Morgunblaðið - 08.12.1992, Qupperneq 24

: MbRGlÍNBLAÍjlÐ" ÞklEHt&ÁÖÍjfe; #iÖÉáSMMÍÉ[^92
24
Vaxandi spennuástand
í finnskum stjórnmálum
Efnahagsþrengingar og stirt
stj órnar samstarf en farið að
rofa til í útfhitningsmálunum
eftir Jaakko
Iloniemi
MIKIÐ hefur verið um að vera í
finnskum stjómmálum að undan-
förnu. Á vinnumarkaðinum hafa
staðicT yfir samningar um kaup
og kjör og hafa þeir verið óvenju-
legir að því leyti, að nú voru
verkalýðsfélögin jafnt sem vinnu-
veitendur sammála um, að við
núverandi aðstæður, allt að 15%
atvinnuleysi, væri enginn grund-
völlur fyrir kauphækkunum. Af-
staða verkalýðsfélaganna til ríkis-
stjómarinnar var hins vegar harð-
ari og þau hótuðu að boða til alls-
heijarverkfalls í landinu yrði nið-
urskurður ríkisútgjalda látinn
koma niður á"atvinnuleysisbótum.
Finnar era óvanir miklum átök-
um og margir minnast allsheijar-
verkfallsins 1956, sem hafði al-
varlegar afleiðingar fyrir verka-
lýðsfélögin. Að þessu sinni lét þó
stjómin undan og verkfallinu var
aflýst. Lítið sem ekkert verður
hróflað við atvinnuleysisbótakerf-
inu að sinni. Sjálfur vandinn er
þó óleystur en hann felst í því,
að vegna atvinnuleysisins og
gjaldþrota fyrirtækja era skatt-
telqur ríkisins miklu minni en
áður. Margir fyrrverandi skatt-
greiðendur lifa nú á bótum, sem
svara til 60% af fyrri tekjum, og
bótatíminn er allt að 500 dagar.
Þessi útgjöld era ríkissjóðnum
þung í skauti og raunar atvinnu-
rekendum líka því að þeir verða
áfram að borga tryggingargjöld.
Útkoman er því sú, að ríkið er
önnum kafið við hvorttveggja að
slá ný lán og skera niður.
Forsetaembættið freistar
Það er fleira, sem kyndir undir
í pólitíkinni. I síðustu viku til-
kynnti Paavo Váyrynen utanríkis-
ráðherra og fyirverandi leiðtogi
Paavo Vayrynen, utanríksráð-
herra Finnlands. Hann ætlar
að keppa eftir forsetaembætt-
inu á næsta ári.
Miðflokksins, að hann ætlaði að
sælqast eftir forsetaembættinu í
næstu kosningum. í Finnlandi er
forsetaembættið valdamikið, ekki
síst í mótun utanríkisstefnunnar,
og það er líklega skýringin á því
hvað það er eftirsótt. Aðrir vænt-
anlegir frambjóðendur era Pertti
Salolainen, formaður Hægri-
flokksins og utanríkisviðskipta-
ráðherra, og sú vinsæla Elisabeth
Rehn, fyrsta konan, sem gegnir
embætti vamarmálaráðherra í
Finnlandi. Talið er víst, að fleiri
eigi eftir að bætast við.
Stjórnarflokkar deila
Að undanfömu hefur stjómar-
samstarfið verið fremur stirt og
er um að kenna ágreiningi Mið-
flokksins og Hægriflokksins í
mörgum mikilvægum málum, til
dæmis kjamorkumálunum. Það
mál var þó leyst, í bili að minnsta
kosti, með dálítið óvenjulegum
hætti. Á þingi var lögð fram álykt-
un eins þingmanns um bann við
kjamorkuveram í landinu og hún
var samþykkt, meðal annars með
atkvæðum margra miðflokks-
manna. Nú er þingsályktun ekki
bindandi fyrir stjómina en hún
vegur samt þungt og margir
hægriflokksmenn reiddust af-
stöðu miðflokksmannanna, sem
þeir saka um að hafa gengið á
bak orða sinna.
Annað deiluefni milli flokkanna
getur orðið aðild Finnlands að
Evrópubandalaginu, EB. Sam-
steypustjómin’ var sammála um
að senda inn aðildaramsókn í
mars sl. en Esko Aho forsætisráð-
herra og formaður Miðflokksins
átti samt í miklu basli við að fá
samþykki sinna manna við því.
Hægriflokkurinn er einhuga í
stuðningi sínum við EB-aðild en
nú sýna skoðanakannanir, að tveir
þriðju kjósenda era andvígir
henni. Það er því við ýmsu að
búast og óljóst hvemig úr þessu
máli verður leyst.
Vaxandi útflutningur
Það era erfiðir tímar í Finn-
landi og stjómin hækkar skatta
og gjöld á sama tíma og hún sker
niður velferðina. Þeir, sem til
þekkja, segja þó, að ekki sé ann-
arra kosta völ. Finnar geti ekki
haldið áfram að auka við skuldim-
ar, aðallega í útlöndum, án þess'
að rýra veralega lánstraust þjóð-
arinnar. Þá er bankakerfið líka
illa statt, ekki síður en í Noregi,
Danmörku og Svíþjóð, og það
bitnar á launþegum.
Þrátt fyrir allt þetta er farið
að rofa til úti við sjóndeildarhring.
Útflutningur hefur vaxið veralega
síðan gengi fínnska marksins var
fellt og samkeppnisstaðan hefur
batnað. Það sama má raunar
segja um Svía eftir að þeir felldu
gengi krónunnar. Ef útflutningur-
inn heldur áfram að aukast mun
það að sjálfsögðu segja til sín í
betra atvinnuástandi en það mun
aftur ráðast mikið af þróuninni í
Þýskalandi, Bretlandi og Svíþjóð,
sem eru mjög mikilvægir markað-
ir fyrir finnska framleiðslu.
Höfundur er formaður ráðs at-
vinnulífsins í Finnlandi og fyrr-
verandi sendiherra í Sviss og
Bandaríkjunum.
Efnahagsaðgerðir ríkisstj órnarinnar
Hámark 300-400 kr. hækkun á með
alíbúð á mánuði vegna virðisauka
Ríkisstjórnarflokkarnir jafna húshitunarkostnað 1 raun
eftirÁrna Johnsen
Þrátt fyrir ákvörðun um að
fækka undanþágum frá virðisauka-
skatti til þess að afla aukinna tekna
í bágri fjárhagsstöðu ríkissjóðs
vegna uppsafnaðs vanda til margra
ára og minni afla úr sjó náðu stjóm-
arflokkar ríkisstjómarinanr sam-
komulagi um helgina að auka um
150% endurgreiðslu til húshitunar
miðað við það sem til stóð. 192
milljónir króna verða notaðar til
þess að endurgreiða og jafna hús-
hitunarkostnað vegna 14% virðis-
aukaskatts, en niðurstaðan er að
hækkunin vegna virðisaukaskatts
nemur aðeins 300-400 kr. á mán-
uði á meðalíbúðarhúsnæði, hvort
sem er úti á landsbyggðinni eða í
þéttbýli.
eftir Steinar S. Waage
Eitt af helstu umræðuefnum
manna í millum nú í skammdeginu
hefur verið verslunarferðir íslend-
inga til annarra landa, hefur þar
mest bortö á Skotlandi sem ákvörð-
unarstað. í Morgunblaðinu 29. nóv-
ember birtist grein sem þjóna átti
þeim tilgangi að varpa ljósi á þessi
mál. Ekki komst ég hjá því við lest-
ur greinarinnar að finna að tilfinn-
anlega köldu andaði í garð okkar
sem höfum viðurværi af að þjóna
landsmönnum á þessu sviði. And-
ann í því sem þar er skrifað mætti
miklu fremur ætla hagsmunaaðilum
í Skotlandi en landa mínum, sem
ætti að svíða það að landsmenn
okkar í svo ríkum mæli kjósi að
veija lausaíjármunum sínum á er-
lendri grund í stað þess að styrkja
atvinnurekstur landa sinna sem síð-
ar með sköttum sínum renna stoð-
um undir velferð þjóðfélagsins.
Ef þær staðhæfingar sem þessi
grein ber með sér væra vel grandað-
„Húshitunarkostnaður-
inn við þessar hækkanir
eru verulega jafnaður
og landsbyggðarfólkið
með háa húshitunar-
kostnaðinn greiðir ekki
meira en greitt er á því
hitaveitusvæði sem
þyngt vegur, höfuð-
borginni og nærliggj-
andi bæjum.“
Styr stóð um það meðal stjórnar-
þingmanna hvort ásættanlegt væri
að setja virðisaukaskatt á húshitun,
en með tilliti til þess hve nauðsyn-
ar og réttar gæti ég ekkert haft á
móti þessum skrifum. Ég á best
með að tjá mig um það sem að
mér snýr, það er „skófatnaðurinn“.
Sú ágæta frú sem ritar greinina lét
ógert að kynna sér verðið í stærstu
sérverslun landsins á skófatnaði,
bar þó ekki lítið á samanburði í
þeim vöraflokki.
Er hægt að kalla slík vinnubrögð
góð eða vönduð? Mjög margir versla
hjá okkur og undrast hið góða verð
sem við höfum getað boðið, jafnvel
betra en stórmarkaðir. Þeirri hag-
sýnu húsmóður sem ritar greinina
hefur greinilega alveg yfirsést sú
staðreynd. Erfitt er að skilja hvers
vegna. Annaðhvort vissi hún ekki
betur eða vildi sniðganga þau áhrif
sem sú vitneskja hefði á niðurstöð-
una. Hvorag skýringin er góð, ég
læt lesendum eftir að draga sínar
ályktanir. Hér fer á eftir saman-
burður á verði skófatnaðar í okkar
verslunum ásamt umræddum fyrri
samanburði.
Margt fleira væri hægt að tína til
um slæm áhrif svona ritsmíða en
legt er að afla tekna fyrir ríkissjóð
til þess að saxa á fjárlagahallann
og spoma af öllum mætti gegn at-
vinnuleysi náðist sátt um þessa nið-
urstöðu þannig að útlagður kostn-
aður heimilanna verður miklu minni
en ráðgert hafði verið. Virðisauki á
kílóvattsstund af vatni verður ekki
hærri en 13 aurar þannig að húshit-
unarkostnaðurinn við þessar hækk-
anir er verulega jafnaður og lands-
byggðarfólkið með háa húshitunar-
kostnaðinn greiðir ekki meira en
greitt er á því hitaveitusvæði sem
þyngst vegur, höfuðborginni og
nærliggjandi bæjum. Hér er um
farsæla lausn að ræða og lið ríkis-
stjómarinnar í því að veija stöðu
heimilanna þrátt fyrir ríka nauðsyn
á auknu fjármagni í sameiginlegan
sjóð landsmanna, svo jafnvægi
„Er hægt að kalla slík
vinnubrögð góð eða vönd-
uð? Mjög margir versla
hjá okkur og undrast hið
góða verð sem við höfum
getað boðið, jafnvei betra
en stórmarkaðir.“
ég læt hér staðar numið. Hitt skal
ég fúslega viðurkenna að í kaup-
mannastétt á íslandi, engu síður
Árni Johnsen
komist á, aukin atvinna og fram-
gangur á ný eftir erfiðleikatímabil
í efnahags- og atvinnulífí á íslandi
og í öllum nærliggjandi löndum.
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins fyrir
Suðurlandskjördæmi.
en annars staðar, má finna menn
sem með slæmum verslunarháttum
varpa skugga á störf félaga sinna,
en það er illt að búa í þeim skugga
og dómgreindarleysi að láta slíkt
móta afstöðu til helstu starfsstétt-
anna. Við eigum í þessari stétt
mikið úrvalslið sem á alla sanngimi
skilda, og það er á valdi neytenda
að efla störf þeirra en sniðganga
hina.
Höfundur er skókaupmaður.
Sjónvarpið
kynnir ný-
yrðið víðóm
VÍÐÓMA, tvióma og einóma eru
nýyrði í íslensku sem Ríkisút-
varpið Sjónvarp hefur kynnt
landsmönnum að undanförnu.
Að sögn Harðar Vilhjálmssonar,
fjármálastjóra RUV urði þessi ný-
yrði til í umræðu innan stofnunar-
innar um islensk heiti yfir stereó,
dúó og mónó þegar tilraunir hófust
með vfðóma útsendingar f sjón-
varpi. Starfsmenn iögðu fram tillög-
ur, sem síðan var farið yfir og þessi
varð niðurstaðan. „Við erum að
kanna hvort þessi orð geti fest sig
í sessi,“ sagði hann. „Fyrst var
stereó kallað tvírása en það þótti
ekki gott og síðan var rætt um víð-
hljómsútsendingu en þessi varð nið-
urstaðan."
-----♦ ♦ ♦
Viniiingaskrá
Norðurlands-
deildar SÁÁ
DREGIÐ var í happdrætti Norð-
urlandsdeildar SAA 21. nóvem-
ber sl. Eftirfarandi númer hlutu
vinning:
1. vinningur 300.000 kr. húsbúnað-
ur frá Vörabæ kom á miða nr. 1388.
2. -4. vinningur 100.000 kr. heimil-
istækjavinningar frá Kaupfélagi
Eyfirðinga komu á miða nr. 607 -
3111 - 5145.
5.-8. vinningur 50.000 kr. heimilis-
tækjavinningar frá Kaupfélagi Ey-
fírðinga komu á miða nr. 546 -
5687 - 7229 - 7307.
9. -18. vinningar 10.000 kr. matar-
körfur frá Kaupfélagi Eyfírðinga
komu á miða nr. 1402 - 2520 -
3418 - 3565 - 3948 - 4796 - 5303
- 5351 - 5595 - 6632.
10. -38. vinningar 5.000 kr. matar-
körfur frá Kaupfélagi Eyfirðinga
komu á miða nr. 224 - 1345 - 1446
- 1741 - 2038 - 2982 - 3018 - 3135
- 3137 - 3311 - 3515 - 4222 - 4601
- 4898 - 5298 - 5650 - 6144 - 6167
- 6335 - 7311.
Vinninga má vitja á skrifstofu
SÁÁ-N, Glerárgötu 28, 4. hæð.
(Vinning-snúmer birt án ábyrgðar.)
Verð á skóm í Reykja
vík og Newcastle
Steinar Waage Newcastle Hagkaup’
Kuldaskór 2ja ára:
Fagi 1.995 2.500 2.595
Melania 2.995
Adi 2.995
Kuldaskór 15 ára:
Montana Jack 3.995 3.600 3.995
Byland 3.995
King 4.995
Dömuskór m/háum hæl:
Rossini 1.995 3.200 2.995
Andiamo 2.995
ítalskir Gigiani Gregori 4.995
Herraskór, ítalskir:
Ralph Boston 4.995 3.300 3.695
Andiamo 4.995
Portúg. samb.l. Boston Euro 3.995
Ath. Skóverslun Steinars Waage veitir ávallt 5% staðgreiðsluafslátt og
er hann ekki innifalinn (reiknaður) í ofangreindu verði.
Verð Hagkaups er tekið úr frétt Mbl. 3.12.’92.