Morgunblaðið - 12.12.1991, Síða 49

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. DESEMBER 1991
49
HVERIR AISLANDI
❖
eftir Gísla 07.
Pétursson
Sem fararstjóri og landkynning-
armaður langar mig að setja fáein
orð á blað um bókina Hverir á ís-
landi eftir Björn Hróarsson og Sig-
urð Svein Jónsson. Útgefandi er
Mál og menning 1991.
Fróðleg og falleg bók
Hverabókin er vönduð og falleg
bók og í henni er mikinn fróðleik
að finna um jarðhitann og hverina
— þessa hversdagslegu eign okkar
Islendinga. Hvaðan kemur þessi
jarðhiti og hvernig er hann hag-
nýttur? Hvar eru hitasvæðin? Hver
eru einkenni þeirra og hvað heita
hverirnir? Hvernig líta þeir út? —
Það sjáum við á fjölmörgum frá-
bærum litmyndum sem bókina
prýða.
Hverir: hin týnda eign
Hverir eru hluti af umhverfi okk-
ar. Þeir eru svo sjálfsagðir að varla
eyðum við orðum að þeim á dag-
legri ferð okkar. Hús okkar eru
hituð með heitu vatni og það er
jafn sjálfsagt og hreina og tæra
loftið sem við öndum að okkur. Og
rétt eins og loftið gleymast hverirn-
ir þegar við teljum fram eignir
okkar.
Þessi bók vinnur þarft verk að
telja fram hverina, þjóðarauð okk-
ar.

ÍSLF.NZK FORNRIT
HARÐAR
SAGA
Björn Hróarsson
Umgengni við hveri
Halda má áfram samlíkingunni
við loftið okkar hreina og tæra.
Það er nefnilega ekki lengur hreint
og tært nema í stinningskalda eða
upp til fjalla. í loftgnótt okkar höf-
um við ekki hirt um að á næstliðn-
um tveimur áratugum hefur loft-
mengun hér aukist úr litlu sem
engu í að valda fnyk og sviða í
öndunarfærum á björtum morgni.
í hveragnótt okkar hefur lnð sama
gerst. Heitar vætlur í túnjaðri eða
við bæi hafa á ótrúlegan hátt orðið
að rusladíkjum. Jafnvel þegar þær
hafa verið virkjaðar er oft í engu
hirt um fráganginn. Þessi bók sýn-
Sól í fullu suðri
eftir Barða
Friðriksson
Mig langar með örfáum orðum
að vekja athygli á bók, sem birtist
endursamin eða öllu heldur endur-
sköpuð. Þetta er bókin Sól í fullu
suðri eftir Kjartan Ólafsson. Útg.
Skjaldborg hf. Þessi metsölúbók
hefur lengið verið ófáanleg. Þótt
hún kallist ferðasaga frá Suður-
Ameríku hafði hún miklu meira til
brunns að bera en aðrar þess liátt-
ar sögur. Hún var að öllu leyti svo
vel úr garði gerð að mér kom síst
til hugar að hún yrði nokkru sinni
endurskoðuð. En höfundur hefur
gert svo miklar breytingar á henni,
að ný bók hefur að dtjúgum hluta
litið dagsins ljós. Hann hefur numið
burt örlitla hnökra, feilt niður tíma-
bundið efni, sem ekki tilheyrir al-
mennri sögu en bætt við öðru, varð-
andi atburði er gerðust síðar á þess-
um slóðum. Mér virðist bókin því
óháð tíð og tíma.
Frásaga Kjartans hefst á Haiti,
ey blökkumanna í í Karíbahafi, fá-
tækasta landi allrar latnesku Amer-
íku og skemmst á veg komið. Síðan
áfram til Sante Domingo, Venezu-
ela, Guayanas, Brasilíu, Úruguay,
Argentínu og endar í Paraguay
mitt í hjarta Suður-Ameríku. Þar
hafnaði höfundur í lok borgarastyij-
aldar, fékk hvergi hótelherbergi í
höfuðstað landsins, nema í úthverf-
um, en þar kváðu enn við skotdrun-
ur um nætur. En þrátt fyrir þetta
virðist Paraguay hafa orðið honum
hjartfólgnara en jiokkurt annað
land latnesku Ameríku.
Kjartan Ólafsson er vel í stakk
búinn til að njóta og rita um slík
ferðalög. Hann er hámenntaður,
m.a. með háskólagráðu í hagfræði,
og einn mesti tungumálagarpur ís-
lendinga, að minnsta kosti meðal
leikmanna, enda hafði hann stund-
að nám á sjötta ár í Evrópu, m.a.
í Þýskalandi, Spáni, Ítalíu, Belgíu
og Sviss, og auk þess dvalist á
sumrin í Frakklandi, Hollandi og
Englandi. Síðar lagði hann stund á
ýmsar fleiri tungur m.a. í Asíu og
Suður-Afríku. Þá hefur hann ferð-
ast um allar álfur heims um ára-
tuga skeið og dvalist í þeim öllum
lengur eða skemur. Mun hann vera
meðal allra víðförlustu íslendinga,
Sigurður Sveinn Jónsson
ir okkur þennan bitra sannleika og
um leið vekur hún á bls. 62 at-
hygli á góðum frágangi við afkast-
amesta hver landsins, Deild-
artunguhver.
Þess ber þó áuðvitað að geta að
Islendingum er fullkunnugt að
hverir eru hættulegir. Það er því
eðlilegt að einhver merki eða varn-
ir hafi verið sett við þá hveri sem
eru nærri húsum og vegum til að-
vörunar eða brú eða stiklur til að
stíga yfir heita læki þar sem at-
hugalaus mundi annars stíga í. Þar
af kann margt að stafa sem með
tímanum breytist í rusl og stingur
í augu.
Leiðsögnbók
Hverabókin kemur sér frábær-
lega vel þegar komið er á hvera-
svæðin. Af mörgum þeirra er yfir-
litsteikning og margvíslegur nyt-
samur fróðleikur bæði um svæðið
sjálft og úr sögu þess. ítarleg nafn-
askrá flýtir allri leit og eykur enn
á gildi bókarinnar.
Mjög góður texti
Höfundarnir eru fræðimenn sem
hafa til að bera þann frábæra
hæfileika að geta komið þekkingu
sinni til skila á góðu máli í mjög
vel skrifiðum texta þar sem þeir
flétta fræðilegar upplýsingar af
miklum hagleik við skráðar frá-
sagnir og ljóð. Við höfundana og
útgefandann vil ég segja: Bestu
þakkir fyrir góða bók!
Höfundur er fararstjóri og
landkynningarmadur.
VTÐBURÐURIISLENSKRI
FRÆÐIRITAÚTGÁFU
Lokabindi íslendingasagna komið út.
ÞetXa er vandaðasta heildarútgáfa
Islendingasagna sem gefin hefur verið út
í þessu nýja bindi eru fjórar Islendingasögur og niu
íslendingaþættir. Islendingasögumar em:
Harðar saga, Bárðar saga Snæfellsáss,
Þorskfirðinga saga og Flóamanna saga.
í bókinni er ítarlegur formáli Þórhalls
Vilmundarsonar. Þar er og að finna myndir,
kort og ættar- og nafnaskrár.
Útkoma þessa lokabindis í 14 binda útgáfu
Fomritafélagsins á íslendingasögum, er í tvennum
skilningi viðburður í íslenskri fræðiritaútgáfu. Með
því er fullgerð vandaðasta heildarútgáfa
Islendingasagna, sem hingað til hefur séð dagsins
ljós, og er þá bæði átt við frágang texta, skýringar
og fræðilega umtjöllun um sögumar. í annan stað
er beitt í þessu bindi að nokkm nýjum aðferðum
við könnun sagnanna, með rækilegum
rannsóknum ömefiia og ömefnasagna.
HIÐ ÍSLENZKA BÓKMENNTAFÉLAG
SlÐUMÚU 21 • í*ÓSTHÓtF8935 • 128 REYKJAVÍK • SlMl 9W79060
175
1816 A
1991

Kjartan Ólafsson
ef ekki sá víðförlasti.
Sól í fullu suðri er eins og áður
segir miklu rneira en venjuleg ferða-
bók. Ég tel hana bókmenntaafrek.
Hún höfðar jafnt til eldri sem yngri,
enda spennandi sem æsilegasti
reyfari, en jafnframt skrifuð af
slíkri snilld í máli og stíl, að hún
hlýtur að falla að smekk hinna
vandfýsnustu. Þessi bók hefur m.a.
að geyma þijár frábærar smásögur.
Ein þeirra er um vitstola mann, sem
eltir morðingja um mesta frumskóg
veraldar (við Amazon) og munu
ýmsir telja hana eina bestu smá-
sögu, sem skráð hefur verið á ís-
lenska tungu.
Stíll Kjartans er stundum hrað-
ur, stundum háðskur, en ávallt
máttugur og oft svo lýrískur, að
hann líkist fremur ljóði en lausu
máli.
Eftir hina gagngeru endurskoðun
höfundar á Sól f fullu suðri virðist
mér sem hún sé hnökralausasta
bókmenntavérk á íslensku að
Gerplu Halldórs Laxness einni und-
anskilinni. Með ofangreindum um-
mælum á ég aðeins við mál og stíl
Kjartans Ólafssonar.
Þeir, sem vilja öðlast vald á ís-
lenskri tungu, færu ekki í geitarhús
að leita ullar, ef þeir læsu Sól í
fullu suðri.
Höfundur er
hæstaréttarlögmaður.
STEINAR WAAGE
SKÓVERSLUN

Póstsendum samdægurs. 5% stabgrei&sluafsláttur.
Toppskórinn, Kringlunni, Domus medica,
Veltusundi, sími21212.
s. 689212.
Egilsg.3, s. 18519.