Morgunblaðið - 18.09.1991, Blaðsíða 16

16______________MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 18. SEPTEMBER 1991_
Ottinn ekki ástæðulaus
eftir Guðmund Jónas
Kristjánsson
Sá ágæti maður, Bjöm Bjarna-
son, ritar grein í Morgunblaðið þann
4. sept. sl. Kveikjan að skrifum
hans virðist vera grein sú sem und-
irritaður sendi Mbl. 13. júlí sl. en
var ekki birt fyrr en nú 28. ágúst,
og fjallaði um samningana um Evr-
ópskt efnahagssvæði. I greininni
var nokkuð fjallað um þátt Bjöms
Bjamasonar í þessu stórmáli og
reynt að kryfja það til mergjar, í
hveiju þessir samningar fælust og
hvað þeir gætu þýtt fyrir smáríkið
ísland.
Ræðir ekki lgama málsins
Bjöm Bjarnason er vanur því að
svara fyrir sig þegar svo ber undir
og enginn dregur þekkingu hans á
alþjóðamálum í efa. Þess vegna
kemur á óvart, hvers vegna hann
virðist ekki vilja ræða kjarna máls-
ins, þegar fjallað er um Evrópu-
bandalagið og samningana um Evr-
ópska efnahagssvæðið. Að fara að
ræða um einhveija allt aðra og
óskylda hluti, eins og aðdraganda
að stofnun NATO og varnarsamn-
inginn við Bandaríkin þátt hér-
lendra kommúnista í baráttunni
gegn þeim gjömingum og tengja
það síðan við umræðuna og barátt-
una gegn Evrópsku efnahagssvæði,
er með öllu óskiljanlegt. Þó fyrst
kastar tólfunum, þegar Bjöm lætur
stóratburðina í Sovétríkjunum
tengjast réttlætingunni á þátttöku
íslands í Evrópsku efnahagssvæði,
og talar um hugrekki í því sam-
bandi...
Margir hafa kvartað undan því,
að umræðan um þátttöku íslands í
Evrópsku efnahagssvæði sé á lágu
plani, þokukennd og oft og tíðum
villandi. Fólk kvartar oft um það
að það viti ekki um hvaða grund-
vallarþætti þetta stórpólitíska mál
snýst. Samkvæmt skoðanakönnun
fyrir nokkru hélt þannig ótrúlega
stór hluti kjósenda, að Island væri
þegar aðili að Evrópubandalaginu.
Og ekki bætir það þekkinguna,
þegar jafnmiklir fræðimenn og
Bjöm Bjarnason veigra sér við að
ræða grundvallarþætti málsins.
Grundvallarþættir málsins
En hveijir eru þá þessir grund-
vallarþættir, sem Bjöm Bjarnason
og talsmenn EB og EES vilja ekki
ræða? Þeir byggjast aðallega á því,
að með samningunum um Evrópskt
efnahagssvæði er verið að yfirfæra
4 helstu gmnnákvæði Rómarsátt-
mála EB (veigamestu þætti stofn-
sáttmála EB) yfir til aðildarríkja
EFTA, og þar með til íslands. Svo
einfalt er það. Þessi 4 ákvæði hafa
í daglegu tali verið kölluð „fjórfrels-
in“. í þeim felast fijálsir fjár-
magns- og fólksflutningar milli
landa, þ.m.t. óheft búsetu- og at-
vinnuréttindi, kaup á landi og bú-
jörðum og frjáls aðgangur að auð-
lindum. í þeim samningsdrögum að
Evrópsku efnahagssvæði (EES),
sem nú liggja fyrir, hafa fyrirvarar
þeir sem Island gerði í upphafi varð-
andi „íjórfrelsin" verið útþynntir
mjög, ef frá er talinn aðgangur
EB-landa að íslenskum fiskimiðum,
sem þó er enn mjög óljós, sérstak-
lega með tilliti til samruna hluta-
fjármarkaðar EB og EES. — Þá
eiga íslendingar að samþykkja yfír-
þjóðlegan dómstól, þar sem meiri-
hluti dómenda verður að sjálfsögðu
frá EB, sem skera á úr um öll
ágreiningsefni, sem af samningnum
kunna að leiða. Við eigum að sam-
þykkja fleiri þúsund blaðsíðna laga-
bálka EB í þessu sambandi og láta
þau íslensku víkja. Þama eru á ferð-
inni hlutir sem andstæðingar EES
kalla réttilega stórskerðingu á ís-
lensku fullveldi og forræði okkar
íslendinga yfír eigin málum. Auk
þess er svo talað um að við, ásamt
öðmm-EFTA ríkjum, skulum greiða
miklar fjárhæðir í einhvern aum-
ingjasjóð, sem á að útdeila ein-
hveiju ölmusufé til bágstæddra út-
kjálkasvæða innan EB. M.ö.o. Það
er meira að segja verið að draga
okkur inn í margfrægt sjóðasukk
EB og allt það mikla miðstýring-
arapparat sem í Bmssel er að fínna.
— Já, þetta em þeir gmndvallar-
þættir sem Björn Bjamason og aðr-
ir stuðningsmenn EB og EES vilja
einhverra hluta vegna sem minnst
um tala.
Ottinn ekki ástæðulaus
Björn Bjarnason segir í grein
sinni, að grein mín „beri með sér
ótta við breytingar og aukna þátt-
töku Íslendinga í alþjóðlegu sam-
starfi". Þessi fullyrðing er röng og
á miklum misskilningi byggð. Þvert
á móti kom mjög sterkt fram í grein
minni undirstrikun á mikilvægi al-
þjóðlegrar fríverslunar í heiminum,
og var í því sambandi sérstaklega
bent á mikilvægi GATT-samning-
anna fyrir ísland. Því það er mikill
eðlismunur á GATT sem hreinum
fríverslunarsamningi og samning-
unum um EES, en inn í EES koma
allt aðrir hlutir en hrein og klár
fríverslun, sbr. „fjórfrelsin" svoköll-
Guðmundur Jónas Kristjánsson
„Við ekki bara óttumst,
heldur vitum, að jafn
fámenn þjóð og íslend-
ingar, með tilsvarandi
lítið fjármagn, hrein-
lega verður undir á
markaði evrópska efna-
hagssvæðisins.“
uðu. En einmitt á þeim hlutum
byggist ótti minn og fjölda annarra
íslendinga, og þá horfum við jú til
þeirrar einföldu staðreyndar, að við
erum fámenn þjóð. Óttinn er þess
vegna ekki ástæðulaus. Við ekki
bara óttumst, heldur vitum, að jafn
fámenn þjóð og íslendingar, með
tilsvarandi lítið fjármagn, hreinlega
verður undir á markaði Evrópska
efnahagssvæðisins, og er þá átt við
það í víðtækum skilningi. Það er
því mjög varhugavert, þejgar Björn
Bjamason og fleiri bera Islendinga
saman við aðrar stórríkar milljón-
manna þjóðir, og telja að við getum
staðið þeim jafnfætis nánast á
hvaða sviði sem er innan EES.
Hin nýju samtök
Að lokum fjallar Björn Bjarnason
um hin nýju samtök sem stofnuð
hafa verið gegn þátttöku íslands í
Evrópsku efnahagssvæði, og reynir
eins og í greininni 11. júlí sl. að
gera þau tortryggileg, m.a. með því
að koma á þau kommúnískum
stimpli. Hér verður ekki farið nánar
út í að útlista þessi ágætu samtök.
Hins vegar er alveg furðuleg þessi
árátta Björns Bjamasonar, að vilja
sjá vonda kommúnista í hveiju
horni, þegar honum mislíkar og það
á tímum hruns heimskommúnis-
mans. Nei, Björn Bjarnason verður
að fara að nálgast nútímann betur
og temja sér ný vinnubrögð í áróðri,
ef hann vill láta taka sig alvarlega.
í andstöðuhópum gegn þátttöku
íslands í EES er fólk úr öllum flokk-
um, líka úr Sjálfstæðisflokknum.
Fólk sem t.d. man sjálfstæðisbar-
áttu Jóns Sigurðssonar, og ætlar
sér að standa vörð um árangur
hennar. Og að þetta sé orðið „eitt-
hvert feimnis- og vanræðamál í
Framsóknarflokknum“ eins og
Bjöm Bjarnason vill láta liggja að,
kannast undirritaður ekki við. Þvert
á móti virðast margir sjálfstæðis-
menn vera orðnir heldur feimnir og
vandræðalegir með hvernig „euore-
kratismi" Jóns Baldvins er farinn
að vaða uppi í Sjálfstæðisflokknum
og það fyrir tilstuðlan háttsettra
manna þar á bæ ...
Höfundur er skrifstofumaður á
Flateyri.
Tvö hús, tvenn ósannindi
eftir Einar Árnason
í sumar lagði Davíð Oddsson
þáverandi borgarstjóri homstein
að tveim stórhýsum í Reykjavík,
Perlunni og ráðhúsi Reykjavíkur.
Báðar þessar byggingar em reistar
fyrir almannafé og því á almenn-
LINGUAPHONE
T ungumálanámskeið
Lærið sjálf á
skömmum tíma
nýtt tungumál
NÁMSKEIÐIÐINNIHELDUR:
6 snældur
Myndskreytta kennslubók
Handbók • Námsvísi
• Orðabók
VERÐ AÐEINS KR. 10.997,-
LAUGAVEGI 96, SÍMI 600934.
s • K • 1 • F • A • N
LAUGAVEGI 96 SÍMI 600934

] S PJöfðar til LJLfólksíöllum tarfsgreinum!
P*
ingur kröfu á að rétt sé farið með
tölur þeim viðkomandi.
Af einhveijum ástæðum reynir
fyrrverandi borgarstjóri að koma
því inn hjá almenningi að bygging-
arkostnaður Perlunnar og reyndar
ráðhúss Reykjavíkur einnig hafí
ekki farið „nema“ 20 til 30% fram
úr upphaflegri áætlun og þykir
ýmsum nóg um. Tölur borgaryfir-
valda sjálfra liggja þó fyrir sem
sýna að þetta er rangt; hækkun
byggingarkostnaðar Perlunnar er
yfír 100% og ráðhússins a.m.k.
107% að teknu tilliti til verðbólgu.
Samtals nemur áætluð hækkun
kostnaðar við byggingu þessa
tveggja húsa nú þegar rúmlega
2.200 milljónum króna.
Perlan yfír 100% hækkun —
ekki 20 til 30%
í fréttatíma Stöðvar 2 föstudag-
inn 6. september þar sem sagt var
frá fjárhagsvandræðum Hitaveitu
Reykjavíkur í kjölfar byggingar
Perlunnar lýsti Davíð Oddsson
fyrrverandi borgarstjóri ábyrgð á
hendur sér vegna þess að kostnað-
ur við hana hefur farið langt fram
úr áætlun. Síðan sagði hann: „Það
er enginn vafí í mínum huga að
ég hefði byggt þessa byggingu eða
staðið fyrir því, þó ég hefði vitað
að kostnaðurinn yrði 20 til 30%
hærri en menn gerðu ráð fyrir.“
Staðreyndin er því miður sú að
kostnaðurinn við Perluna hefur
farið meira en 100% fram úr áætl-
un, en ekki 20 til 30% eins og
Davíð gaf til kynna og enn eru þó
ekki öll kurl komin til grafar.
Þegar teknar voru ákvarðanir
um byggingu Perlunnar var áætl-
aður kostnaður við byggingu henn-
ar samtals 434 milljónir króna á
verðlagi í október 1987. Þetta kem-
ur fram í sundurliðaðri áætlun sem
fyrrverandi hitaveitustjóri lagði
fram í stjórn veitustofnana í des-
ember 1987. í apríl 1989 þegar
geymarnir höfðu þegar verið
klæddir með málmplötum og búið
var að steypa upp fyrstu hæðirnar
undir veitingahúsinu upp í sömu
hæð og geymamir, var áætlað að
heildarkostnaðurinn vegna fram-
kvæmdanna á Öskjuhlíð yrði að-
eins u.þ.b. 4% umfram upphaflegu
áætlunina að teknu tilliti til verð-
bólgu (sjá Mbl. 6.4. 1989, bls. 2).
Uppfærð til verðlags í dag er áætl-
unin sem stuðst var við þegar
ákveðið var að byggja Perluna
samtals krónur 790 milljónir. í
kjölfar tímabærrar óskar Markús-
ar Amar Antonssonar núverandi
borgarstjóra var upplýst í lok síð-
asta mánaðar að kostnaður við
byggingu Perlunnar væri minnst
1600 milljónir (sjá t.d. DV 31.8.91
kl. 4). Þetta gerir yfir 100% eða
hækkun kostnaðar upp á 810 millj-
ónir króna.
Ráðhúsið a.m.k. 107% hækkun
— ekki 10%
Undirritaður hefur sýnt fram á
í blaðgrein í DV þann 5. mars sl.
að Davíð Oddsson sagði almenn-
ingi rangt til við umræðu um íjár-
hagsáætlun borgarinnar í febrúar
síðastliðnum þegar hann fullyrti
að byggingarkostnaður ráðhússins
„verði um 20% meiri en gert var
ráð fyrir í upphafí" (Mbl. 22.2.
1991, bls. 16). í DV þann 26. fe-
brúar í ár upplýsti aðstoðarborgar-
verkfræðingur að áætlaður kostn-
aður við ráðhúsið yrði 2,7 milljarð-
ar. Upphafleg áætlun var 750
milljónir (og sú tala var margítrek-
uð jafnvel eftir að framkvæmdir
vegna ráðhússins voru hafnar) sem
á verðlagi sl. febrúar var tæplega
1,3 milljarðar svo hækkunin á
byggingakostnaði hússins er
a.m.k. 107% en ekki 20%, — eða
hækkun upp á meira en 1.400
milljónir.
í viðtali við aðstoðarborgarverk-
fræðing í Morgunblaðinu 29.8. síð-
Einar Árnason
„Hækkun byggingar-
kostnaðar Perlunnar
og ráðhússins ein og sér
(2,2 milljarðar) dugir
fyrir heilum 314 íbúð-
um á 7 milljón króna
meðalverði.“
astliðinn (bls. 4) er enn geflð í
skyn að áætlaður heildarkostnaður
vegna ráðhúsframkvæmdanna
væri um 20% meiri en gert var ráð
fyrir. Þessa 20% hækkun fær hann
með því að bera kostnaðaráætlun
frá í vor við áætlun í janúar 1989
en þá var ár liðið frá útboðum í
annan áfanga hússins og fram-
kvæmdir við það löngu hafnar. Það
má fá út hvaða „viðunandi" hækk-
un kostnaðar sem er ef borið er
saman við nógu nýlega áætlun.
Þannig mætti gera síðustu kostn-
aðaráætlun daginn fyrir vígslu
húss og „sanna“ þannig að kostn-
aður hefði reynst í fullu samræmi
við áætlanir.
Hvað eru 2,2 milljarðar?
Hækkun byggingarkostnaðar
Perlunnar og ráðhússins ein og sér
(2,2 milljarðar) dugir fyrir heilum
314 íbúðum á 7 milljón króna
meðalverði (t.d. fyrir aldraða í
Reykjavík) og miðað við að þrír
búi að meðaltali í íbúð/húsi myndi
þetta samsvara íbúðarhúsnæði fyr-
ir alla íbúa Eyrarbakka og Stokks-
eyrar til samans. Fyrir andvirði
beggja byggingnana sem nú er
þegar áætlað a.m.k. 4,3 milljarðar
mætti því kaupa sambærilegt íbúð-
arhúsnæði fyrir t.d. alla Borgnes-
inga og meira til.
Hver ber ábyrgð og hvemig
er hún öxluð?
Aðstoðarborgarverkfræðingur
segir í grein í DV 13. mars sl.
„ .. .að ráðhúsið er hannað og
byggt á miklum hraða og það er
einungis hægt með því að teikna
og byggja að miklu leyti á sama
tíma“. Það skal engan undra þar
sem fyrrverandi borgarstjóri var
búinn að lofa að vígja húsið 14.4.
1992 kl. 16. Núverandi hitaveitu-
stjóri segir aftur á móti um Perl-
una í viðtali við DV 31. ágúst sl.
„Húsið er hannað um leið og það
er byggt og það er verið að hanna
það langt fram á þetta ár. Þannig
að það þarf í sjálfu sér engan að
undra þó heildaráætlunin fari fram
úr áætlun.“ Og síðar í sömu grein:
„Þessir menn geta náttúrulega
ekki áætlað ef þeir vita ekki hvert
á að stefna. Það verður algert sam-
bandsleysi, menn eru á haus við
að reyna að koma þessu frá fyrir
opnun og hreiijega láta liggja á
milli hluta að kíkja á kostnaðinn."
Hver ber ábyrgð á að þessum
vinnubrögðum? Hver ber ábyrgð á
að þessar byggingar voru yfirleitt
byggðar og hver ber ábyrgð á
byggingahraðanum? Hveijum lá
svona á? Hvernig axla menn
ábyrgð þegar milljarðar af al-
mannafé hafa farið í súginn? Er
nóg að segja bara: „Eg ber
ábyrgð“ ... og halda síðan áfram
eins og ekkert hafí gerst?
Höfundur er hagfræðingur.