Morgunblaðið - 06.07.1993, Qupperneq 45

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 6. JUU 1993
45
Minning
Gísli Ólafsson
ólíkir. Afsannar það kenninguna að
„lík börn leiki best“. Sigmar mikill
félagsmálamaður. Fyrir utan áður-
nefnd störf tók hann virkan þátt í
stofnun og starfsemi Lionsklúbbsins
Svans. Þar var honum veitt fyrir
skömmu alþjóða viðurkenning lions-
klúbba, fyrstur Breiðdæla er þann
heiður hlýtur. Þá var hann liðtækur
í málefnum hestamanna, hestamað-
ur góður, ólst upp í nánum tengslum
við „þarfasta þjóninn“. Var félagi
og sat í stjórn Hestamannafélagsins
Geisla. Einnig í Hesthúseigendafé-
laginu Hófi og Hrossaræktarfélag-
inu Baugi, var stofnandi þess og
fyrsti formaður. Öll þessi störf fór-
ust honum vel úr hendi það ég best
veit.
Vera má, þrátt fyrir allt, og ef
grannt væri skoðað, að í skaphöfn
okkar Sigmars hafi leynst nokkrir
samlitir þættir. Og þó að við hitt-
umst æ sjaldnar hin síðari ár, vissum
við hvor af öðrum, heyrðumst í síma,
spjölluðum á förnum vegi og skipt-
umst á jólakortum. Meðan ég stóð
15. dag maímánaðar við glugga í
húsi vestur á lægsta nesi landsins
og horfði á vindrokurnar leika marg-
slungna takta á gráleitum Skerja-
firðinum, heyrði ég í fjarskanum
leikið á orgel kirkju minnar „Allt
eins og blómstrið eina“. Sá hýrt
andlit. Silfurhvítt hár er reis upp af
háu enni — eins og forðum. Heyrði
söngfólkið leggja sig fram. Mér
fannst sem ég hefði ekki staðið mig
sem skyldi í „diplómatinu", vissi
jafnframt, að sá maður er það forð-
um brýndi fyrir mér og var að hefja
göngu í nýjum skógum, var maður
sanngirni og réttsýni. Hann myndi
sem og áður geta fyrirgefið gömlum
meðreiðarsveini fingurbijót nokk-
urn. Uppgötvaði þarna á nesinu, að
horfinn var sjónum einn af mínum
örfáu, sönnu vinum. Einn þeirra sem
eitthvað botnaði í byltingakenndri
sál síns þjáningabróður. Breytti ekki
ásýnd, þó að syrti í sálardölum. Eru
slíkir ekki vandfundnir? Það hygg
ég. Margt, margt fleira mætti nefna.
En þetta er ekki ævisaga, heldur
lítil kvittun, hestaskál, fyrir ómælda
vináttu og samstarf, vonbrigði og
gleði.
Loks þegar hlíð fær hrím á kinn
hneggjar þú á mig, fákur minn.
Stíg ég á bak og brott ég held,
beint inn í sólarlagsins eld.
(Ólafur Jóh. Siprðsson)
Á þessum orðum skáldsins, lýk
ég leifturmyndum við leiðarlok vin-
ar. Mér finnast orð þessa ástsæla
skálds hæfa, hvern þann skilning
er leggja má í þau. Hvort við Sig-
mar Pétursson eigum eftir að sjást,
veit enginn. En ef svo skyldi verða,
veit ég að hann segir við mig: „Hafðu
engar áhyggjur. Við sjáum bara til.“
Kristrúnu, sonum, tengda- og
barnabörnum, svo og öðrum ættingj-
um, sendum við hjónin samúðar-
kveðjur.
Guðjón Sveinsson, Mánabergi.
Fæddur 5. júlí 1913
Dáinn 5. júní 1993
Æviganga hans var hörð,
hann þó unni lífi glaður.
Hann fékk engan heiðursvörð,
hann var bóndi og verkamaður.
Hann pabbi hefði orðið áttræður
í gær, ef hann hefði lifað. Ég vil
reyna að minnast hans í nokkrum
fátæklegum orðum.
Pabbi var léttleikamaður í æsku
og hafði mjög gaman af að hlaupa
og stökkva. Þegar hann var tíu ára
gamall fékk hann einn að leika sér
með stóru strákunum.
En þeir kölluðu hann Litla skratt-
ann, og það var ekki gerður leikur
fyrir einn, vegna þess að hann náð-
ist aldrei. Eitt sinn voru þeir búnir
að króa hann af niður í fjöru. Nú
skyldi hann nást. En nei, hann hljóp
hlæjandi út í öldumar fyrir endann
á strákaröðinni.
Já, hann var lipur og léttfættur
þá hann pabbi minn.
Hann var ekki gamall þegar hann
fékk ást á hestum. Hann var ævin-
lega með bandspotta í vasanum og
hann hafði ótrúlegt lag á að ná
ótömdu tryppunum í haga. Hann var
aðeins hnokki, er hann hnýtti upp í
þau og komst á bak. Eftir því sem
þau létu verr þótti honum meira
gaman. Eigendur tryppanna skildu
síst í því hvað þau voru stillt og spök
þegar þeir fóru að temja þau.
Móðir mín var haldin nýmasjúk-
dómi, sem uppgötvaðist ekki fyrr en
eftir andlát hennar. Hún átti við
mikið heilsuleysi að stríða. Þó eign-
aðist hún fimm dætur, þar af þijár
með föður mínum. Það var mikið
áfall fyrir pabba að sjá á eftir henni
í gröfína rétt þrítugri frá þremur
ungum börnum. Systur minni Berg-
ljótu Þómnni tíu ára, mér undirrit-
aðri átta ára og Önnu Hjálmdísi á
öðra ári. Hún var fædd 13. mars
1954, en mamma dó 27. júní 1955.
Pabbi hélt áfram búskap með okkur
eldri dætumar, en þá yngstu varð
hann að láta frá sér, en það tók
hann nærri sér.
Hann unni húsdýrum og gróinni
jörð, ræktaði sitt fé og fékk góðar
afurðir. Hann átti líka mjólkurlagnar
kýr, þó hann hefði þær aðeins til
heimilisnota.
Pabbi var haldinn heymæði, þess
vegna voru veturnir í sveitinni honum
sérstaklega erfiðir. Og hann var svo
óheppinn að vera sjóveikur, annars
hefði hann stundað sjóinn. Þó kom
það ekki að sök þegar hann var
mjólkurpóstur í Éngey fyrir utan
Reykjavík í fjögur ár, frá tólf til sext-
án ára aldurs. Enda var trillan ekki
stór sem hann hafði til umráða.
Pabbi var bráðþroska og stór eftir
aldri.
Þegar hann kom í Eyna sagði
húsbóndi hans: „Er þetta strákurinn
sem Ólafur ætlaði að senda mér?
Þetta er fullorðinn maður.“ Pabbi var
höfðinu hærri en húsbóndi hans. Og
þrátt fyrir það að pabbi væri aðeins
ellefu ára fékk hann að vinna sem
fuliorðinn væri.
Pabbi var dásamlegur faðir okkur
dætram sínum, og þó ekki væri ríki-
dæmi á heimilinu skorti okkur aldrei
neitt.
Ef við svikumst um að gera það
sem hann bað okkur um að gera,
eða gleymdum því, hafði hann alveg
sérstakt lag á að minna okkur á að
við hefðurn bragðist skyldu okkar
og við skömmuðumst okkar innilega.
Hann skammaði okkur ekki, en
þakkaði okkur hlýlega fyrir greiðann
og vel unnið starf.
Hann kenndi okkur að vinna, og
fara vel með það sem við höfðum
handa á milli.
Pabbi var aðeins fjöratíu daga í
skóla þegar hann var ellefu ára.
Hann langaði til að læra, en aðstæð-
ur heima fyrir gerðu það að verkum
að það var ekki hægt.
Pabbi veiktist af mislingum þegar
hann var um þrítugt og bar aldrei
sitt barr eftir það.
Árið 1962 lenti hann í erfiðum
göngum, við að ná saman fé fyrir
bónda sem var að hætta búskap, og
fyrir dánarbú annars. Þá tóku sig
upp gömul meiðsl, og hann fór á
sjúkrahúsið á Patró um haustið.
Ég hefði vel getiað hirt fyrir hann
skepnurnar komandi. vetur og hann
vissi það, en hann hugsaði lengra.
Hann vildi gefa dætram sínum kost
á þeirri menntun, sem hann fór á
mis, en hann gat það ekki ef hann
héldi áfram að búa. Hann vissi að
heymæðin ykist með áranum. Og við
dætur hans fóram í skóla. Bæði
gagnfræðaskóla og Kvennaskóla, og
ég seinna á bændaskóla.
Pabbi fékk herbergi og vinnu á
Kirkjusandi, Laugamesvegi 1. Þar
vann hann við fiskvinnu og smíða-
vinnu á vetrum. En hann reyndi oft-
ast að komast út á land að sumrinu.
Hann vann við Búrfellsvirkjun og
þijú sumur í Botni í Mjóafírði fyrir
Jón Fannberg svo að eitthvað sé
nefnt. Þar vorum við dætur hans hjá
honum í vinnu.
Síðar fóram við systurnar í kaupa-
vinnu sín á hvort landshorn, Bergljót
austur í Álftaver, en ég í Skagafjörð-
inn, þar sem ég skaut rótum.
Alltaf var opið hús hjá pabba, þó
hann hefði aðeins eitt herbergi, þeg-
ar við systurnar komum til Reykja-
víkur. Og við fengum aldrei að greiða
neitt, er hann keypti fyrir okkur mat
í mötuneytinu.
Ég bjó í fjórtán ár í Brimnesi í
Skagafirði. Pabbi var hjá mér þrettán
jól, það vora dásamlegar stundir.
Hann kom einnig norður öll sumur.
Ég hlakkaði alltaf til þegar von var
á pabba, hann bar alltaf með sér
hressandi andblæ.
Ég kom í Brimnes vorið 1968.
Árið 1970 var ég farin að fínna til
lasleika. Það kom á daginn, að um
nýrnabilun var að ræða. En nú voru
komnar blóðskilunarvélar, sem skila
úrgangsefnin úr blóðinu, sem ekki
vora til þegar mamma veiktist.
Árið 1973 varð ég að fara til
Reykjavíkur og ganga í slíka vél. Þá
bjó ég í herberginu hjá pabba og
hann reyndist mér betur en enginn
það hálfa ár sem ég dvaldist hjá
honum. Hann var stoð mín og styrk-
ur þessa mánuði. Hann var alltaf svo
traustur, alltaf hægt að leita til hans
með allt. Og hann leysti hvers manns
þraut, ef til hans voru sótt ráð. Hann
hlífði sér aldrei ef hann gat hjálpað.
Hann var dýralæknir í sveitinni
þrátt fyrir það að hann hefði aldrei
lært neitt. Hann setti til dæmis sam-
an mörg beinbrot á fé, bæði sínu og
annarra, með góðum árangri. Hann
var og listatamningamaður og átti
góða hesta.
Þegar hann var kominn á sjötugs-
aldurinn og í gríni var sagt við hann
að hann væri að verða gamall, hló
hann og sagðist ekki verða gamall
fyrr en Anna dóttir hans færi að
sýna honum bamabömin. En hún er
gift Þresti Karlssyni. Og pabbi fékk
þá ósk uppfyllta þegar hún fæddi
son. Og mikil var gleði hans þegar
drengurinn var skírður Gísli í höfuð-
ið á afa sínum. Það var honum ómet-
anlegt.
Pabbi hafði mikið yndi af að smíða.
Hann hafði glöggt smiðsauga. Hann
gerði upp mikið af gömlum húsgögn-
um fyrir fólk. Hann unni einnig bók-
um og átti voldugt safn af þeim.
Pabbi hafði líka mjög gaman af ljóð-
um og lausavísum og var í Kvæða-
mannafélaginu um tíma.
Ég gat ekki gefið pabba afabörn,
en ég gaf út tvær ljóðabækur,
Stjörnublik 1980 og Munablóm 1991
og gladdi hann með þeim. Þær fengu
sinn sess í bókasafni hans.
Anna dóttir pabba eignaðist annan
son, Kristin, fæddan 1982. Hann var
einnig mikil gleði afa síns. En í des-
ember fæddist henni dóttirin Nína.
Pabbi tók alveg sérstöku ástfóstri
við hana, vegna þess að hún færði
honum aftur litlu stúlkuna sem hann
hafði orðið að láta frá sér 1955.
Annars elskaði hann öll börn, og
hans innsta gleði var að laða fram
bros lítils barns, og það reyndist
honum auðvelt.
Pabbi missti Bergljótu dóttur sína
vorið 1986, en hún hafði átt vjð veik-
indi að stríða um margra ára skeið.
Seinustu árin var pabbi meira og
minna undir læknishendi. Samfara
heymæðinni kom nú fijókomaof-
næmi. Þegar hann átti þess kost að
komast út í Engey með dóttur sinni
og barnabörnum, en hann hafði allt-
af langað til að skreppa þangað, var
svo mikið af frjókornum í loftinu,
að það var eins og þoka lægi yfir
öllu. Þetta orsakaði þvílík þyngslí
fyrir bijósti hjá honum að hann gat
ekkert hreyft sig. En hann gat miðl-
að af fróðleik sínum um eyna þrátt
fyrir það, staðnum þar sem hann
átti heima í fímm ár þegar hann var
bam og unglingur.
Pabbi var aldrei iðjulaus nema
hluta af síðasta árinu. Hann las mik-
ið og hann hnýtti stallmúla til að
tylla með hrossum í húsi.
Pabba þótti mjög gaman að spila.
Hann kenndi okkur dætram sínum
lomber þegar við voram litlar. Þegar
útiverkum var lokið sátum við á síð-
kvöldum og spiluðum.
Síðustu mánuðina sem pabbi lifði
spiluðum við mikið, en þá var hann
hættur að geta lesið. Hann var vei.
ern fram á hinstu stund og kvaddi
þetta líf uppréttur.
Nú þegar hans ævi er öll
ætla ég, bæði vona og þregi,
að á hann falli mýkri mjöll
en meðan hann gekk á okkar vegi.
Ég vil nota þetta tækifæri til að
þakka öllum sem hjúkruðu honum á
Reykjalundi, þeim sem hjálpuðu og
studdu okkur systumar í kringum
jarðarför hans og þeim sem sent
hafa minningarkort. Ég kveð þig
pabbi minn með þökk fyrir allt.
Þú kunnir alltaf að gefa.
Þín dóttir,
Jóna S. Gísladóttir.
Hann afí er dáinn.
Hann var hvorki faðir pabba míns
né mömmu minnar, en hann var afi,
afi okkar allra barnanna sem komu
til hans. Hann tók okkur alltaf opn-
um örmum og það geislaði frá honum
gleðin. Hann átti alltaf eitthvað til
að stinga að okkur, harðfisk, kex eða
súkkulaði. Og hann var alltaf tilbúinn
að leika við okkur og spila við okkur.
Hann kenndi mér spil sem heitir
Lomber. Ég gat alltaf komið til hans
og hjá honum var mitt annað heim-
ili, sérstaklega þegar ég var yngri-.
Ég var alltaf litla stúlkan hans. Hann
gaf mér svo mikið, mikinn kærleik
og hlýju. Ég mun sakna hans lengi.
Blessuð sé minning hans.
Valdís Ósk Valsdóttir.
i
í
i
*;■
1
Þeir ungu eru sigursælir
Skák
Margeir Pétursson
Þeir Anand, 23ja ára, Kramn-
ik, 18 ára og Topalov 18 ára,
urðu jafnir og efstir á sterku al-
þjóðlegu skákmóti í Madrid í júní.
Þeir hlutu allir 6V2 v. af 9 mögu-
legum, en Salov, 29 ára, varð
fjórði með 6 v. Júdit Polgar, 16
ára varð að sætta sig við fimmta
sætið með 4 v., Spánverjinn II-
lescas, 28 ára, hlaut 3V2 v. og
Frakkinn Lautier, 20 ára, aðeins
þrjá vinninga. Þetta er auðvitað
ekki gott veganesti fyrir þau þrjú
síðastnefndu á millisvæðamótið
en sigurvegaramir eru til alls
líklegir.
Það er Salov líka, hann vann
mögnuðustu skákina á mótinu, fórn-
aði fyrst drottningunni og síðan
manni til viðbótar í vel þekktu
flækjuafbrigði. Salov hefur iöngum
þótt skilgetið afsprengi rússneska
skákskólans og stundum uppnefnd-
ur „litli Karpov“, sem honum er
meinilla við. Hann fluttist í fyrra
búferlum til Linares á Spáni og
verður gjaldgengur í spánska
Ólympíuliðið á næsta ári. Miðað við
þennan glæsilega sigur getur hann
líka teflt í nautabanastíl:
Hvítt: Valerí Salov
Svart: Miguel Illescas
Slavnesk vörn
l.d4 - d5, 2. c4 - c6, 3. Rf3 -
Rf6, 4. Rc3 — e6, 5. Bg5 — dxc4
Botvinnik afbrigðið sem leiðir til
afar hvassrar baráttu. Varkárari
skákmenn leika 5. — h6
6. e4 - b5, 7. e5 - h6, 8. Bh4 -
g5, 9. Rxg5 — hxg5, 10. Bxg5 —
Rbd7, 11. exf6 - Bb7, 12. g3 -
Db6, 13. Bg2 - 0-0-0, 14. 0-0 -
c5, 15. d5 - b4, 16. Ra4 - Db5,
17. a3 — Rb8, 18. axb4 — cxb4,
19. Dd4!?
Hér hefur oft verið leikið 19.
Dg4. Hugmynd Salovs með leiknum
er stórglæsileg.
19. - Rc6
20. dxc6!! - Hxd4, 21. cxb7+ -
Kc7, 22. Be3 - e5, 23. Rc3!! -
bxc3, 24. bxc3 - Hd6, 25. Habl
Vinnur drottninguna til baka án
þess að þurfa að láta frípeðið á b7
af hendi.
- a6, 26. Hxb5 - axb5, 27. Hal
- Hd8, 28. Be4 - Bh6, 29. Bc5
- Bf8, 30. Ba7 - Bh6, 31. Ha6 -
Hb8, 32. Hb6 og svartur gafst upp.
Hvítur vinnur skiptamuninn til baka
og verður a.m.k. tveimur peðum
yfir.
Hraðskákmót í Moskvu
í síðustu viku lauk í Moskvu
öflugu hraðskákmóti til minningar
um Mikhail Tal, fyrram heimsmeist-
ara, og fyrsta og eina heimsmeistar-
ans í hraðskák. Margir af öflugustu
skákmönnum heims voru á meðal
þátttakenda, en röð efstu manna
varð þessi:
1. Anatólí Karpov, Rússl. I6V2 v.
af 19 mögulegum
2. Aleksei Dreev, Rússl. 14 'h v.
3—4. Aleksei Shirov, Lettlandi og
Evgení Barejev, Rússlandi 13'/2 v.
Áskorandi Karpovs í heimsmeist-
araeinvígi FIDE í haust, Jan Tim-
man varð að sætta sig við það dapra
hlutskipti að lenda í neðsta sæti
með aðeins 6 v. Ekki eykur þetta
áhugann á þessu einvígi þeirra.
Flestir telja Karpov nánast öraggan
um sigur og það er með ólíkindum
hversu háan verðlaunasjóð FIDE
hefur tekist að útvega, jafnvirði 190
milljóna ísl. króna.
Stúlkurnar sigruðu í Vín
í júní mættust sveitir sex af
fremstu skákkonum heims og sex
gamalreyndra skákmanna. Kvenna-
liðið vann öruggan sigur, 40'/2—
31'/2.
Friðrik Ólafsson tefldi þarna á
sínu fyrsta kappskákmóti í tæpan
áratug. Æfingaleysið háði honum
mikið, hann fékk oftar en ekki góð-
ar stöður, sem hann glutraði niður,
stundum í tímahraki. Honum tókst
þó að leggja heimsmeistara kvenna,
Xie Jun frá Kína að velli.
Árangur einstakra keppenda:
Kvennasveitin:
1. Maja Tsjíburdanidze, Georgíu 9 v.
2. Zsuzsa Polgar, Ungverjal. Vh v.
3. Xie Jun, Kína 7 v.
4. Sofía Polgar, Ungverjal. 6 v.
5—6. Arakhamia, Georgíu og Alísa
Galljamova-ívantsjúk, Ukraínu 5'h
v.
Karlasveitin:
1. Bent Larsen, Danmörku 7‘/2 v.
2. Vasílí Smyslov, Rússlandi 6V2 v.
3. Efim Geller, Rússlandi 6 v.
4. Borislav Ivkov, Serbíu 5 v.
5. Friðrik Ólafsson 4 v.
6. Duckstein, Austurríki 2'/2 v.
Jónsmessumót TR
Mótið fór fram á Jónsmessunni,
fímmtudaginn 24. júní sl. Tefld var
hraðskák fram að miðnætti. Úrslit
urðu þessi: ■
1. Andri Áss Grétarsson 11'/2 v. af
14 mögulegum.
2. Sveinn Kristinsson 10 v.
3. Rögnvaldur Möller 9V2 v.
4—5. Þ'ráinn Vigfússon og Sigurður
Herlufsen 9 v.
6—7. Eiríkur Björnsson og Gunnar
Björnsson 7 v. o.s.frv.
Afmælismót Hellis
í síðustu viku var haldið atskák-
mót í félagsmiðstöðinni Gerðubergi
í Breiðholti í tilefni af tveggja ára
afmæli nýja Taflfélagsins Hellis í
Reykjavík. Það er með ólíkindum
að á aðeins tveimur árum hafa
Hellismenn komist upp í fyrstu
deild, halda uppi öflugri og reglu-
legri starfsemi frá hausti fram á
vor og hafa marga af öflugustu
skákmönnum landsins innan sinna
vébanda. Úrslit á afmælismótinu
urðu þessi:
1. Andri Áss Grétarsson 6 v. af 7
mögulegum.
2—3. Magnús Örn Úlfarsson og
James Burden 5 v.
4—5. Helgi Áss Grétarsson og Guð-
mundur Daðason 4)A v.
6—7. Páll A. Þórarinsson og Magn-
ús Magnússon 4 v. o.s.frv.