Morgunblaðið - 19.12.1993, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. DESEMBER 1993
HANGIKJÖT
OG EKKERT
ANNAÐ
Mike Fitzgerald og fjölskylda hans
halda nú jólin á íslandi og ræða um muninn
á íslensku og bandarísku jólahaldi
Fjölskyldan Kimberley, Sheila og Mike hlakka til að sjá flugeldasýninguna miklu um
áramótin.
eftir Kristínu Marju Baldursdóttur
ÍSLENDINGAR sem fæddust á stríðsár-
unum og áttu bandariskan föður hafa
gjarnan leitað til Bandaríkjanna til að
kynnast föðurlandi sínu, en Mike Fitzger-
ald hefur vegna starfs síns fengið tæki-
færi til að búa á íslandi um tíma og kynn-
ast móðurlandi sínu. Mike er prestur,
starfar á vegum alþjóðlega hvítasunnu-
safnaðarins, og mun búa hér ásamt konu
sinni og dóttur næstu þijú árin. Þau halda
nú jól hér í annað sinn og spjalla um
muninn á íslensku og bandarisku jóla-
haldi.
Faðir Mikes, Donald Fitzgerald, var her-
maður á íslandi á stríðsárunum og
þegar hann sneri heim aftur hafði hann með
sér íslenska brúði, Guðnýju Davíðsdóttur.
Þau settust að í Bandaríkjunum og þar fædd-
ist Mike. Hann á tvo bræður og tvær systur
og búa þau öll ytra nema elsti bróðirinn sem
varð eftir hjá afa og ömmu á íslandi.
Sjálfur var Mike hermaður í Víetnam á
sínum tíma, en lærði til prests og hefur síð-
an starfað fyrir hvitasunnusöfnuðinn. Kona
hans, Sheila, hefur og kennt í sunnudaga-
skólum safnaðarins. Þau hjónin eiga tvær
dætur, Jenny, 22 ára, og Kimberley, 16 ára,
og býr sú eldri í Bandaríkjunum. „Við erum
trúboðar núna, erum „lánuð“ hingað til fjög-
urra ára og þiggjum laun okkar frá kirkj-
unni úti. Við verðum hér næstu þijú árin,
en síðan vitum við ekki hvað tekur við,“ segir
Mike.
Jólagardínur
• Mike kom fyrst í heimsókn til íslands
1960, þá 12 ára gamall, og var hér meira
eða minna næstu fjögur árin á eftir. „Ég
man vel eftir jólunum héma hjá afa og
ömmu,“ segir hann. „Sérstaklega man ég
eftir skónum sem settir voru út í glugga og
öllum jólaljósunum úti. Hins vegar man ég
ekki eftir jólatrénu, svo það hlýtur að hafa
verið mjög lítið!“
Þau hjónin leigja nú hús í Reykjavík og
þar hefur jólatréð, stórt og mikið, staðið
fagurskreytt í stofunni frá byijun desember.
„íslendingamir hafa verið að stríða okkur
á trénu, þeim finnst það fyndið að við skul-
um vera búin að skreyta það, en þetta er
nú siður í Bandaríkjunum," segja þau. „Jóla-
skreytingar eru líka meiri þar ytra, einkum
útiskreytingar. Til dæmis em öll tré ljósum
prýdd og margir með litla jötu í garðinum.“
Það sem Mike finnst einstakt við jólahald
ættland síns eru jólasveinamir, hrekkjusvín-
in, og svo þessi siður að setja skóinn út í
glugga.
Það sem Sheilu, konu hans, fínnst hvað
merkilegast við jólahald íslendinga eru jóla-
gardínurnar. „í byijun desember fór ég að
sjá þær fyrir hveijum glugga og svo þessi
skemmtilegu litlu ljós sem þið setjið í glugga-
na. Það hef ég hvergi annars staðar séð.
Fyrst hélt ég að íslendingar skreyttu ekkert
hjá sér fyrr en á Þoriáksmessu, en nú veit
ég að svo er ekki, það er bara jólatréð sem
fær að bíða.“
Annað sem þeim hjónum fínnst afar
merkilegt em flugeldarnir á gamlárskvöld.
„Við höfðum aldrei séð neitt annað eins,“
segir Mike. „Þetta minnti mig á stríðið í
Víetnam. En þetta er afar spennandi, og á
gamlárskvöld fáum við 33 bandarísk ung-
menni í mat og það er óhætt að segja að
við hlökkum til að sýna þeim þessa miklu
flugeldasýningu. Áramótin em svipuð hjá
okkur úti, nema hvað partýin. byija um tíu
leytið, ná hápunkti um miðnætti og lognast
síðan rólega útaf eftir þann tíma, en hér
byijar ballið fyrst um miðnætti!"
Englatré
Æðið sem rennur á íslendinga í verslunum
fyrir jólin kemur Mike og Sheilu ekkert á
óvart. „Bandaríkjamenn em svipaðir að því
leyti,“ segja þau. „Þar er ekki óalgengt að
menn borgi jólin með kreditkortum og séu
svo allt árið að borga reikninginn. Við höfum
hins vegar reynt að eiga fyrir jólunum og
gefa gjafir í samræmi við efnahag okkar.“
Mike segist hafa tekið eftir því að íslend-
ingar kaupi gjaman eitthvað nýtt fyrir
heimilið um jólin, húsgögn eða heimilisvélar
eða ný teppi eða parket á gófin. „Við gerum
ekki mikið af slíku í Bandaríkjunum, hins
vegar kaupum við mikið fyrir börnin. Jólin
eru hátið barnanna fyrst og fremst.“
Sheila segist ekki hafa orðið vör við mikla
fátækt hér á landi. „I Bandaríkjunum er
neyðin mikil, einkum fyrir jólin. Við verðum
alls staðar vör við hana, en við fáum líka
mörg tækifæri til að rétta hjálparhönd. I
verslunarmiðstöðvum til dæmis eru alltaf
svonefnd englatré. Á þessum tijám hanga
miðar með upplýsingum um börn sem eru
þurfandi. Þau eru ekki nafngreind en hvert
þeirra á sitt númer. Á miðanum stendur ald-
ur barnsins og kyn og hvaða fatastærðir það
notar. Menn geta síðan tekið svona miða,
farið í fataverslanir, keypt fatnað á bamið
og skilað síðan fatapakkanum til fólksins
sem sér um þessi tré. Það sér síðan um að
koma gjöfunum til viðkomandi barns. Ég
þekki ungt par sem vissi ekki hvað þau
ættu að gefa hvort öðru í jólagjöf. Þau tóku
svona miða, keyptu fatnað eins og þau væru
að kaupa á eigið barn og skiluðum honum
síðan alsæl. Það fylgir því mikil gleði að
geta glatt aðra.“
Eiginmaðurinn tekur undir þetta: „Jólin
eru tími gjafanna. Guð gaf okkur gjöf um
jólin og við gefúm gjafir til baka.“
Munaður að borða heima
Foreldrar Mikes eru bæði látin en móðir
hans hafði sterkar taugar til gamla landsins
því hún hvílir nú í íslenskri mold, að eigin
ósk. Mike segist ætíð hafa þótt það gaman
að vera íslendingur. „Það er gott að koma
frá litlu landi og vera aðeins öðruvísi. íslend-
ingar eru líka gott fólk, hlédrægir vinnu-
þjarkar sem flíka ekki tilfínningum sínum.
Síðast kom ég hingað 1984 og mér finnst
breytingarnar á þessum tíu árum vera gífur-
legar. Sérstaklega eru þessar nýju bygging-
ar áberandi, Flugstöðin, Kringlan, Perlan og
svo framvegis. Aðrar breytingar sé ég líka
sem ég er nú ekki ýkja hrifinn af og það
eru hin erlendu áhrif sem nú flæða yfir, eink-
um frá sjónvarpsstöðvum. Margar myndir
eru ekkert annað en kennsla í ofbeldi og
nauðgunum og mér finnst að íslendingar
ættu að stjórna því betur hveiju þeir hleypa
inn í landið.
Annars fínnst mér þeir búa mjög vel mið-
að við aðrar þjóðir. Hins vegar get ég með
engu móti skilið hvernig þeir fara yfirleitt
að því að lifa. Þeir borga óendanlega skatta,
tekjuskatt, eignaskatt, virðisaukaskatt,
kaupið er ekkert sérlega hátt, en samt geta
þeir leyft sér alla hluti.“
„Og eru alltaf á ferðalögum!" skýtur frúin
inn í og hlær.
Það sem þeim hjónum finnst hvað erfíð-
ast að eiga við hér á landi er hátt verð á
matvöru. „Við reynum að kaupa allt inn í
stóru magni, sérstaklega kjöt,“ segir Sheila,
„en annars höfum við alltaf borðað mikið
pasta og höldum því áfram. En mér finnst
nýtt lambakjöt afskaplega gott, svo ég tali
nú ekki um hangikjötið ykkar.“
„í Bandaríkjunum unnura við mikið og
borðuðum því næstum alltaf á veitingastöð-
um. Það var munaður að borða heima hjá
sér. Hér er það munaður að borða úti því
það er svo dýrt,“ segir Mike.
Hvað ætlar fjölskyldan að borða hér um
jólin og hvernig verður jólahaldið hjá þeim?
„Jólahaldið hjá okkur verður eins og það
hefur verið síðustu 25 árin,“ segir Mike. „í
Bandaríkjunum byijar jólahátíðin ekki á
slaginu klukkan sex eins og hér, en við vor-
um með reykt svínairiöt á aðfangadagskvöld
og fullorðna fólkið opnaði gjafírnar þá um
kvöldið. Börnin opna yfirleitt gjafírnar á jóla-
dagsmorgni og kíkja þá í jólasokkinn sinn í
leiðinni.
Nú verða smábreytingar að því leyti að
við förum í kirkju klukkan sex og borðum
síðan hangikjöt á eftir að sjálfsögðu.“
Dóttirin Kimberley fítjar upp á nefið þeg-
ar hún heyrir þessa hangikjötstilkynningu,
en foreldrarnir gefa sig ekki: „Það verður
hangikjöt og ekkert annað.“
Jólin verða sumsé íslensk, en sakna þau
einskis frá Ameríkunni?
„Dóttur okkar,“ segja þau bæði og
söknuðurinn leynir sér ekki. „Hún býr núna
í húsinu okkar í Virginíu, er gift og á von
á sínu fyrsta barni núna í maí. Það barn
varð nú reyndar til hérna á íslandi þegar
þau hjónin voru í heimsókn í sumar, svo það
má með gleði segja að það sé „made in Ice-
land“.
Hátt boðið í Fljótaá
LAXVEIÐIN í Fljótaá í Fljótum var nýverið boðin út og reynd-
ist fjölskylda Trausta Sveinssonar á Bjarnagili eiga hæsta til-
boðið af átta sem í ána bárust. Að sögn Gunnars Steingríms-
sonar í Stórholti, formanns Veiðifélags Fljótaár, hefur verið
ákveðið að ganga til viðræðna við Trausta á grundvelli boðs-
ins sem hljóðar upp á 2,5 milljónir króna. Sagði Gunnar í
samtali við Morgunblaðið í vikunni, að samningaviðræður
myndu vart hefjast fyrr en eftir áramótin úr því sem komið
væri. Þá kæmi í ljós hvort samið yrði. Stangaveiðifélag Siglu-
fjarðar, sem var meðal fjölmargra sem buðu í ána, hefur ver-
ið með ána á leigu um árabil.
en Flekkan lækkar
Veitt er á þijár laxastangir í
Fljótaá auk tveggja silungastanga
sem stundum reka í lax. Síðustu
tíu árin hefur meðalveiðin verið um
170 laxar og síðustu 3-4 árin hefur
veiðin verið vel yfir því meðallagi.
í sumar sem leið veiddust þar 203
laxar. Meðalvigt á laxi í ánni er
með þeirri mestu sem finnst hér á
landi, var í sumar milli 8 og 9 pund
og hefur stundum verið 10 til 11
pund.
Laxamenn hrepptu ána
Þá var nýlega gengið frá útleigu
á Flekkudalsá á Fellsströnd og var
það veiðiklúbbur að nafni Laxmenn
sem hreppti ána, en eins og í Fljót-
unum, urðu margir til að senda inn
tilboð. Tilboð Laxmanna var upp á
2,5 milljónir og sagði einn tals-
manna klúbbsins í samtali við
Morgunblaðið að lækkun á verði
veiðileyfa yrði veruleg. 358 laxar
veiddust á þijár dagsstangir í
Flekkudalsá á síðasta sumri.
Stangaveiðifélög Akraness og
Reykjavíkur hafa leigt ána sameig-
inlega síðustu sumur.
Þá var Svartá endurleigð veiði-
félaginu Tinnu fyrir nokkru. Ekki
liggur leiguupphæðin á lausu, en
samkvæmt verðskrá sem send hefur
verið út eru nokkrar hækkanir á
ferðinni, allt að 30 prósent á ein-
stökum dögum. Svartá hefur verið
gjöful tvö síðustu sumur, síðasta
sumar veiddust þar 494 laxar á
þijár stangir, en veiði hefst þar
ekki fyrr en undir lok júní.