Morgunblaðið - 01.12.1991, Side 46

MORGUNBLAÐIÐ MINNINGAR SUNNUDAGUR 1. DESEMBER 1991
46
Minning:
Björg Benediktsdóttír
frá Efri-Lækjardal
Fædd 13. janúar 1894
Dáin 20. nóvember 1991
Fyrir ári var ég á leið til útlanda
og síðasta verk mitt áður en að ég
lagði af stað var að koma við hjá
Björgu og kveðja hana. Eins og
ævinlega fékk ég í fararnesti góðar
óskir og tilmæli um að fara nú
varlega. Ég hét því og bað hana
að taka nú ekki upp á neinu meðan
ég væri í burtu. Hún hélt nú ekki
að hætta væri á því, ég kæmi og
segði henni ferðasöguna þegar ég
kæmi heim, sem ég og gerði, henni
til óblandinnar ánægju. Þann 19.
nóvember síðastliðinn var ég aftur
á leið í flandur eins og hún sagði
stundum og fáeinum dögum áður
en ég lagði af stað fór ég til henn-
ar, þá var hún hress og kát, stríddi
mér góðlátlega, spurði hvort ég
hefði eignast eitthvað í safnið mitt
nýlega. Hýrnaði öll þegar yngstu
börnin mín tvö stungu sér inn um
dyrnar og komu að rúminu henn-
ar. Þegar við kvöddum hana bað
hún okkur allrar blessunar og bað
mig að fara nú varlega. En við
heimkomuna nú var rúmið hennar
autt. Hún hafði kvatt þessa veröld
að kvöldi 20. nóvember á afmælis-
degi elsta bróður míns.
Við fínnum öll systkinin frá
Núpi tómarúmið í tilverunni þegar
hún er horfin. Alveg frá barnæsku
var Björg ríkur þáttur í tilveru
okkar, þá er hún bjó á Úlfagili á
sumrin með Dóra. Ég man hve við
hlökkuðum til á vorin að nú færu
þau að flytja. Ekki liðu margir
dagar frá því að þau voru flutt að
stuttir fætur tifuðu út Hólagötuna
fyrir utan Núp og niður að plankan-
um yfir ána. Ef við vorum að stel-
ast og því ekki í fylgd fullorðinna,
kom Dóri á móti okkur til að gæta
þess að við dyttum ekki í ána. Síð-
an var hlaupið heim túnið á Úlfag-
ili, beint í fangið á Björgu sem beið
í bæjardyrunum. Inni beið heitt
kakó og kleinur, sem aldrei virtist
þijóta í höndum hennar.
Stuttir fætur stækkuðu, börnin
breyttust í unglinga og síðan full-
orðið fólk, en Björg breyttist ekki.
Hún hætti að vísu að búa á Úlfa-
gili á sumrin og bjó allt árið í
Lækjardal. Annað breyttist ekki,
viðmót hennar var ætíð jafn elsku-
legt og hreint. Það var alltaf jafn
gott að koma til hennar, segja
henni hvað hefði gerst síðan síðast
og fá í farar nestið hlýjar kveðjur
hennar og fyrirbænir.
Eitt og annað breytist í áranna
rás, við systkinin vorum komin með
heimili og fjölskyldur en áfram
hélt Björg að fylgjast með hópnum
stækka og dreifast um landið. Ég
man enn hve hún gladdist á afmæl-
isdaginn sinn er hún varð níræð
og Valgarður bróðir kom til henn-
ar, það var svo langt síðan hún
hafði séð hann. Hún hafði það líka
á orði við Kidda þegar hann heim-
sótti hana í Lækjardal eftir að hafa
flutt frá Patreksfírði til Reykjavík-
ur að nú myndi hún sjá hann oftar.
Ég man líka vel hve broshýr hún
var í sumar þegar hún sagði mér
frá því að Valli sinn hefði komið
með nýfæddan son sinn inn í stofu
til sín og leyft henni að sjá hann.
Ég hef aldrei heyrt eins vel og fal-
lega beðið fyrir nýfæddu barni og
í þetta skiptið. Ég vissi líka að á
meðan beðið var eftir þessum dreng
fór Valli í Úlfagil og tíndi í varpan-
um síðsumarsblóm og hann og
Kiddi fóru síðan í heimsókn til
hennar með blómin svo að hún
gæti fundið einu sinni enn ilminn
af því sem óx í varpanum hennar,
eins og hún kallaði hlaðið á gamla
býlinu í dalnum. En nú er varpinn
svellaður og frosinn og Björg er
dáin.
Eftir eigum við minningamar
um hana sem eru okkur systkinun-
um dýrmætur fjársjóður. Bænimar
hennar vaka áfram yfir þeim Kidda
og Valla á sjónum, þar sem þeir
era við sín skyldustörf og geta
ekki fylgt henni síðast spölinn. Þær
varða líka veginn okkar Jóns
Tryggva og greiða okkur götuna.
Við leiðarlok erum við þakklát
af öllu hjarta fyrir að hafa átt
Björgu að vini, konuna sem veitti
góðvild og gleði og öllum vildi vel.
Hún lifði langa ævi og var sátt í
þeirri vissu að hinum megin biðu
vinir í varpa þegar vistaskiptin
yrðu.
Við sjáum þegar dýrð á djúpið slær
þá degi sé tekið að halla.
Það er eins og festingin færist nær
og faðmi jörðina alla.
Svo djúp er þöpin við þína sæng
að þar heyrast englar tala
og einn þeirra blakar bleikum væng
svo bijóstið þitt fái svala,
Nú strýkur hann bijóst þitt blítt og hljótt
svo blaktir síðasti loginn.
En svo kemur dapr og sumamótt
og svanur á bláan voginn.
(Davíð Stefánsson)
Halla Jökulsdóttir frá Núpi
Sífellt fækkar börnum nitjándu
aldarinnar í heimi hér. Fólki, sem
með elju sinni, ósíngirni og heiðar-
leika lagði kjölfestu að þeirri vel-
ferð, sem við búum við í dag. Synd
er að segja, að sú kynslóð, sem nú
er óðum að kveðja, hafi verið þurft-
arfrek á þau gæði sem hún sjálf
skóp afkomendum sínum og ekki
leitaði hún lífshamingjunnar út á
við heldur ræktaði sinn garð í sátt
við Guð og menn.
Ungur má en gamall skal, en
jafnan er þó skarð fyrir skifdi þeg-
ar einn úr þessum nægjusama val-
mennahópi kveður og fer. Með
hveijum einstaklingi gömlu kyn-
slóðarinnar deyr einnig reynsla og
þekking, niður aldanna og hverf-
andi hugarfar; brot af sjálfri ís-
landssögunni.
Verðugur fulltrúi þessarar öldnu
sveitar er nú fdllinn frá. Björg
Benediktsdóttir, fyrrum húsfreyja
að Lækjardal, er látin, eftir langan
ævidag. Þessi kona var mér, er
þessar línur rita, í senn hugstæð
og kær, erida á ég henni margt upp
að inna.
Hún var ekki há í loftinu né
burðug, fimm ára telpan sem kom
í hlaðið að Lækjardal í fyrsta sinn,
til að leika sér við stallsystur sína
ogjafnöldru, En ekki hefði ég þurft
að kvíða móttökum á heimilinu
því, síst af öllu hjá elstu kynslóð
þeirra þriggja ættliða sem jörðina
byggðu. Þau Björg og sambýlis-
maður hennar, Halldór Guðmunds-
son, tóku þessari litlu aðkomudömu
sem væri hún þeirra eigið barna-
barn. Enda kunnu þau Ieiðina að
barnshjartanu: A hveijum morgni
hlupum við telpurnar niður til
gömlu hjónanna og buðum þeim
góðan dag með kossi. Á sama hátt
lukum við liðnum degi og aldrei
stóð á því að þær stuttu fengu
„mæru” í munninn að kveðjulaun-
um. Halldór var söðlasmiður og
fékkst löngum við iðju sína. Eydd-
um við stöllurnar löngum stundum
hjá honum og þóttumst vera að
hjálpa til. Seinna meir varð mér
ljóst, að ekki hefur sú „hjálpin”
orðið til að flýta fyrir verki gamla
mannsins, en aldrei mælti hann
aukatekið styggðaryrði við okkur.
Heimsóknir mínar að Lækjardal
urðu ófáar og langar. Ekki liðu svo
sumrin, jól né páskar, að ég nyti
ekki gestrisni og hlýju á þessu
myndarbýli sem ég fór fljótlega að
líta á sem mitt annað heimili. í
minningunni er bjart yfir þeim tíu
sumrum æsku minnar sem ég átti
að Lækjardal.
Oft hefur mér orðið hugsað til
þess, hvers börn samtímans fara á
mis. Fæst þeirra eiga þess kost að
alast upp í skjóli sona og dætra
hins gamla íslands; fólks eins og
Halldórs og Bjargar sem voru í
sannleika sagnabrunnur kynslóð-
anna, jafnt að lausu máli sem ljóð-
um. Kynni við svo heilsteypt,
grandvart og fjölfrótt fólk er hveiju
barni hollt veganesti og gerir það
að betri einstakling. Eg tel það
sérstaka gæfu, að í september síð-
astliðnum auðnaðist mér að heim-
sækja Björgu á Héraðshælinu á
Blönduósi, þar sem hún dvaldi síð-
asta árið, og sýna henni litlu börn-
in mín tvö. Þeim auðsýndi hún
sömu móðurlegu hlýjuna sem mér
sjálfri mætti ávallt og er ég þess
sannfærð að blessun gömlu kon-
unnar á eftir að lýsa æviveg þeirra
beggja.
Aðstandendum Bjargar votta ég
hluttekningu mína og bið góðan
Guð að styrkja þau í söknuði þeirra.
Ragnhildur Bjamey Traustadóttir
Björg í Efri-Lækjardal lést á
Héraðshælinu á Blönduósi 20. nóv-
ember sl. Hún verður lögð til hinstu
hvíldar frá sóknarkirkju sinni, Hös-
kuldsstöðum í A-Húnavaatnssýslu,
mánudaginn 2. desember. Björg
fæddist í Holti í Svínadal, foreldrar
hennar voru Benedikt Einarsson
og Ásta M. Björnsdóttir bæði til
heimilis í Holti. Fyrir aldamótin
fóru þau að búa fyrst í Stóradals-
seli, þaðan fóru þau að Þröm og
síðan að Eldjárnsstöðum í Blöndu-
dal. Á þeim árum lágu ekki á lausu
góðar bújarðir, svo hjón sem vilu
byija búskap urðu að gera sér að
góðu reytings kotjarðir langt í döl-
um inni. A Eldjárnsstöðum deyr
kona Benedikts. Þá er kominn til
þeirra Ingvar Pálsson sem giftist
Signýu systur Bjargar. Þaðan flyt-
ur svo öll fjölskyldan laust' fyrir
1930 að Balaskarði í Vindhælis-
hreppi, þangað fer líka Sólbjörg
þriðja systirin og Björg með Elsu
Geirlaugsdóttur, sitt fyrsta og eina
barn.
Björg var fyrstu árin eftir fæð-
ingu í Holti en fer svo með foreld-
rum sínum þegar þau fara að búa,
en um níu ára aldur fer hún aftur
að Holti og er þar hátt á þriðja
áratug eða til ársins 1929. í Holti
leið henni vel, enda þótti henni
mikið til þess heimilis koma, þar
lifði hún sín uppvaxtarár og marg-
ar gleðistundir, það var henni eigin-
legt svo lundlétt og raunglöð sem
hún alla jafnan var. Líka varð hún
að þola dapra daga. Hún kynntist
þar ungum manni, Geirlaugi að
nafni, sem hún felldi hug til, en
varð að þola þá sorg að missa hann
snögglega um aldur fram. En Björg
var ekki ein, hún eignaðist með
honum dóttur sem var alla tíð henn-
ar sólargeisli. Hún heitir Elsa og
býr í Lækjardal ásamt manni sín-
um; Friðgeiri Kemp.
Árið 1938 keypti jörðina Efri-
Lækjardal Halldór Guðmundsson,
ættaður úr Langadal, fæddur á
Móbergi. Hann var hálfbróðir
þeirra Frímannsbræðra frá
Hvammi í Langadal. Halldór eign-
aðist þar konu, Guðrúnu Bjarna-
dóttur frá Björnólfsstöðum. Halldór
og Guðrún eignuðust íjögur börn
og bjuggu í Holtastaðakoti, einnig
upp á Laxárdal. Um eða uppúr
1930 brugðu þau búi og fluttust
til Reykjavíkur og gerðist Halldór
daglaunamaður í nokkur ár, en það
átti ekki við hann, sveitin togaði
hann til sín. Hann fór einn norður
og keypti sér Efri-Lækjardal, en
þá vantaði hann ráðskonu, því
Guðrún varð eftir fyrir sunnan. Þá
var hann svo heppinn að hann fór
að Balaskarði og réði til sín þá
konu sem hann alla tíð var ánægð-
ur með, Björgu Benediktsdóttur,
þar með var hún komin í trygga
höfn ásamt dóttur sinni Elsu, og
þar hefur Björg átt heima í meira
en hálfa öld.
Um 1950 tóku ungu hjónin við
jörðinni, Friðgeir Kemp og Elsa. Á
næstu árum var ráðist í að endur-
byggja bæði íbúðarhús og öll útihús
svo nú er þar höfðinglegt 'heim að
sjá. Góð kona eins og Björg var, á
ekki nema allt gott skilið, hún
uppskar líka gleðina þegar barna-
börnin hennar komust á legg, en
þau eru þijú, tveir drengir og ein
stúlka. Það hefur ekki verið kotvís-
að að koma í kjöltuna til ömmu og
finna handtökin hlý og mjúk og
alltaf tilbúin að verma og sefa trega
tár. Þeim Halldóri og Björgu bún-
aðist vel í Lækjardal, og hef þá trú
að vel hafi farið á með þeim, bæði
af þeirri kynslóð sem var trú yfír
því sem í hendur hennar var lagt.
Björg í Lækjardal var ekki kona
sem oft fór af bæ, utan þess að
versla á Blönduósi, lengra til fór
hún síður nema til þess að láta
athuga sjónina í sér en það var
eitt af því sem hijáði hana seinustu
árin. Én minnið og hin andlega
heilsa brást henni ekki þótt aðeins
vantaði rúm tvö ár til að fylla öld-
ina.
í Efri-Lækjardal er víður sjón-
deildarhringur og margt ber þar
fyrir augu. Gamli bærinn stóð mik-
ið ofar í túninu en sá nýi, við norð-
anverðan Kaldbak þar sem Langa-
dalsijall endar og það hátt að út-
sýni er þaðan frábært. Björg hefur
oft á sumardegi komið snemma út
í lognkyrra sól, og með því að horfa
til suðurs sá hún fjöllin sem voru
henni svo kunn þegar hún átti
heima á ættarsetrinu Holti, og sem
hún rennir augunum áfram vestur
sér hún afmörk dalanna, Vatnsdals
og Víðidals, - þá er Vatnsnesið
baðað heitri morgunsól frá Hvít-
serk til hæstu brúna, þar útaf nes-
inu meriar Húnaflói í lognkyrðinni.
Lengst í vestur þar sem Húnaflói
hættir, hvítblámar á Strandafjöllin
svo langt norður sem séð verður,
þar nyrst rís Reykjahyrna sem eyja
úr hafinu.
Senn líður að kvöldi og við horf-
um norður til hnígandi sólar þegar
nokkrar rastir aðskilja haf og sól
fer hún á tólftu stundu að siga
bakvið Spákonufellið þangað til
allt hverfur, og þá er allt búið.
Ég átti þess oft'kost að njóta
gestrisni og góðra veitinga hjá þeim
Halldóri og Björgu. Fyrir þaðjiakka
ég með glöðu hjarta, sömuleiðis
einstaka tryggð við mína fjölskyldu
og ekki síst fyrir drengina sem hjá
þeim voru.
Björgu þakka ég fyrir allt elsku-
legt, það var mannbætandi að
þekkja hana og færi betur að svo
væri um fleiri. í Guðs friði.
Elsu, Friðgeir og fjölskyldu
þeirra votta ég samúð mína.
Sigurgeir Magnússon
&

Lærdómsrit Bókmenntafélagsins - ný bók
GORGÍAS eftír PLATÓN
Glæsilegasta og vinsælasta samræða Platóns.
Jslensk þýðing eftir Eyjólf Kjalar Emilsson
einnig ritar inngang og skýringar.
sem
Platón (427-347 f.Kr.) segir í Gorgíasi að leið
sannleikans, en ekki sannfæringarkraftsins, hljóti
að vera til góðs. Þá fári þekking og dyggð ,
saman, kjaminn I siðfræði hans. í Gorgíasi er að
finna ádeilu Platóns á mælskulist eða
lýðskrum en hún var undirrótin að ándstöðu hans
við lýðræði. Grunnurinn að gagnrýni Platóns
_á lýðræðið er lagður í Gorgíasi en rökin setur
hann fram í riti sínu Ríkinu.
HIÐ ÍSLENZKA BÓKMENNTÁFÉLAG ,
SÍDUMÚI.121 • PÓSTHÓI.F8935 • 128 REYKJAVÍK • SÍMI91-679060 ££
1816 1991