Morgunblaðið - 08.03.1991, Blaðsíða 20

MORGUNBLAÐIÐI PÖSTlTDÁGUtííg;- WkmWM
20
Gorbatsjov á sovéska þinginu:
Sakar þingmenn Rússlands
um að ýta undir verkföll
Moskvu. Reuter.
MÍKHAÍL Gorbatsjov, forseti
Sovétríkjanna, gagnrýndi í gær,
í ræðu sem hann flutti á sovéska
þinginu, þingmenn lýðveldisins
Rússlands harðlega fyrir að
kinda undir óróleika á vinnu-
markaðinum. Lét hann þessi orð
falla í kjölfar þess að verkföll
kolanámumanna, sem staðið
hafa síðan fyrir helgi, héldu
áfram að breiðast út. Þó að
Gorbatsjov nefndi ekki nein
nöfn í ræðu sinni er talið ljóst
að hann hafi þarna átt við rót-
tæka þingmenn, sem styðja
Borís Jeltsín, forseta Rússlands.
Gorbatsjov sagði einnig á þing-
inu að nýr samningur um sovéska
ríkjasambandið, sem nú væri í
undirbúningi, gæti orðið til þess
að bjarga því frá upplausn. Emb-
ættismenn gáfu hins vegar í skyn
að hugsanlegt væri að ríkið myndi
breyta um nafn.
Borís Jeltsin vísaði í gær á bug
þeirri fullyrðingu Gorbatsjovs að
gagnrýni róttækra umbótasinna á
hann gæti leitt til borgarastyrjald-
ar í Sovétríkjunum. Hafði forseti
Sovétríkjanna látið svo ummælt í
ræðu sem hann hélt í Hvíta-Rúss-
landi í síðustu viku. „Eg er þess
fullviss að ekki sé hætta á borg-
arastyijöld í landinu,“ sagði Jeltsín
í útvarpsávarpi. Það sem ógnaði
landinu væri ekki barátta umbóta-
sinna fyrir meira lýðræði heldur
skrifræðið er berðíst fyrir lífi sínu.
Sovéska þingið kaus í gær tíu
fulltrúa í nýtt ráð, Öryggisráðið.
Flestir þeir sem kosnir voru í ráð-
ið eru harðlínumenn úr Kommúni-
staflokknum en einnig var kosinn
í þáð Vadím Bakatín, fyrrum inn-
anríkisráðherra, sem telst fijáls-
lyndur í skoðunum. Nánum sam-
starfsmanni Míkhaíls Gorbatsjovs,
forseta Sovétríkjanna, var hins
vegar hafnað við kjörið.
Bakatín var á lista frá Gor-
batsjov yfir þá tíu menn sem hann
vildi fá kjörna í Öryggisráðið og
er það talið benda til þess að hann
vilji ekki slíta með öllu tengslin
við fijálslyndu öflin í Sovétríkjun-
um þó að hann hafi að undanförnu
hallað sér æ meir að harðlínu-
mönnum.
í ræðu sem Gorbatsjov flutti á
þinginu kom fram að hið nýja ráð
á að íjalla um öryggismál í víðustu
merkingu þess orðs.
Stofnun Öryggisráðsins er hluti
af stjórnkerfisbreytingum sem
gera það að verkum að Míkhaíl
Gorbatsjov verður jafnt æðsti
maður ríkisins sem æðsti maður
ríkisstjórnarinnar.
Reuter
Bush Bandaríkjaforseti hylltur á þingi áður en hann hefur ræðu sína.
Ræða George Bush Bandaríkjaforseta:
Málamiðlim verði fundin í
deilum Israela og araba
Washington. Reuter.
GEORGE Bush Bandaríkjaforseti flutti ræðu á sameinuðum fundi
beggja deilda Bandaríkjaþings aðfaranótt fimmtudags að íslenskum
tíma. Hann hyllti liðsmenn og stjórnendur herafla bandamanna við
Persaflóa fyrir sigurinn í stríðinu gegn írökum, einkum Norman
Schwarzkopf hershöfðingja. Forsetinn minnti síðan á að þátttaka
Bandaríkjanna í friðarviðleitni í Mið-Austurlöndum gæti ekki verið
á enda þótt búið væri að frelsa Kúveit. Treysta þyrfti öryggi á þess-
um slóðum til frambúðar og hindra útbreiðslu gereyðingarvopna
og eldflauga sem flutt geta slík vopn. Tími væri kominn til að
ágreiningur Israels og arabaríkja yrði jafnaður með málamiðlun,
einnig yrði að leysa deilu Palestínumanna og ísraela.
ERLENT
Bush minnti á nauðsyn þess að
komið yrði á nýrri tilhögun öryggis-
mála í Mið-Austurlöndum. Ekki
væri til nein algild bandarísk lausn
á vandanum. Bandamenn og vina-
þjóðir Bandaríkjamanna í Mið-
Austurlöndum yrðu að skilja að þau
yrðu sjálf að bera byrðarnar að
mestu. Bandaríkin myndu aðstoða
en ekki með því að hafa herlið að
staðaldri á Arabíuskaganum. Á
hinn bóginn myndu Bandaríkja-
menn taka þátt í sameiginlegum
'ieræfingum jafnt landheija sem
flugheija. Einnig myndu þeir sem
fyrr hafa umtalsverðan flotastyrk
á þessum slóðum. Bush sagðist vilja
leggja áherslu á að það væri í þágu
mikilvægra hagsmuna Bandaríkja-
manna að pólitískt jafnvægi og ör-
yggi ríktu við Persaflóa.
„Öll vitum við hve djúpstæð
beiskjan er sem hefur gert deilur
ísraela við nágranna sína svo heift-
arlegar og erfiðar viðfangs. En í
átökunum sem nú er nýlokið hafa
ísraelar og margar arabaþjóðir
þurft að kljást við sama árásaraðil-
ann. Öllum deiluaðilum ætti nú að
vera orðið ljóst að eigi að takast
að koma á friði í Mið-Austurlöndum
verður að sættast á málamiðlun.
Allir myndu jafnframt hagnast á
friði. Við verðum að gera allt sem
í okkar valdi stendur til að brúa
bilið milli ísraels og arabaríkjanna
— og milli ísraela og Palestínu-
manna. Aðferðir hermdarverka-
manna leystu engan vanda — eina
færa íeiðin er samningaleiðin.
Raunhæfir friðarsamningar
verða að byggjast á ályktunum ör-
yggisráðs Sameinuðu þjóðanna nr.
242 og 338 og þeirri grundvallar-
forsendu að landsvæðum verði skil-
að gegn því að friður verði tryggð-
ur. Á þessum grundvelli verður að
tryggja Israel öryggi og viðurkenn-
ingu og jafnframt að Palestínumenn
fái að njóta lögmætra pólitískra
réttinda. Lausnir á öðrum forsend-
um myndu hvorki tryggja réttlæti
né öryggi. Það er kominn tími til
að binda enda á deilur araba og
ísraela."
Ályktanirnar sem Bush nefndi
voru samþykktar eftir stríð ísraela
og araba, hin fyrri 1967 en síðari
1973. í þeim er kveðið á um að
ísraelar ’dragi heri sína frá land-
svæðum sem þeir hernámu 1967
og jafnframt að arabaríki viður-
kenni tilvistarrétt Ísraelsríkis.
Landsvæðin eru vesturbakki árinn-
ar Jórdan og Gaza-svæðið, bæði að
mestu byggð Palestínpmönnum,
einnig Golan-hæðir sem ísrael tóku
af Sýrlendingum og eru afar mikil-
vægar frá herfræðilegu sjónarmiði.
Þingmenn tóku rúmlega hálftíma
ræðu forsetans með kostum og
kynjum og varð hann að stöðva
mál sitt meira en tuttugu sinnum
vegna fagnaðarláta. Bush er nú
vinsælasti forseti Bandaríkjanna í
meira en fjóra áratugi samkvæmt
skoðanakönnunum.
EB sakað um að útrýma
fiskistofnum við Kanada
Brussel. Frá Kristófer M. Kristinssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
KANADÍSK stjórnvöld hafa sakað Evrópubandalagið (EB) um stór-
fellda ofveiði við Kanada sem stefni fiskstofnum þar í útrýmingar-
hættu. Kanadamenn hafa áætlað að á síðasta ári hafi floti EB veitt
rúmlega 70.000 tonn sem er fimmfaldur kvóti þeirra á þessum fiski-
miðum.
Undanfarin ár hafa staðið harðar
deilur á milli Kanada og EB vegna
Saddam felur grimmasta handbendi sínu að bæla niður uppreisn shíta:
Var sinnepsgasi beitt gegn
uppreisnarmönnum í Basra?
Nikosíu. Kúveitborg. The Daily Telegraph.
SADDAM Hussein, forseti Iraks, hefur falið grimmasta hand-
bendi sínu að stjórna aðgerðum til að bæla niður uppreisn shíta
og Kúrda í landinu. Á sama tíma og stjórnarherinn virtist hafa
náð næststærstu borg landsins, Basra, á sitt vald aftur skipaði
Saddam náfrænda sinn, Ali Hassan al-Mejid, í embætti innanríkis-
ráðherra. Leyniþjónustumenn breska hersins telja að liðsmenn
Lýðveldisvarðarins hafi skotið sinnepsgashylkjum úr skriðdrekum
til að brjóta á bak aftur uppreisn shíta í Basra um helgina. Þess-
ari grimmdarlegu aðferð beitti al-Mejid til að bijóta á bak aftur
uppreisn Kúrda í norðurhluta landsins árið 1988.
AI-Mejid stjórnaði herferðinni Persaflóa, hafa fengið smjörþef-
gegn Kúrdum í lok Persaflóastr-
íðsins árið 1988 þegar allt að
5.000 óbreyttir borgarar voru
drepnir með eiturgasi í fjallabæn-
um Halabja. Hann var skipaður
landstjóri Kúveits skömmu eftir
innrás íraka í landið. Er hann
gegndi því embætti stóð hann
fyrir grimmdarlegum aðgerðum
gegn kúveiskum andspyrnumönn-
um.
íbúar Basra, sem voru um tvær
milljónir fyrir stríðið fyrir botni
inn af því hvernig stjórnin í
Bagdad hyggst bregðast við upp-
reisnartilraunum. Areiðanlegustu
upplýsingarnar til þessa um upp-
reisnina í suðurhluta íraks hafa
komið frá ofursta í kúveiska hern-
um, Matar Said al-Matar, sem
uppreisnarmenn úr röðum shíta
frelsuðu úr fangelsi í Basra. Hann
sagði að uppreisnarmennirnir
hefðu náð borginni algjörlega á
sitt vald á laugardag, drepið borg-
arstjórann og hemumið allar lög-
reglustöðvar og -skrifstofur Ba-
’athflokksins, valdatækis Sadd-
ams. „Þeir báðu mig að fara þess
á leit að alþjóðlegar hersveitir
kæmu þeim til hjálpar," sagði
hann við fréttaritara Reuters er
hann kom til Kúveits. „Þeir sögðu
að annars myndi Lýðveldisvörður-
inn koma og tortíma þeim.“
Al-Matar sagði að þetta hefði
einmitt gerst í Basra á sunnudag
er hann var á leið frá borginni.
Lýðveldisvörðurinn hefði gert ár-
ás á borgina á skriðdrekum fyrir
dagrenningu. „Konur og börn
voru drepin og skriðdrekar
sprengdu hvert húsið á fætur öðru
í loft upþ,“ sagði hann og bætti
við að svipað hefði gerst í nálæg-
um bæ, Zubayr, þegar hann átti
þar leið um.
Vinsælar tilskipanir Saddams
Liðsmönnum Lýðveldisvarðar-
ins og öðrum hermönnum var
heitið háum aukaþóknunum á
miðvikudag fyrir að sýna Saddam
hollustu. Liðsmenn Lýðveldisvarð-
arins fengju 100 dinara, um
16.000 ÍSK, aukalega á mánuði,
aðrir hermenn helmingi minna.
Sagt var að þetta væru laun þeirra
fyrir „hetjulega framgöngu í móð-
ur allra bardaga og fyrir að veija
írak“.
Saddam hyggst ekki aðeins
bæla niður uppreisnartilraunir
með hörku heldur reynir hann
einnig að halda landsmönnum
góðum með vinsælum tilskipun-
um. Hann hefur aukið skammtinn
af sykri, barnamat og sápu um
fjórðung og lofað að auka hann
frekar á næstunni. Hann hefur
einnig fyrirskipað að hætt skuli
að innheimta gjöld fyrir raforku,
síma og vatn þar til annað verður
ákveðið.
veiða utan kanadískrar lögsögu á
svæði sem stjórnað er af Norð-
vestur-Atlantshafsfiskveiðinefnd-
inni. Á siðasta ári úthlutaði nefndin
EB 15.377 tonnum en bandalagið
ákvað sér einhliða kvóta upp á
27.400 tonn. Samkvæmt kanadísk-
um áætlunum varð afli EB árið
1990 rúmlega 70.000 tonn sem er
í engu samræmi við kvótana. Það
hefur verið ásetningur fram-
kvæmdastjómar EB að hlíta kvóta-
ákvörðunum NAFO-nefndarinnar
en ljóst er að fiskimennirnir, fyrst
og fremst Spánveijar og Portúgal-
ir, láta sér hann í léttu rúmi liggja.
Kanadamenn vilja að nú þegar
verði boðað til skyndifundar í nefnd-
inni til að fjalla um þetta mál og
aðgerðir til að tryggja eftirlit sem
dugir. Kanadísk stjórnvöld hafa
sent framkvæmdastjórn EB form-
leg mótmæli auk þess sem sendi-
herrar Spánar og Portúgals voru
kallaðir fyrir og þeim gerð grein
fyrir hversu alvarlegum augum
Kanadamenn litu þessa ofveiði.
Manuel Marin, framkvæmdastjóri
fiskimála innan EB, hefur lagt
mikla áherslu á bætt samskipti við
Kanada jafnt sem aðrar þjóðir á
sviði fiskveiðisamskipta. Ljóst er,
séu þessar aflatölur Kanadamanna
réttar, að stefna harts hefur beðið
mikinn hnekki. Sjálfur hefur Marin
hótað aðildarríkjunum að fram-
kvæmdastjórnin skili aftur til þeirra
umboðinu til að stjórna fiskveiðum
bandalagsins þar sem aðildarríkin
hafi til þessa daufheyrst við öllum
tillögum um endurbætur á fiskveiði-
stefnunni.