Morgunblaðið - 19.12.1993, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. DESEMBER 1993
t"
4
Horfft á
sjónvarpió
ÞEGAR skurður
er ekki lengur
ristur á kvið
sjúklings sést
aðgerðarsvæðið
ekki með berum
augum. Læknar
og aðstoðarfólk
fylgjast því með
á sjónvarpsskjá
en myndavél er
lætt inn um rör
sem liggur i
gegnum húð
sjúklings.
Filippseyskar
töffra-
lækningar?
GALLBLAÐRA dreg-
in út um lítið op á
kvið sjúklings. Aður
þýddi slík aðgerð 3-4
vikna veikindaforföll
en nú getur sjúkling-
ur verið kominn til
vinnu eftir viku.
eftir Pól Þórhallsson
ÖR ÞRÓUN er nú í handlækningxim. Læknisaðgerðir verða
sífellt nettari og hnitmiðaðri. Tækjakosturinn er allur annar.
Skurðhnífurinn hefur í mörgum tilfellum verið slíðraður. í
staðinn fyrir stóra opna skurði eru gerð lítil göt á húð sjúkl-
ings. Rör«ru sett I gegnum götin og þannig fær læknirinn
aðgang að hinu sjúka líffæri. Kvikmyndaauga er stungið í
gegnum eitt opið og læknirinn sér til með því að horfa á sjón-
varpsskjá. Leysigeislar og hljóðbylgjutæki hafa einnig opnað
nýjar dyr. Breytingar af þessu tagi snerta velflestar sérgrein-
ar lækninga. Ávinningurinn er mikill fyrir sjúklingana; sárs-
aukaminni aðgerðir, styttri lega, minni veikindaforföll og
smærri ör. Kom þetta fram í samtali við Jónas Magnússon,
prófessor í skurðlækningum og yfirlækni á Landspítalanum.
Hefðbundnum opnum skurðaðgerðum fylgir oft
og tíðum mikið álag á sjúkling. Svæfíngar
draga að vísu úr álaginu en fyrir um fimmtán árum
komu hinar svokölluðu lokuðu aðgerðir til sögunn-
ar. Læknar fóru þá að nota mun fíngerðari tól en
áður og freistuðu þess að komast að viðkomandi
líffæri án þess að þurfa að rista mikinn skurð á húð
og vöðva. Skurðtólin eru þá leidd inn í líkamann í
gegnum lítil op á húð. Ýmist er holstingur, nokkurs
konar rör, rekinn í gegnum húð sjúklings eða þá
að hin náttúrulegu op sjúklings eins og þvagrás,
endaþarmur og munnur eru notuð sem „skráargat".
Þróunin hefur verið mjög ör. Kvensjúkdómalæknar
urðu hvað fyrstir til að nýta sér möguleika nýju
tækninnar t.d. til að fjarlægja blöðrur í eggjastokk-
um. Fyrsta botnlangaaðgerðin án skurðs á kvið sjúkl-
ings var framkvæmd árið 1983. Fjórum árum síðar
var fyrsta gallblaðran tekin án opinnar aðgerðar.
Áhrifanna gætir í flestum sérgreinum
Sem dæmi um þá byltingu sem ný tækni hefur í
för með sér má nefna steinbrjót, tæki sem nýkomið
er hingað til lands. Um er að ræða hljóðbylgjutæki
sem getur splundrað t.d. nýrnasteinum. Fyrir vikið
eru sjúklingar nánast ekkert skornir upp vegna
nýmasteina lengur. Áður fyrr var um svo viðamikla
skurðaðgerð að ræða að sjúklingur var sex vikur
(þar af tíu daga á spítala) að jafna sig. Nú tekur
þetta nokkrar mínútur. Ef steinn er niðri í þvagleið-
ara er honum ýtt upp í nýrun og hann sprengdur þar.
Augnlæknar nota leysigeisla mikið í starfí sínu.
Með geislunum er hægt að festa niður sjónhimnur
sem losna og gera við skemmdir í augnbotnum vegna
Breytt sfúkrahús
ÞRÓUNIN kallar á breyttar skurðstofur og breytt
sjúkrahús, segir Jónas Magnússon yfirlæknir á
Landspítalanum. Þar hefur ein legudeild verið
lögð niður og henni breytt í skurðstofu.
sykursýki. Nú er einnig hægt að skipta um auga-
stein í manneskju og sjúklingurinn fer heim samdæg-
urs.
Ekki er hægt ennþá að komast inn í mannshöfuð-
ið á þann netta máta sem lýst var að ofan. Þó er
farið að meðhöndla æxli í höfði með geislum. Stóra
breytingin í heila- og taugaskurðlækningum er sú
að læknar eru famir að gera við bijósklos sem ýtir
á taugar í hrygg með einungis 5 sm löngum skurði.
Fólk sem lá áður lengi eftir slíka aðgerð fer nú
heim daginn eftir.
Röntgenlæknar gera aðgerðir sjálfír í sívaxandi
mæli t.d. þegar um nýmaæxli er að ræða. Þá em
hnitmiðaðri
■ Ávinningur sjúk-
lings: Dregur úr
sársauka, sjúkra-
legan styttist og
veikindaforiollin
minnka
slagæðar til nýrans stíflaðar áður en skorið er upp.
Þeir geta líka komist hvert sem er með nálar til að
taka sýni sem náðist kannski ekki áður nema í op-
inni aðgerð.
Bijóstholsskurðaðgerðir hafa einnig breyst. Þegar
menn fengu loftbijóst var það meðhöndlað með þeim
hætti að rör var sett inn í bijóstkassann og loft
sogið út. Lungað átti að fylgja með og gróa fast.
Stundum gerðist það ekki og lungað féll sífellt sam-
an. Þá þurfti að gera opna aðgerð og jafnvel kom-
ast með hönd á milli rifja. Reynslan var sú að sjúkl-
ingar höfðu slæma verki á eftir. Núna er hægt að
ná sama árangri með því að vinna í gegnum rör.
Útvíkkun æða er mun einfaldari en áður. Slöngur
eru nú þræddar inn í slagæðakerfið og til dæmis upp
i kransæðar og þær víkkaðar út eftir þörfum.
Þeir sem eru lengst komnir í kviðarholsaðgerðum
segja að hægt sé að framkvæma allar aðgerðir lokað-
ar á því sviði sem gerðar eru opnar nú í dag. Ekki
er víst að það verði alltaf skynsamlegt en það verð-
ur mögulegt. Allflestar aðgerðir við gallsjúkdómum
eru nú lokaðar. Jónas Magnússon er þeirrar skoðun-
ar að taka ætti alla botnlanga í lokaðri aðgerð.
i

b
.
i

i
»
.
I
.
tk
I
I