Morgunblaðið - 16.02.1992, Blaðsíða 17

Morgunblaðið - 16.02.1992, Blaðsíða 17
MORGUNBLAÐIÐ- SUNNUUAGUR 16. FEBRÚAR 1992 -17 fjármagnskostnað. Þar með lentum við í miklum rekstrarörðugleikum árið 1985, sem segja má að við höfum aldrei unnið okkur almenni- lega út úr. Auk þess hefur það gerst á und- anförnum árum að tóllar af vinnu- vélum hafa árvisst verið lækkaðir og 1988 var vörugjald af þeim fellt niður. Við þessar breytingar lækk- uðu öll tæki í verðmæti og við það að breytt var úr söluskatti yfir í virðisaukaskatt hafa öll tæki lækkað í verðmæti um 20% að auki. Tækja- kostur okkar hjá Hagvirki hefur því frá árinu 1988 lækkað um 200 millj- ónir króna í verðmætum, beinlínis vegna stjómvaldsaðgerða. Þetta, auk skattakrafna fjármálaráðherra hefur gert okkur geysilega erfitt um vik í rekstrinum." -Ólafur Ragnar Grímsson, þá fjármálaráðherra, lét innsigla fyrir- tækið árið 1989 vegna deilna ykkar við íjármálaráðuneytið um inn- heimtu söluskatts. Hvaða augum leist þú þessar aðgerðir fjármálaráð- herrans á sínum tíma? „I mínum huga er ekki nokkur vafí á því að þar var um pólitískar ofsóknir á hendur mér og mínu fyr-' irtæki að ræða, þó svo að ég hafí enga sönnun fyrir því. I umfjöllun á Alþingi 1985 í desember, þegar varaþingmaðurinn Ólafur Ragnar Grímsson sat á þingi og var að fjalla um Hafskipsmálið, ræddi hann um að það væru nokkur fyrirtæki í bið- sal dauðans, þar á meðal Hagvirki. Hagvirki var vissulega í mjög erf- iðri rekstrarstöðu þá, vegna hins stórkostlega niðurskurðar á fram- kvæmdum sem ákveðinn hafði verið fyrr sama ár. Ég svaraði því til, í viðtali við Morgunblaðið og DV á þessum tíma, að þetta væru mjög alvarleg ummæli á Alþingi, en hins vegar væri það bót í máli að það væri Ólafur Ragnar sem hefði látið þessi orð falla, og honum tæki eng- inn mark á. Hann hefði verið ruglu- dallur í skóla og væri það ennþá. Allur hans framgangur gegn mínu fyrirtæki eftir að hann var orðinn fjármálaráðherra sýndi að mínu viti ótvírætt að þessi ummæli mín um hann — ummæli sem ég stend full- komlega við í dag — sætu ennþá í honum. -Má ekki líta á þessar viðræður þínar við Aðalverktaka sem björg- unaraðgerð forstjóra Hagvirkis, sem reynir allt hvað hann getur að bjarga Hagvirki undan hamrinum? „Við getum alveg kallað þetta björgunaraðgerð. Það er allt í lagi með það mín vegna. En hvað með það, og björgunaraðgerð fyrir hvem? spyr ég á móti. í mínum huga mætti líta á sameiningu Hag- virkis og Aðalverktaka sem björg- unaraðgerð fyrir báða aðila. Auðvit- að væri hún ekki fjárhagsleg björg- unaraðgerð fyrir Aðalverktaka, enda þurfa þeir líklega fyrirtækja síst á slíku að halda, en hún gæti verið aðgerð sem gerði Aðalverktök- um kleift að starfa að verktöku í framtíðinni. Fyrir okkur fælist í slíkri sameiningu björgun frá erfíð- um fjárhag. Ég á ekki í nokkrum vandræðum með að sætta mig við að svona ráðstafanir séu nefndar björgunaraðgerðir — það er sko í lagi mín vegna. Vissulega sagði ég við Thor: Þið hafið peningana og það er einmitt það sem okkur vantar. En fyrirtæk- in sameinuð, ykkar fjárhagslegi styrkur, mannafli og tæki og okkar mannskapur og tæki, leiðir til þess að hér rís mjög öflugt verktakafyr- irtæki sem býr yfir frábærum starfs- kröftum, mikilli verk- og tækni- þekkingu og mjög góðum tækja- kosti. Fyrirtæki sem getur tekið að sér hvers konar verktöku innan lands sem utan. Því segi ég að þjóð- hagslega sé þetta góð hugmynd, þótt hún snerti mig auðvitað pers- ónulega, það er ekkert leyndarmál. Fyrir mér er það meginatriði, að það frumherjastarf sem við höfum unnið án nokkurs bakhjarls alveg frá árinu 1979 á íslenskum verk- takamarkaði lifi. í stuttu máli sagt þá tók Thor mjög vel í málaleitan mína og eftir okkar fund ræddi ég að ráðum Thors við formann Sameinaðra verktaka sem einnig var mjög jákvæður. Þá hef ég vitneskju fyrir því að Reginn er þessari hugmynd velviljaður, þannig að ég sé ekki á þessari stundu að þetta ætti ekki að vera hægt. Auðvitað þarf ýmislegt að fást á hreint, áður en hægt er að fara út í eiginlegar sameiningarvið- ræður. Þar á ég auðvitað fyrst og fremst við óútkljáð ágreiningsefni Hagvirkis og ríkisins, svo sem í skattamálum, kröfur ríkisins á hendur okkur og kröfur okkar á hendur ríkinu.“ - Hvað áttu við með þessari gagnkvæmu kröfugerð? „Jú, fyrir það fyrsta þá var sett í gang frekari söluskattsaðgerð gegn okkur. Dómurinn upp á 108 milljónirnar var fyrir árin 1982, 1983 og 1984 en núna var verið að fara yfír 1985, 1986, 1987, 1988 og 1989. Menn vissu ekkert hvaða kröfur kæmu af hálfu ríkisins vegna þessara ára. Nú er komin fram krafa þess vegna ársins 1985 og niður- staða fyrir 1986 liggur einnig fyrir, en ég vonast til þess að hin þijú árin fáist á hreint í næstu viku. Þegar það liggur fyrir höfum við þá stöðu, sem verst getur orðið. Ég get ekki fullyrt um það, en mig grunar að 80 til 90 milljónir í við- bót komi fram sem krafa á okkar hendur af hálfu ríkisins vegna þessa. En þá er enn óútkljáð hvað við fáum mikið út úr kröfum okkar á hendur ríkinu vegna ógreiddra reikninga vegna verktöku okkar í flugstöðinni í Keflavík. Upphaflegi reikningurinn frá 1988 sem hefur verið deilt um, er upp á 96 milljón- ir króna, sem eru sjálfsagt um 190 milljónir króna í dag. Síðan eru kröf- ur vegna ýmissa annarra mála, þannig að samtals gerum við kröfur á hendur ríkinu upp á um 300 millj- ónir króna. Auk þess höfum við bent á eignaupptöku ríkisins sem hefur kostað okkur 200 til 220 millj- ónir króna. Við vitum fullvel að við eigum ekki kröfu á ríkið, vegna stjórnvaldsaðgerða, en bendum á hvað þær hafa haft í för með sér fyrir rekstrarstöðu fyrirtækisins, í þeirri von að réttlætis verði gætt gagnvart okkur. Þá höfum við minnt á, að við höfum sparað íslenskum verkkaupum með okkar starfsemi í kringum tvo milljarða frá árinu 1979. Þessa tegund framlegðar telj- um við að ríkisvaldið eigi að meta við okkur. Auk þess teljum við að við höfum haft þau áhrif á íslenskan verktakamarkað að aðrir verktakar hafí fengið djörfung og dug til þess að bjóða í stórverkefni. Síðan varð stórkostleg breyting á útboðum hjá Vegagerð rfkisins eftir að við feng- um veginn um Ólafsvíkurenni. Þar vorum við lægstbjóðendur, með um 60% af kostnaðaráætlun, og unnum verkið á mettíma. Eftir það fór Vegagerðin fyrir alvöru að bjóða út verk, sem hefur haft mikinn sparnað í för með sér. Þarna tel ég að við hjá Hagvirki höfum verið ákveðið leiðandi afl og breytt þessu verktakaumhverfí hér á landi til hins betra. Raunar tel ég að okkar tilkoma á verktakamarkaðinn, þegar við buðum 2,7 milljarða gamalla króna í Hrauneyjafossvirkjun árið 1979, en kostnaðuráætlun var 4,1 millj- arður, hafí breytt gríðarlega miklu í verðlagningu á verktöku hér á landi. Næsta tilboð fyrir ofan okkar var 6,7 milljarðar króna frá Foss- virki. Munurinn nam kostnaðaráætl- uninni og allir töldu okkur vera klikkaða að bjóða svona lágt, en okkar lága tilboð þá hefur að mínu mati haft áhrif á kostnað við raf- orku á íslandi, auk þess sem þetta hafði viðvarandi áhrif á verð í tilboð- um eftir þetta.“ - En eru undirboð Hagvirkis ekki ástæða þess að nú er svona komið fyrir ykkur? Hafíð þið ekki ofgert ykkur með undirboðum og verið allt of ódýrir? „Við höfum stundum tapað á verkefnum okkar, það er alveg rétt, en oftar höfum við haft hag af þeim. Það sem hefur farið verst með okk- ur er að við höfum ekki getað stólað á það sem þegar var búið að ákveða af stjómvöldum. Hverfulleiki stjórn- valda hefur leikið okkur grátt. Við höfum ráðist í fjárfestingar, eins og 1984 vegna fyrirhugaðra virkjana- framkvæmda, en staðið uppi verk- efnalausir með gríðarlega fjárfest- ingu og óheyrilegan fjármagns- kostnað, vegna þess að hætt var við allt saman. Þessi skilyrði höfum við ekki skapað, eða getað haft nokkur áhrif á, stjómvöld sköpuðu okkur þau. Ef við fáum engin tækifæri og verkefni og deilumálin verða óútkljáð enn um sinn þá getur vel farið svo að við verðum að draga saman seglin til muna og skreppa saman í smáfyrirtæki. Söluskatts- málið er fyrir Hæstarétti og niður- stöðu í því máli er ekki að vænta fyrr en einhvern tíma á næsta ári. Ég er sannfærður um að við vinnum það mál, en spurningin er hvernig tíminn verður notaður og hvað verð- ur um fyrirtækið á meðan niður- stöðu er beðið. Við eigum heilan helling af eignum. Við eigum lóðir í Smárahvammi sem eru metnar á 520 milljónir króna; Við eigum Val- húsahæðina sem er metin á 80 millj- ónir króna; Við eigum tækjakost og húseignir út um allar trissur, en þessar eignir notum við ekki til þess að borga og verðum því að leita annarra leiða til þess að bæta eiginfjárstöðuna." - Hver er eiginfjárstaða Hagvirk- is hf. í dag? „Bókhaldslega séð, þá er hún neikvæð um yfír 500 milljónir króna, eða nákvæmlega 531 milljón króna. En þá er ekki reiknað með að við eigum von á því að fá greitt upp í neina af þeim kröfum sem við gerum á hendur ríkissjóði. Ef við tökum síðan mat hinna raunverulegu eigna, eins og við teljum það vera, þ.e. umfram bókfært verð, þá batn- ar staðan um 250 milljónir króna. Þannig gæti neikvætt eigið fé okkar numið 280 milljónum króna, en 364 milljónum króna, ef við töpum flug- stöðvarmálinu gegn ríkinu. Ef við fáum kröfur okkar greiddar, að nú ekki sé talað um, ef við vinnum Ef við fáum kröfur okkar greiddar, að nú ekki sé talað um, ef við vinnum söluskattsmálið og getum nýtt okkur eða selt uppsafnað skattatap, þá er eiginfjárstaðan orðin jákvæð. söluskattsmálið og getum nýtt okk- ur eða selt uppsafnað skattatap, þá er eiginfjárstaðan orðin jákvæð og ég er viss um að við vinnum sölu- skattsmálið. Það er jafnframt skoð- un lögfræðings míns og endurskoð- enda okkar. Auðvitað getur þrengt svo að í lausafjárstöðu okkar, að við verðum allt að því stopp. Ég verð að viður- kenna það hreinskilnislega að sú staða getur komið upp.“ - Hvaða afleiðingar hefði það í för með sér? „Einfaldlega þær, að við verðum að hætta rekstri. Þá yrði staðan sú á innlendum verktakamarkaði að við hefðum orðið gjaldþrota og þar með hætt starfsemi, íslenskir aðal- verktakar hefðu verið leystir upp, eins og rætt hefur verið um, og eitt stórt verktakafyrirtæki væri eftir á markaðnum — ístak, sem er 92% í eigu Dana. Við og ístak erum einu verktakafyrirtækin hér á landi sem höfum verið á mjög breiðu sviði í verktökunni og getum, eins og ég lýsti fyrir þér áðan, tekið að okkur nánast hvað sem er. Hin fyrirtækin, þótt stór séu, eru á sérhæfðari svið- um. Ég nefni af handahófi þrjú stór fyrirtæki sem öll eru bara í bygging- um: Ármannsfell, Álftarós og Byggðaverk. Ég tel það því rökrétt val fyrir íslenska aðalverktaka, ef þeir á annað borð vilja vera í verktöku, að velja sameiningu við Hagvirki. I þeim efnum teldi ég æskilegt að vera enn stórtækari í sameiningar- málum og taka með inn Icecon, sem hefur geysileg viðskiptasambönd um heim allan.“ - Hvers vegna væri það svo æski- legt? „Jú, menn verða að gera sér grein fyrir því að markaðsöflun gerist ekki af sjálfu sér. Hún er þrotlaus vinna og uppbygging. Icecon hafði tiltölulega mikil verkefni, en nú bíða þeirra lítil verkefni og það hefur háð þeim að menn hafa verið tregir til þess að leggja fjármuni í þá mark- aðsöflun sem þeir hafa verið að vinna að undanfarin ár. Kæmi fyrir- tækið inn í sterkt og öflugt verk- takafyrirtæki, sem hefði sterkan fjárhagslegan grundvöll, gætu þeirra viðskiptasambönd reynst gullnáma." - Auðvitað eru hér miklir hags- munir í húfí fyrir fjölda manns. Hjá Hagvirki eru nú tæplega 200 starfs- menn. Síðastliðið sumar störfuðu 460 manns hjá fyrirtækinu og nú í vetur er að sögn Jóhanns fyrsta skiptið í mörg ár sem starfsmanna- fjöldi fer niður fyrir 230, þannig að starfsmannafjöldi er nú í algjöru lágmarki. „Vegna allra þessara dyggu starfsmanna," heldur Jóhann áfram, „og þeirrar reynslu sem við búum yfír, þá er það mér og okkur öllum hér mikið kappsmál að fá að halda starfseminni áfram." - Eins og þú sagðir hér áðan var bjartara framundan hjá Hagvirki í fyrrasumar en er í dag. Dvínaði ekki áhugi Aðalverktaka á samein- ingu við ykkur við frestun virkjana- og álversframkvæmda á liðnu hausti? „Vissulega settu þessar ákvarð- anir stórt strik í reikninginn og ég neita því ekki að áhugi Aðalverk- taka á hugmyndinni minnkaði til muna. Þegar við hófum viðræðurnar blasti við að þörf fyrir tæki, tól og mannskap vegna stórframkvæmda hér á landi yrði stórkostleg á næstu misserum og árum. Það sem var í deiglunni á þessum tíma voru ál- verksframkvæmdir, stækkun Búr- fellsvirkjunar, Kvíslaveita sömuleið- is, stækkun Þórisósstíflu einnig og allar línubyggingarnar. Verkefnin á sviði verktöku sem blöstu við voru því óumræðilega stór. Við vorum tilbúnir með mannafla til þess að yfírfara öll tækin í vetur. Við ætluð- um að helja framkvæmdir nú í apríl. Með okkar félögum í Svíþjóð og Noregi erum við búnir að eyða um 60 milljónum króna í tilboðsgerðina, sem íþyngir okkur auðvitað líka. Með breyttri hönnun í tilboðsgerð okkar, þá tókst okkur að spara Landsvirkjun nokkur hundruð millj- ónir króna og teljum okkur geta sparað enn. Þess vegna fara viðræð- ur fram í næsta mánuði um frekari spamaðarleiðir." Þegar þú lítur til þess skjóls sem Aðalverktakar hafa starfað í und- anfarna fjóra áratugi vegna einok- unaraðstöðu sinnar á Keflavíkur- flugvelli, telur þú að það hefði getað gerst með friðsamlegum hætti að fyrirtækið kæmi inn á innlendan verktakamarkað í samkeppni við þá sem hafa starfað við öll önnur og erfiðari rekstrarskilyrði en þeir? Lít- ur þú kannski þannig á, að samein- ing Aðalverktaka við Hagvirki sé hugsanlega það miðaverð sem ein- okunarfyrirtækið verður að greiða fyrir aðgang að innlendum verk- takamarkaði? „Það eru alveg hreinar línur, að það hefði aldrei gerst með friðsam- legum hætti að Aðalverktakar kæmu inn á íslenskan verktaka- markað við óbreyttar aðstæður. Að koma úr verndaða umhverfínu á Vellinum beint inn á íslenskan markað og ætla sér að keppa við fyrirtækin sem fyrir eru, hefði aldrei gengið upp, einfaldlega vegna sögu Aðalverktaka og forréttinda í gegn um tíðina. Þeir hafa notið allra þess- ara fríðinda í áratugi, sem margtí- unduð hafa verið og þeir hafa ávallt samið um verð fyrir framkvæmdirn- ar sem þeir hafa tekið að sér, en við höfum alltaf verið í samkeppni, þar sem sá hlýtur iðulega verkið sem býðst til að taka það að sér fyrir lægsta verðið. Því lít ég þannig á áð sameining þeirra við okkur væri jeirra aðgöngumiði að markaðnum sem nokkuð góð sátt gæti tekist um. Ég tel að ekkert fyrirtæki yrði í sjálfu sér ósátt við slíka ráðstöfun og að Aðalverktakar í kjölfar þess kæmu af fullum krafti inn á innlend- an markað, nema stóri keppinautur- inn, ístak, og það er ósköp skiljan- legt. Ég veit að þessar hugmyndir mælast vel fyrir hjá aðilum vinnu- markaðarins, bæði Vinnuveitenda- sambandinu og Alþýðusambandinu, auk þess er ég viss um að svona samruni myndi almennt mælast vel fyrir í þjóðfélaginu.“ - Hver er að þínu mati möguleik- inn á að af sameiningu geti orðið við Aðalverktaka í ljósi þeirra við- ræðna sem þú hefur undanfarið átt við forsvarsmenn fyrirtækisins og stjórnvöld? „Ég tel að það sé pólitískur vilji stjórnvalda fyrir því að þessi leið verði farin. Fyrir því hef ég orð Jóns Baldvins Hannibalssonar utan- ríkisráðherra og Friðriks Sophus- sonar fjármálaráðherra. Stefán Friðfinnsson, forstjóri Aðalverk- taka, er sömuleiðis jákvæður í garð hugmyndarinnar. Það hefur engin ákvörðun verið tekin, vegna þess að ágreiningsmál Hagvirkis við ríkið eru óútkljáð ennþá, en ég er bjart- sýnn miðað við þær undirtektir sem málið hefur fengið og þegar niður- staða í deilumálunum liggur fyrir, tel ég kominn grundvöll til þess að hefja raunverulegar sameiningar- viðræður." - Þó að þú teljir að Hagvirki eigi ekki kröfur á hendur ríkinu nema að vissu marki, þá hefur þú í orðum þínum hér að framan látið að því liggja, að með brautryðjendastarfí á verktakamarkaði innanlands, lág- um tilboðum og þess háttar, hafi Hagvirki lagt svo mikið af mörkum til þjóðfélagsins að fyrirtækið eigi í þrengingum þeim sem það er nú, skilið af stjórnvöldum, að fá eins konar silkihanskameðhöndlun. Er þetta réttur skilningur? „Mér finnst það út af fyrir sig ekki óeðlilegt. Ég bendi á að þegar samdráttur var í verklegum fram- kvæmdum á Keflavíkurflugvelli upp úr 1960 var samið við Aðalverktaka um að leggja Reykjanesbraut og hluta af Vesturlandsvegi. Þegar skorið var á framkvæmdir á virkj- anasviðinu 1985, sem við vorum búnir að tækjavæða okkur og und- irbúa fyrir í samráði við stjórnvöld, en þar á ég við fulltrúa Landsvirkj- unar, þá buðumst við til þess að taka að okkur að leggja veginn norður, en fengum synjun. Við sát- um því með tækin í landinu, með geysilegan fjármagnskostnað og lít- il sem engin verkefni. Við vorum ekki að biðja um að okkur væri gefíð eitt eða neitt, þvert á móti vildum við einungis fá tækifæri til þess að vinna og nýta þá fjárfest- ingu sem við höfðum ráðist'í. Ég tel því að það sé athugandi kostur fyrir stjórnvöld, út frá þjóðhagsleg- um hagsmunum, að veita okkur stuðning til þess að starfsemi okkar á íslenskum markaði fái að halda áfram. Ég er ekki að tala um að þau færi okkur eitt né neitt á silfur- fati, heldur sýni sanngirni. Ef við förum á hausinn, tapa allir og ríkið mestu. Þó svo að við yrðum píndir af einhveijum ástæðum til þess að hætta rekstri Hagvirkis, og það er enginn sem getur knúið slíkt fram nema ríkið, þá er borðleggjandi að ríkið myndi tapa mestu á slíkri ákvörðun. Ég hygg að tap ríkisins yrði einhvers staðar á bilinu 500 til 700 milljónir króna, en ef við fáum svigrúm til þess að halda áfram, þá tapar enginn. Iþessu sambandi er rétt að nota tækifærið til þess að árétta að Hag- virki-Klettur, er ekki orðið erlent fyrirtæki, eins og svo margir virð- ast hafa haldið. Við stofnuðum með Svíunum, sem eru með okkur í til- boðinu í Fljótsdal, fyrirtæki sem heitir Hagtak hf. sem við eigum 51% í og þeir 49%. Þetta var að frum- kvæði Svíanna/sem með þessu vildu sýna samstöðu með Hagvirki. Þetta fyrirtæki er með 60 milljóna króna hlutafé. Við lögðum fram tæki og tól, en þeir fjármagn. Þannig að bæði Hagvirki og Hagvirki-Klettur eru algjörlega án erlendrar eignar- aðildar.“

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.