranar á höfuðborgarsvæðinu fuku niður í
óveðrinu. Einn krani féll niður í Mosfellsbæ og tveir í Grafarvogi,
og eins og sjá má á myndinni munaði aðeins hársbreidd að annar
þeirra Ienti á íbúðarhúsi. Þá fauk niður krani við nýbyggingu SEM-
samtakanna við Sléttuveg í Reykjavík.
um. „Það virðist sem það vanti einn
naglapakka í hvert einast þak. Þetta
er auðvitað ekki nógu gott því það
ætti að vera auðveldara að negla
þakplötur sómasamlega niður þegar
verið er að ganga frá þakinu. Það
hlýtur að vera betra en að vera
uppi á þaki í fárviðri til að lagfæra
hlutina," sagði Sveinn Torfi.
Hann sagði að í Bessastaða-
hreppi hefðu þök farið af nokkrum
gömlum húsum, en við skoðun hefði
komið í ljós að ekki hefði þurft fár-
viðri til að þau færu, þau hefðu
verið orðin mjög léleg.
Byggingakrani á hliðina
Páll Guðjónsson, bæjarstjóri í
Mosfellsbæ, segir talsvert hafa
skemmst í veðurofsanum, en hvert
tilvik sé ekki ýkja stórt. Eignatjón'
er verulegt en skiptist niður á
marga. í útjaðri byggðar hafa göm-
ul og illa farin hús tæst og einstaka
sumarbústaður splundraðist.
Páll segir að þakplötur hafi fokið
af húsum en lítið tjón hafi orðið
vegna þess hve snarlega var brugð-
ist við. Stærsta tjónið var þegar
byggingakrani í eigu Álftáróss fauk
á hliðina við íbúðarblokkir sem voru
í byggingu. í sveitunum í kring
varð tölvert eignatjón. Heyhlaða
splundraðist til dæmis í Þormóðs-
dal. Eitthvert tjón varð einnig á
bílum í Mosfellsbæ.
„Með dyggilegri aðstoð drengj-
anna í björgunarsveitinni og tug
smiða sem brugðust snöggt við
tókst okkur að ráða við þetta fyrir
myrkur,“ sagði Páll.
Hann sagði að um 40 manns
hafi unnið við björgunarstörf og
útköll hafi verið rúmlega þrjátíu.
Engin alvarleg slys urðu, en þó
vissi Páll um að maður skarst á
hendi og var gert að sárum hans í
rafmagnsleysinu á Reykjalundi.
Seltjarnarnesið slapp nokkuð
bærilega
Sigurgeir Sigurðsson, bæjarstjóri '
á Seltjarnarnesi, segir að þeir á
Nesinu hafi sloppið nokkuð bæri-
lega. Hann vissi til þess að tveir
hefðu slasast. Maður skarst þegar
plata braut rúðu í húsi í Tjarnar-
bóli og annar fótbrotnaði þegar þak
fauk af húsi.
„Járnplötur fuku auðvitað hér
eins og annars staðar og rúður
brotnuðu, en að öðru leyti virðumst
við hafa sloppið hjá stóráföllum.
Útköll voru um fjörutíu talsins og
það voru um þijátíu manns sem
aðstoðuðu þegar mest var. Það eir
verið að fara yfir stöðuna og engar
tölur eru tiltækar um hversu mikið
tjónið varð,“ sagði Sigurgeir.
Hann sagði að mesta tjónið hefði
trúlega orðið á íbúðarhúsinu á Unn-
arbraut 12 þar sem allt járnið fór
af þakinu. Hluti af þaki fór af ný-
byggðu verkstæðishúsi, en mest var*
um minniháttar skemmdir.