Morgunblaðið - 19.12.1993, Qupperneq 6

6 FRÉTTIR/INNLENT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. DESEMBER 1993
Keðjubréfafaraldur hefur gengið yfir landið undanfarnar vikur
Lítil hagnaðarvon nema
hjá fyrstu hlekkjunum
PENINGAKEÐJUBREF þau sem kennd eru við Akureyri og hafa
gengið kaupum og sölum undanfarið verða einungis þeim fyrstu
í keðjunni til umtalsverðra hagsbóta, eftir því sem reiknað var
út fyrir blaðið. Líklegt er talið að þeir sem nú eru að kaupa þessi
keðjubré muni ekki hagnast í samræmi við það sem fyrirheit eru
gefin um. í viðbót við Akureyrarbréfin gengur hér bréfakeðja sem
upprunnin er í Þýskalandi og mun vera undir éftirliti þarlends
fyrirtækis.
Eitt bréf berst til Reykjavíkur í byijun
Bréf keypt af „kynslóð“ nr. Fj. bréfa í gangi þegar keypt er Fj. bréfa í gangi þegar nafn kemst í 1. sæti Ejfildi einstakl. sem ná 1. sæti Samtals fj. seldra bréfa þegar „kynslóð“ fellur út
í 2 2.048 1 2.048
2 4 4.096 3 6.144
3 8 8.192 7 14.336
4 16 16.384 17 30.720
5 32 32.768 31 63.488
6 64 65.536 63 129.024
7 128 131.072 127 260.096
8 256 262.144 255 522.240
9 512 524.288 511 1.046.528
10 1.024 1.048.576 1.023 2.095.104
Taflan sýnir hvernig bréfakeðja vindur upp á sig frá einu upphafs-
bréfi. Ef keypt er bréf af 6. kynslóð þarf að selja yfir 260 þúsund bréf
til að allir „fái sitt“. Sá sem þá kaupir bréf fær ávísun þegar 268 milþ'-
ón bréf hafa selst til viðbótar, miðað við að engir hlekkir bresti.
A'xureyrarkeðjan mun hafa bor-
ist til höfuðborgarsvæðisins fyrir
nokkrum dögum og er þannig
uppbyggð að fólk kaupir keðjubréf
með 10 nöfnum á 2500 krónur.
Með bréfinu fylgir ávísun stíluð á
efsta nafnið á nafnalistanum.
Kaupandinn sendir ávísunina í
pósti og útbýr tvö samhljóða bréf,
nema efsta nafnið fellur út og
kaupandinn setur sitt nafn neðst
á listann. Þá skrifar hann tvær
1200 króna ávísanir og stílar þær
á nafnið sem nú er efst á listanum.
Handhafí bréfanna tveggja
verður nú að fínna tvo kaupendur
og selja nýja kynslóð bréfanna.
Þannig næst upphafleg fjárfesting
strax til baka. Keðjan gengur síð-
an áfram lið fyrir lið, með hverri
nýrri útgáfu færast nöfnin upp
um eitt sæti og nýtt nafn bætist
fyrir aftan.í bréfínu mun kaupand-
anum gefínn ádráttur um að hann
fái sendar 2048 ávísanir upp á
1200 krónur, eða alls 2.457.600
krónur, svo fremi keðjan slitni
ekki.
Við hvem nýjan hlekk í keðj-
unni tvöfaldast bréfafyöldi hverrar
„ættkvíslar" bréfa, það er keðju
sem rakin er til eins upphafsbréfs.
Hins vegar mun vera alengt að
upphafsmenn keðjubréfa hleypi af
stokkunum fleiri en einni „ætt-
kvísl“ í upphafi, til að tryggja sem
örasta útbreiðslu keðjunnar og
hámarka ágóðann.
Ef miðað er við að upphafsmenn
setji eitt keðjubréf af stað er lík-
legt að aðeins þeir sem kaupa bréf
af fyrstu 7 til 8 kynslóðunum eiga
sér hagnaðarvon að einhveiju
marki og þeir síðustu í þeirri röð
eigi tæpast von á að fá nema brot
af því sem fyrirheitið er. Þeir sem
aftar lenda sitja flestir uppi með
bréfín og eru 2500 krónum fátæk-
ari.
Ör tímgun keðjubréfa
Kunnugir ætla að peninga-
bréfakeðja lengist um þijá hlekki
á dag fyrstu dagana, síðan dregur
ört úr vaxtarhraðanum eftir því
sem bréfafjöldinn margfaldast og
kaupendum fækkar að sama
skapi. Ef kaupandi losnar ekki
fljótlega við sín bréf er næsta víst
að hans leggur lognist fljótlega
útaf.
Sá sem kaupir bréf af 1. kyn-
slóð kemst sjálfur í 1. sæti þegar
búið er að selja 2048 bréf og á
því nokkuð góða möguleika að fá
alla fjárhæðina sem lofað er. Þeg-
ar kemur að því að keypt eru bréf
af 6. kynslóð eru bréf af sömu
kynslóð í gangi á 64 stöðum í einu,
en haft skal í huga að leggimir
tímgast mishratt.
Þegar nafn þess, sem kaupir
6. kynslóðar bréf, kemur loks í
1. sæti verða bréfín orðin 65.536,
ef dreifíngin gengur jafn vel hjá
öllum og þá ættu þegar að hafa
selst 129.024 bréf. Til að allir
þessir kaupendur losni við sín bréf
verða þeir að selja 131.072 bréf
til viðbótar, eða alls 260.096
keðjubréf. í ljósi mannfjölda á ís-
landi má áætla að þá fari verulega
að þrengjast um kaupendur.
Leiðrétting
við leiðara
í forystugrein Morgunblaðsins í
gær var birtur texti þingsályktun-
artillögu sem Alþingi samþykkti
vegna ákvörðunar breskra stjóm-
valda um THORP-endurvinnslu-
stöðina. í ljós hefur komið að sá
texti sem birtist í forystugreininni
er ekki réttur. Ályktun Alþingis
fer hér á eftir. Beðist er velvirð-
ingar á þessum mistökum:
Alþingi ályktar að mótmæla harð-
lega ákvörðun breskra stjómvalda
15. desember 1993 að veita THORP-
endurvinnslustöðinni fyrir geislavirk-
an kjamorkuúrgang starfsleyfi og
ganga þannig gegn samþykki aðild-
arrílqa Parísarsamningsins um varn-
ir gegn mengun sjávar frá landstöðv-
um sem gerð var í Berlín í júní 1993.
Alþingi væntir þess að ríkisstjórn-
in grípi til skjótra viðbragða í tilefni
þessarar ákvörðunar sem ógnar lífs-
hagsmunum íslensku þjóðarinnar
vegna áhrifa á lífríki hafsins og nýt-
ingu auðlinda þess.
♦ ♦ ♦----
Annasamt
hjá lögreglu
í Reykjavík
YFIR hundrað mál voru skráð í
dagbók lögreglunnar í Reykjavík
aðfaranótt laugardags.
Að sögn lögreglu var ekki margt
fólk í miðbænum en margir erfiðir
viðureignar. 26 voru sektaðir fyrir
umferðarlagabrot, einn ökumaður
var tekin ölvaður á 111 km hraða
á Gullinbrú. Nokkuð var um innbrot
í bifreiðar og skemmdarverk.
Jón Steinar Gunnlaugsson hrl. segir skaðabótalög tilkomin fyrir þrýsting frá tryggingafélögum
Lækkun bóta á að tryggja
afkomu tryggingafélaga
SKAÐABÓTALÖG þau sem gildi tóku í sumar gerðu það fyrir
mikinn hagsmunaþrýsting frá vátryggingafélögunum og fékk
þingnefnd sem fjallaði um reglurnar rangar upplýsingar um sam-
anburð bótafjárhæða. Með þeim hefur bótaréttur tjónþola skerst
verulega, segir Jón Steinar Gunnlaugsson lögmaður. Jón segir
að með nýlögfestri skipan fái tjónþolar aðeins tvo þriðju hluta
af fjártjóni sínu bætt og verði að bera þriðjung þess sjálfir, og
miði hann við þá útreikninga á fjárhagslegu tjóni sem hafi tiðk-
ast um langt árabil. „Þetta má líta á sem lögboðið framlag þeirra
til að tryggja fjárhagslega afkomu vátryggingafélaganna," segir
Jón. Hann segir að þegar málsmeðferð laganna sé skoðuð frá
upphafi komi í Ijós margskonar hagsmunatengsl er virðist öll
miða að sömu útkomu, sem sé núverandi lagasetning.
„Á árinu 1991 stóð svo á að
sögn vátryggingafélaga að bfla-
tryggingar voru reknar með mikl-
um halla,“ segir Jón Steinar. „Þá
var í gildi sk. þjóðarsátt og því
ekki talið unnt að hækka iðgjöldin.
Félögin höfðu þá samráð sín á
milli um viðbrögð við þessu og var
meðal annars stofnuð nefnd þar
sem hvert félag átti einn fulltrúa.
Voru í henni forstjórar stærstu fé-
laganna, þ.e. VÍS og Sjóvá-
Almennra trygginga hf., en frá
hinum félögunum komu lögfræði-
menntaðir yfirmenn sem störfuðu
að þessum málum innan þeirra.
Meðal þeirra var bróðir dómsmála-
ráðherra. Þessi nefnd setti haustið
1991 sk. verklagsreglur trygginga-
félaganna, sem tóku gildi 1. nóvem-
ber sama ár. Samkvæmt þeim
skyldi í minni líkamstjónsmálum
aðeins bjóða tjónþolum um það bil
25-35% af þeim bótum sem tíðkast
höfðu. Þetta skapaði eins konar
stríðsástand í þessum málaflokki.
Deiiumar snerust í raun og veru
um örorkumat sem félögin töldu
hafa verið of há. í framhaldi af
því losuðu stærstu tryggingafélög-
in, VÍS og Sjóva-Almennar, sig við
trúnaðarlækna sína sem um langt
árabil höfðu gert örorkumat, bæði
fyrir félögin og lögmenn tjónþola.
Fundu félögin nýja lækna sem þau
töldu hafa „fersk“ sjónarmið á
þessu sviði og gerðu þá að trúnað-
arlæknum sínum.“
Skaðabætur lækkaðar
„Afkoma vátryggingafélaganna
batnaði til muna, enda voru þessi
mál ekki gerð upp nema við þá tjón-
þola sem vildu una verklagsreglun-
um. Önnur fóru fyrir dómstóla, og
við Héraðsdóm Reykjavíkur munu
vera rekin að minr.sta kosti um 200
mál vegna þessa ágreinings," segir
Jón Steinar. „Jafnframt þessu ósk-
uðu vátryggingafélögin eftir við
dómsmálaráðherra að sett yrðu
skaðabótalög, þar sem meðal ann-
ars yrði að fínna reglur um skaða-
bætur fyrir líkamstjón.
Hann tók erindinu vel og fól
prófessor Arnljóti Björnssyni að
semja slíkt frumvarp. Amljótur
hefur um margra ára skeið gegnt
föstu aukastarfi fyrir íslenska end-
urtryggingu sem annast endur-
tryggingu fyrir flest íslensku vá-
tryggingafélögin. Valinn var sá
kostur að leita fyrirmynda til
danskra skaðabótalaga. f því fólst
ótvírætt veruleg lækkun skaða-
bótafjárhæða. Astæða þess að
Danir hafa í gildi reglur sem mæla
fyrir um mun minna en fullar bæt-
ur fyrir fjártjón, er að líkindum sú
að almannatryggingakerfíð þar
veitir mönnum miklu betri bótarétt
en á íslandi. Aðstoðarmaður pró-
fessors Arnljóts við frumvarpsgerð-
ina var forstjóri íslenskrar endur-
tryggingar. Mætti hann með Am-
ljóti á fundi sem haldnir vom til
að kynna efni frumvarpsins.“
Við meðferð málsins á Alþingi
vorið 1993 kom fram ábending frá
Lögmannafélagi íslands um að
reikniregla frumvarpsins um fjár-
hæð bóta fyrir líkamstjón, leiddi
að líkindum til of lágra bóta miðað
við það meginmarkmið skaðabóta-
réttarins og yfirlýst markmið frum-
varpsins, að bæta mönnum fjártjón
að fullu. Var því beint til allsheijar-
nefndar að Iáta reikna út dæmi til
athugunar á þessu. „Formaður alls-
heijamefndar Alþingis er Sólveig
Pétursdóttir, en eiginmaður hennar
situr í stjórn Sjóvá-Almennra, og
leitaði nefndin til prófessors Am-
ljóts eftir svömm við athugasemd-
um Lögmannafélagsins," segir Jón
Steinar. „Hann lét nefndinni í té
dæmi sem vom beinlínis röng í
vemlegum atriðum, fmmvarpinu í
hag. Sýndu þau öll ranglega hærri
bætur samkvæmt fmmvarpinu
heldur en í gildandi rétti miðað við
jafnhátt örorkustig. Á þessum tíma
beindu vátryggingafélögin miklum
þrýstingi á alþingismenn um að fá
málið afgreitt og dómsmálaráð-
herra þrýsti líka á um afgreiðslu
þess.“
. Athugasemdir lögmanna
Lögin vom afgreidd 19. maí
1993 og tóku gildi 1. júlí 1993. í
byijun júlí skipaði dómsmálaráð-
herra í svonefnda örorkunefnd
samkvæmt 10. grein laganna; það
er þriggja manna nefnd sem ákveð-
ur miskastig og örorkustig tjónþola
og hefur þannig úrslitavald um
fyárhæð skaðabóta til tjónþolanna.
„I nefndina skipaði ráðherra m.a.
lækna sem vátryggingfélögin
höfðu gert að trúnaðarlæknum sín-
um við aðstæðumar sem ég minnt-
ist á fyrr,“ segir Jón Steinar.
Með bréfí til dómsmálaráðherra
í ágúst síðastliðnum gerðu fimm
starfandi lögmenn, þar á meðal Jón
Steinar, athugasemdir um reikni-
reglur laganna og dæmi prófessors
Amljóts og skipan trúnaðarlækna
vátryggingafélaganna í örorku-
nefndina. Lögmennimir gerðu
meðal annars. athugasemdir við
hagsmunatengsl prófessorsins við
vátryggingafélögin. „Ráðherrann.
brást þannig við erindinu að hann
lýsti það ósæmilegt og kvaðst ekk-
ert myndi sinna því,“ segir Jón
Steinar. „Hann hafði áður óskað
eftir því við læknana að þeir hættu
trúnaðarstörfum sínum fyrir vá-
tryggingafélögin. Með því taldi
hann þá orðna hlutlausa til setu í
nefndinni." Lögmennirnir báru
hæfi þeirra til setu í nefndinni und-
ir umboðsmann Alþingis, og er
málið nú í meðferð hjá honum.
Lögmennimir fimm snem sér síðan
til allsheijarnefndar Alþingis vegna
fyrmefndra reiknireglna. Með er-
indinu sendu þeir útreikninga.
„Þeir sýndu að samkvæmt lögunum
eiga tjónþolar aðeins að fá um tvo
þriðju hluta af fjártjóni sínu bætt,“
segir Jón Steinar. „Fulltrúar lög-
mannanna mættu á fund allsheijar-
nefndar í byijun nóvember. Á fund-
inum fór formaður nefndarinnar
ekkert dult með andúð sína á erind-
inu. Við brottför af fundinum
mættu þeir í dyrunum prófessor
Arnljóti ásamt aðstoðarmanni
dómsmálaráðherra sem höfðu verið
boðaðir í kjölfarið. Þegar grennsl-
ast var fyrir um það hjá formanni
nefndarinnar eftir fundinn hver
framvinda málsins yrði, svaraði
hann því til að málinu hefði verið
frestað ótiltekið. Prófessornum
hafði verið falið að svara einhveij-
um spumingum frá nefndinni en
hann hefði mikið að gera og gæti
því ekki svarað strax.“
Jón Steinar kveðst í dag ekki
sjá aðrar leiðir til að hnekkja gildis-
töku skaðabótalaganna en með
beinni lagabreytingu, og fyrst þá
sé von til að bótaréttur tjónþola
verði færður til eðlilegs horfs að
nýju. „Núverandi ástand er með
öllu óviðunandi," segir Jón Steinar,
„og opinber umræða virðist eina
leiðin til að færa mönnum skilning
á efnisatriðum þessa vandmeðf-
ama málaflokks."