Morgunblaðið - 06.02.1994, Side 25

24
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. FEBRÚAR 1994
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. FEBRÚAR 1994
+
25
JMffgnnfrljifrUÞ
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 1Ó3 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1400 kr. með vsk. á mánuði
innanlands. í lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
Atvinnuleysisbætur
IMorgunblaðinu í fyrradag var
frá því skýrt, að 150 félags-
menn 'Verzlunarmannafélags
Reykjavíkur, sem eru skráðir at-
vinnulausir, fá engar atvinnuleys-
isbætur vegna þess, að þeir hafa
verið atvinnulausir í meira en
heilt ár. Gera má ráð fyrir, að svo
sé komið fyrir nokkur hundruð
atvinnulausum, a.m.k. úr því að
svo margir eru í einu félagi. í
Morgunblaðinu í gær kom fram,
að fólk getur komizt hjá því að
missa atvinnuleysisbætur með því
að sækja námskeið í átta vikur,
ella missir það atvinnuleysisbætur
í fjóra mánuði.
Þessar reglur eru alvarlegt at-
hugunarefni. Þær eru gamlar og
settar á tímum, þegar atvinnu-
leysi var ekki eins alvarlegt
vandamál og nú og ekki eins lang-
varandi og nú. Það er góðra
gjalda vert, að selja upp nám-
skeið, sem koma í veg fyrir bóta-
missi en þá þarf hvoru tveggja
að gerast, að atvinnulaust fólk
viti um það fyrirkomulag og hafi
fyrirhyggju til þess að sækja slík
námskeið. Fjöldinn, sem er nú án
bóta í einu launþegafélagi bendir
hins vegar til þess að annaðhvort
þekki atvinnulausir ekki nægilega
vel þessar reglur eða hafí hugsan-
lega verið bjartsýnir um að fá
vinnu og þess vegna ekki sótt
námskeið.
Allavega er ljóst, að það er
óþolandi ástand, að mörg hundruð
íslendingar hafí hvorki möguleika
á vinnu né atvinnuleysisbótum.
Það er ekki við hæfí að vísa fólki
á framfærslu hjá félagsmála-
stofnunum sveitarfélaga. Fyrir-
sjáanlegt er, að atvinnuleysi verð-
ur lengi við lýði enn og þeim get-
ur ijölgað verulega, sem hafa
ekki haft vinnu í tólf mánuði eða
lengur. Þess vegna er brýnt að
gera einhveijar þær breytingar á
núgildandi reglum, sem tryggi að
fólk sé ekki gersamlega bjargar-
laust. Þeir sem hér eiga hlut að
máli láta lítið til sín heyra. Fund-
arsókn á útifundi verkalýðsfélag-
anna á dögunum sýnir, að tak-
markaður áhugi er á vandamálum
hinna atvinnulausu. En nútíma-
þjóðfélag getur ekki Ieyft sér að
viðhalda gömlum reglum um at-
vinnuleysisbætur, sem valda því
að fólk verður að segja sig til
sveitar.
í fréttum Morgunblaðsins í gær
kom fram, að Jóhanna Sigurðar-
dóttir félagsmálaráðherra hefði
ákveðið að skipa starfshóp um
úrbætur í málefnum atvinnu-
lausra. Það hefði þurft að gerast
fyrr. Og raunar óskiljanlegt að
þeir, sem kynnast þessum vanda-
málum í daglegu starfí skuli ekki
fyrir löngu hafa vakið athygli á
því alvarlega ástandi, sem hér er
7DIDEROT
• sagði einhvem
tíma að skáldsaga
væri oft góð sagn-
fræði og raunar betri
sagnfræði en mörg
sagnfræðirit. Hann
sagði jafnframt að við sæktum hinn
breiða raunveruleika í skáldskapirin
en ekki í einskorðaða sagnfræði
sem sýndi sjaldnast víðáttur mann-
legra örlaga. Um þetta má deila,
en þó er mér nær að halda að skáld-
saga Gunnars Gunnarssonar, Jón
Arason, sé nær veruleikanum en
sum þau sagnfræðirit sem til eru,
um hann og siðaskiptin. Líklega
má segja það sama um Skálholt
Kambans sem var mér ungum jafn-
mikil andleg nautn og Sögur her-
læknisins — og er þá mikið sagt.
Lífí venjulegs millistéttarfólks er
þá einnig betur lýst í skáldsögum
Jane Austins en sagnfræðiritum frá
sama tíma, að því er ætla má. Þær
fjalla allar um það sama og kjafta-
kerlingar nærast á nú um stundir,
þ.e. samdrátt og gíftingar, ástir og
ævintýri. Það er heldur lítið um slíkt
í sagnfræðiritum. En það er svo
annað mál hvað okkur kemur þetta
við og hvort þetta efni er ekki held-
ur leiðigjamt til lengdar, enda er
það efst á baugi í ótrúlegum fjölda
skáldsagna og að mínu viti löngu
tæmt. Jafnvel Trollope, svo djúpur
höfundur sem hann var, sækir und-
irstöður margra skáldsagna sinna
í þetta gómsæta viðfangsefni, svoað
ekki sé talað um aðra léttvægari
höfunda. Ég efast tilaðmynda um
það séu til greinabetri lýsingar á
HELGI
spjall
mamílífinu í Kalifor-
níu á fyrra hluta þess-
arar aldar en í ættar-
sögum Howard Fasts,
Innflytjendunum og
Annarri kynslóðinni
enda eru þessi skáld-
rit meiriháttar afþreying einsog nú
mundi sagt vera. Én það vantar
semsagt ekki þetta ívaf í Barc-
hester-sögumar.
En hvergi er raunsæið meira en
í goðsögu Melvilles, Mobý Dick
(1851), þar fléttast saman raun-
verulegt líf sjómannsins og glíma
við goðsagnatáknið mikla, hvíta
hvalinn ósigrandi og umhverfí hans.
En í sögunni sjálfri er skýring á
því hvers vegna þessi hvítingi er
einskonar örlagatákn, þessi hug-
mynd um hvalinn mikla, goðsagna-
persónu úthafanna ef svo mætti
segja og umhverfi hans. Mobý Dick
er Jobsbók í nýrri gerð.
Nafn aðalsöguhetjunnar, Ismael,
er einnig biblíuskírskotun þótt hér
sé aðeins um venjulegan hvalveiði-
mann að ræða, skipið er bæði hluti
af dæmisögunni og hvalfangari og
Mobý Dick er bæði hvalur og hug-
mynd, eða einn þáttur dæmisög-
unnar um mann sem glímir við eig-
in hugmynd, hlutgerða í hval, sem
í senn táknar guðdóminn sjálfan
og yfirþyrmandi örlög. Akab, skip-
stjórinn einfætti sem missti fótinn
í glímunni við hvalinn hvita er þá
ekkisízt leiksoppur í þessari dæmi-
sögu sem á rætur í rugluðu eða
ráðvilltu hugarflugi hans sjálfs.
(Hvítur er magnþrunginn litur,
t.a.m. er talað um Baldur hinn hvíta
að skapast, að hópur fólks fái
engan stuðning um nokkurra
mánaða skeið vegna gamalla og
úreltra reglna.
Víetnam og
Bandaríkin
Það eru mikil þáttaskil í sam-
skiptum Víetnam og Banda-
ríkjanna, að Clinton forseti hefur
fellt úr gildi viðskiptabann á Víet-
nam, sem staðið hefur í þijá ára-
tugi. Víetnamstríðið er sorglegur
þáttur í samtímasögu okkar.
Kalda stríðið, sem geisaði á þeim
árum, villti mönnum sýn um
marga hluti, m.a. um viðleitni
þjóða í Asíu til þess að losa um
tengslin við gömul nýlenduveldi.
Það er því sérstakt fagnaðar-
efni, að samskipti Bandaríkja-
manna og Víetnama komast nú
í eðlilegan farveg. Það er upp-
byggilegri þáttur mannlegra sam-
skipta að efla samstarf og við-
skipti þjóða í milli en halda uppi
stríðsaðgerðum. Augljóst er af
fréttum frá Bandaríkjunum og
Víetnam, að bandarísk fyrirtæki
hafa lengi beðið eftir þessum
þáttaskilum I samskiptum ríkj-
anna. Búizt er við stórfelldum
fjárfestingum Bandaríkjamanna í
Víetnam á næstu árum, sem geti
leitt til þess að mikill efnahags-
legur uppgangur hefjist í Víet-
nam.
Suðaustur-Asía er að verða
einhver mesti vaxtarbroddur í
efnahagslífi þjóða heims. Það er
tímabært fyrir okkur íslendinga
að huga að auknum samskiptum
við þessi ríki. Japan er orðinn
mikilvægur markaður fyrir sjáv-
arafurðir. Samskiptin við Kína
eru að aukast og vonir um við-
skipti og verkefni fyrir íslenzk
fyrirtæki og íslenzka sérfræðinga
þar.
Það sýnist fullt tilefni til að
utanríkisráðuneyti og sölusamtök
taki höndum saman um að efla
markaðsstöðu íslenzkra afurða í
Asíulöndum. Þau tíðindi, sem nú
eru orðin í samskiptum Banda-
ríkjamanna og Víetnama eiga
eftir að stórefla þennan heims-
hluta, sem eina helztu miðstöð
viðskipta og athafnalífs i heims-
byggðinni.
ás, hvftakrist og hvítbók nú á dög-
um um heiðarlega pólitíska úttekt!)
Þetta er ofurgreinagóð saga um
hvali og hvalveiðar og þá sem þær
stunda og er oft nær skýrslugerð
um allt sem að hvalveiðum lýtur
en skáldskap. Það er ekki heiglum
hent að flétta slíkan raunveruleika
inní goðsögulega dæmisögu um
manninn andspænis örlagavaldi sín-
um. En samt fékk höfundurinn litla
umbun fyrir þetta meistaraverk sitt
og hætti að skrifa á fertugsaldri.
Hann komst á áttræðisaldur og nú
er talað um þessa fjörutíu ára þögn
eða fjörutíu ára gleymsku eins
mesta ritsnillings allra tíma. Þeir
sem leggja allt uppúr vinsældum
og metsölu mættu vel leiða hugann
að þeirri staðreynd að ritum Melvil-
les var því ver tekið af gagniýnend-
um og almenningi sem þau urðu
betri og bókmenntalegri og sjötíu
og tveggja ára gamall dó hann
frægðarlaus og gleymdur. En samt
hafði hann ort þá Lilju sem allir
bandarískir skáldsagnahöfundar
vildu kveðið hafa, bókina um mann-
injj, örlög hans og vanmátt á úfnu
óstýrilátu úthafí. Þessi vefnaður
þykir nú eitthvert mikilvægasta
framlag bandarískrar menningar til
heimsbókmenntanna. Mobý Dick er
ekki einungis skáldsaga heldur
bezta lýsing á hvalveiðum og lífinu
um borð í hvalfangara sem um
getur og samt má líkja henni við
Jobsbók og þá andlegu þrekraun
sem svífiTr þar yfir vötnunum.
M
(meira næsta sunnudag)
SÍÐUSTU DAGANA FYRIR
nýafstaðið prófkjör Sjálf-
stæðismanna í Reykjavík
og nokkrum kaupstöðum,
birtust fjölmargar greinar
hér í Morgunblaðinu frá
frambjóðendum og stuðn-
ingsmönnum þeirra. Rit-
stjóm Morgunblaðsins hefur orðið þess
áþreifanlega vör, að þessi mikli fjöldi
greina um prófkjörið hefur valdið óánægju
hjá lesendum af ýmsum ástæðum. Margir
lesendur telja þetta einfaldlega mjög ein-
hæft efni, sem birtist í of stórum skammti
á nokkram dögum. Aðrir gagnrýna Morg-
unblaðið fyrir að leggja svo mikinn hluta
blaðsins undir efni frá Sjálfstæðismönnum
og spyija hvað hafí orðið um það, sem
kallað er „hlutleysi" blaðsins.
Um síðamefndu athugasemdina er það
að segja, að Morgunblaðið hefur aldrei
haldið því fram, að blaðið væri hlutlaust
í stjórnmálaátökum líðandi stundar. Þvert
á móti hefur blaðið lagt áherzlu á að vera
virkur þátttakandi í þjóðmálaumræðum og
lýsa skoðunum sínum og sjónarmiðum.
Hins vegar hefur Morgunblaðið undirstrik-
að þá staðreynd, að það myndar sér sjálf-
stæða skoðun algerlega óháð því hver af-
staða stjómmálaflokka er og þá ekki sízt
Sjálfstæðisflokksins, sem er sá flokkur,
sem Morgunblaðið hefur átt mesta sam-
leið með um langt árabil. Forystumenn
Sjálfstæðisflokksins hafa engin áhrif á það
hver afstaða Morgunblaðsins er til vanda-
mála og viðfangsefna líðandi stundar, þótt
ekki fari á milli mála, að sömu grundvallar-
sjónarmið og lífsviðhorf ráða ferðinni hjá
Morgunblaðinu og Sjálfstæðisflokknum.
í þessu samhengi er auðvitað alveg
ljóst, að Morgunblaðið mun hveiju sinni
taka afstöðu til manna og málefna og lýsa
stuðningi við þá aðila í kosningum, hvort
sem er til sveitarstjóma eða Alþingis, sem
blaðið telur þess verða að styðja. En þetta
breytir engu um þá staðreynd, að Morgun-
blaðið er opinn vettvangur fyrir skoðana-
skipti og sjónarmið manna, hvar í flokki,
sem þeir standa. Þetta breytir heldur engu
um það, að fréttaflutningur Morgunblaðs-
ins byggist á faglegum sjónarmiðum en
ekki pólitískum og athugasemdir, sem
fram hafa komið m.a. um það að frétta-
flutningur blaðsins af sjávarútvegsmálum
mótist af afstöðu blaðsins til kvótakerfísins
eiga sér enga stoð í veraleikanum.
En alveg með sama hætti og talsmenn
annarra flokka en Sjálfstæðisflokksins
eiga greiðan aðgang að síðum Morgun-
blaðsins eins og dæmin sanna, nánast dag
hvem, er alveg ljóst, að blaðið úthýsir
ekki frambjóðendum í prófkjörum Sjálf-
stæðismanna! Þeir hafa ekki síður rétt til
þess að tjá sig og lýsa skoðunum sínum
heldur en talsmenn annarra stjómmála-
flokka, sem ijalla reglulega um skoðanir
sínar hér í blaðinu. Menn spyija, hvort
ekki sé hægt að setja kvóta á frambjóðend-
ur í prófkjöram Sjálfstæðismanna, sem era
svo fyrirferðarmiklir hér í blaðinu á fjög-
urra ára fresti í nokkra daga. Hvað myndu
talsmenn annarra flokka segja, ef kvóti
væri settur á þá?!
Hitt er svo annað mál, að ritstjóm
Morgunblaðsins vissi af fyrri reynslu, að
greinar frá prófkjörsframbjóðendum gætu
orðið yfírþyrmandi á síðum blaðsins í
nokkra daga og af þeim sökum voru sett
ákveðin lengdarmörk á þessar greinar.
Af fenginni þeirri reynslu má ganga út
frá því sem vísu, að í næstu prófkjöram
verði leitast við að búa slíkt efni enn frek-
ar í þann búning að það ryðji ekki öðra
efni út úr blaðinu um leið og tjáninga-
frelsi frambjóðenda fái notið sín til fulls.
Annars er fólk ótrúlega viðkvæmt fyrir
því, hvemig fjallað er um stjómmál og
stjómmálamenn á síðum Morgunblaðsins.
Þegar margar greinar birtast eftir fram-
bjóðendur í prófkjörum Sjálfstæðisflokks-
ins tala fulltrúar annarra flokka um það,
að Morgunblaðið sé sami „íhaldssnepillinn"
og áður og borgarstjóraefni vinstri flokk
anna hefur opinberlega skorað á fólk að
fylgjast með því, hvemig Morgunblaðið
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 5. febrúar
muni breytast í „flokksmálgagn" Sjálf-
stæðisflokksins fyrir sveitarstjórnakosn-
ingamar í vor. Ef ráðherrar Alþýðuflokks-
ins era mikið í fréttum Morgunblaðsins
tala sumir ráðamenn Sjálfstæðisflokksins
um Morgunblaðið sem „kratablað". Ef
greinar birtast með skömmu millibili eftir
forystumenn Alþýðubandalagsins hér í
blaðinu heyrast þær raddir, að Morgun-
blaðið sé kommúnistablað. Raunar neitaði
þjóðkunnur útgerðarmaður að tala við
blaðamann Morgunblaðsins fyrir nokkrum
misseram á þeirri forsendu, að hann talaði
ekki við „kommúnistasnepil" og vísaði þá
til afstöðu blaðsins til kvótakerfísins. Fyr-
ir nokkram áram birtist hér í blaðinu ítar-
legt viðtal við Ólaf Ragnar Grímsson, en
birting þess kallaði yfír Morgunblaðið
harkalega gagnrýni úr röðum Sjálfstæðis-
manna.
Er nú ekki tímabært, að menn leggi af
þennan barnaskap og þessi músarholusjón-
armið?! Sá tími er liðinn, að flölmiðlar séu
reknir í þágu ákveðinna stjómmálaflokka.
Talsmenn allra stjórnmálaflokka eiga að-
gang að öllum fjölmiðlum. Þannig á það
líka að vera. Fjölmiðlar hafa fullan rétt á
því að taka afstöðu til manna og málefna.
Stjórnmálamenn hafa fullan rétt til þess
að gagnrýna afstöðu fjölmiðla en það er
hægt að gera kröfu til þess, að þeir geri
það á málefnalegum forsendum en ekki
með innantómum upphrópunum.
Raunar eru það ekki eingöngu stjóm-
málamenn, sem virðast enn eiga erfítt með <
að kyngja þeirri breytingu, sem hefur orð-
ið á fjölmiðlum. Talsmenn hagsmunasam-
taka eiga stundum erfítt með að átta sig
á breyttum viðhorfum. Það er hvorki hægt
að líta á Morgunblaðið né aðra fjölmiðla,
sem sjálfkrafa stuðningsaðila einhverra
hagsmunasamtaka eða stórfyrirtækja.
Stundum á Morgunblaðið samleið með
forystumönnum Vinnuveitendasambands-
ins í skoðunum en stundum er blaðið alger-
lega andvígt þeirri afstöðu, sem VSÍ tek-
ur. Morgunblaðið og LÍÚ hafa átt samleið
í velflestum hagsmunamálum útgerðarinn-
ar á undanfömum áram en tekizt harka-
lega á um það grandvallaratriði, sem
kvótakerfíð er. Morgunblaðið hefur á und-
anfömum árum stutt verkalýðsforystuna
í viðleitni hennar til þess að stuðla að skyn-
samlegum kjarasamningum. Hins vegar
hefur blaðið ekki kunnað að meta afstöðu
forystumanna ASÍ til hins svonefnda mat-
arskatts. Þannig ráða málefnin hveiju
sinni og þannig á það að vera.
Ríkisstjórn
um kvóta-
kerfið?
í SAMTALI VIÐ
Dagblaðið Vísi sl.
mánudag sagði
Halldór Ásgríms-
son, varaformaður
Framsóknarflokks-
ins, m.a. um samþykkt flokksstjómarfund-
ar Alþýðuflokksins um kvótakerfíð: „Ég
skil ekki flokk, sem er búinn að semja um
ákveðið framvarp á Alþingi, sem ályktar
svo um allt annað í sinni æðstu stjóm.
Mér virðist, að Alþýðuflokkurinn sé með
þessu að undirbúa að slíta stjómarsam-
starfinu. Hér er um svo mikið grandvallar-
mál að ræða, að það gengur ekki að hafa
alltaf þessa óvissu í málinu."
Hvað er varaformaður Framsóknar-
flokksins að fara? Er hann að gefa í skyn,
að það sé nauðsynlegt að mynda ríkis-
stjórn til þess að standa vörð um kvótakerf-
ið? Er það markmið Framsóknarflokksins
að loknum næstu þingkosningum? Þessi
ummæli eru mikið umhugsunarefni vegna
þess að vel má vera, að fleiri en Halldór
Ásgrímsson hugsi á þennan veg.
Með hveijum ætlar Halldór Asgrímsson
að mynda ríkisstjórn til þess að standa
vörð um kvótakerfíð? Hann hefur lýst því
yfír opinberlega, að óskastjórn sín að lokn-
um kosningum sé samstjóm með Alþýðu-
bandalagi og Kvennalista. Alþýðubanda-
lagið hefur verið að feta sig frá stuðningi
við kvótakerfíð. Er líklegt að „flokkur al-
þýðunnar“ gangi til stjórnarsamstarfs um
það að veija mestu eignaupptöku og mestu
eignasamþjöppun íslandssögunnar? Eða
Hvalfjörður
ætlar Halldór Ásgrímsson að mynda slíka
ríkisstjóm með Sjálfstæðisflokknum?
Vissulega era innan Sjálfstæðisflokksins
sterk öfl, sem myndu vilja stuðla að stjóm-
armyndun um slíkt markmið. En innan
Sjálfstæðisflokksins era líka sterk öfl, sem
myndu aldrei kyngja stjómarmyndun, sem
hefði það að markmiði að veija kvótakerf-
ið. Ólíklegt má telja, að forystumenn Sjálf-
stæðisflokksins tækju þá áhættu, sem
væri í því fólgin að efna til stórátaka um
slíkt grandvallarmál innan flokksins.
Ríkisstjórnarmyndun af því tagi, sem
lesa má út úr ofangreindum ummælum
varaformanns Framsóknarflokksins yrði
upphafíð að stórpólitískum átökum í land-
inu. Þjóðin þarf á öðra að halda. Þegar
núverandi ríkisstjóm var mynduð bundu
menn miklar vonir við það starf, se'm þá
hófst á vegum hinnar svokölluðu tvíhöfða-
nefndar. Morgunblaðið skildi markmiðið
með störfum þeirrar nefndar á þann veg,
að þar ætti að fínna málamiðlun á milli
andstæðra sjónarmiða um fískveiðistjóm-
unina. Þvi miður hefur það farið á annan
veg. Og sökin er ekki sízt Alþýðuflokks-
ins. Þegar nefndin hóf störf sín voru meg-
inlínumar þær, að Alþýðuflokkurinn var
andvígur kvótakerfinu en ráðandi öfl í
Sjálfstæðisflokknum hlynnt því, þótt fjöl-
margir Sjálfstæðismenn væra því andvíg-
ir. Alþýðuflokkurinn virðist hins vegar
hafa gefízt upp innan nefndarinnar og það
er lítið samræmi í niðurstöðum nefndarinn-
ar og samþykkt flokksstjórnarfundar Al-
þýðuflokksins.
Það má færa rök að ‘því, að eins og
hugmyndin um þróunarsjóðinn var kynnt
í upphafi væri hún skref í rétta átt og á
þeim grandvelli lýsti Morgunblaðið stuðn-
ingi við hana. En eftir að þessi hugmynd
var útfærð nánar hefur komið æ betur í
ljós, að hún nær svo skammt að það er
engan veginn hægt að líta á hana sem
málamiðlun. Með góðum vilja má segja,
að þróunarsjóðurinn geti komið að gagni
til þess að greiða úr aðkallandi vanda í
sjávarútvegi en eins og sjóðurinn er hugs-
aður nú er hann ekki fullnægjandi niður-
staða á þeim deilum, sem staðið hafa um
sjávarútvegsstefnuna.
Þess vegna hefur þessari ríkisstjórn
a.m.k. enn sem komið er mistekizt að
leggja grandvöll að nýrri sjávarútvegs-
stefnu, sem sátt gæti orðið um. Ljúki kjör-
tímabilinu án þess að viðunandi niðurstaða
fáist, er ekki ólíklegt að næstu kosningar
snúizt um sjávarútvegsstefnuna. Verði
gerð tilraun til þess að mynda nýja ríkis-
stjóm um óbreytt ástand mun baráttan
gegn kvótakerfínu taka á sig nýjar myndir.
Uppsveifla í
Bandaríkj-
unum
NU FER EKKI
lengur á milli mála,
að ný efnahagsleg
uppsveifla er í
gangi í Bandaríkj-
unum. Á síðasta
ársfjórðungi jókst þjóðarframleiðsla
Bandaríkjamanna um hvorki meira né
minna en 5,9% á ársgrundvelli og á einu
ári nam aukningin 2,9%. Á sama tíma
hefur þjóðarframleiðslan í Bretlandi aukizt
um 2%. í Þýzkalandi eru skiptar skoðanir
um horfur þar. Á síðasta ári var hagvöxt-
ur þar í mínus um 1,3% en ríkisstjórn
Kohls spáir hagvexti á þessu ári um 1,5%,
sem margir draga hins vegar í efa, að sé
raunhæft skv. því, sem fram kom í Intern-
ational Herald Tribuncí gær, föstudag.
Kjarni málsins er þó sá, að uppsveifla
í hinum engilsaxneska heimi getur orðið
upphafíð að almennum efnahagsbata á
Vesturlöndum og þar með hér á íslandi.
Með sama hætti og samdráttur i efnahags-
lífi Bandaríkjanna og annarra Vesturlanda
á undanförnum áram hefur átt þátt í að
dýpka kreppuna hér mun efnahagsbati
vestan hafs eiga þátt í að milda kreppuna
hér og lyfta okkur að lokum upp úr öldud-
alnum, þótt fleira þurfí til að koma. Slík
er sannfæring Bandaríkjamanna fyrir því
sem þar er að gerast, að nú fyrir helgi
voru skammtímavextir hækkaðir um fjórð-
ung úr prósentustigi og búizt er við frek-
ari vaxtahækkunum þar á næstu mánuð-
um til þess að koma í veg fyrir að efna-
hagsbatinn leiði til aukinnar verðbólgu.
Umræður um vaxtamál era með öðram
hætti í Bandaríkjunum en hér. í grein í
Financial Times nú í vikulokin segir frétta-
ritari blaðsins í Washington að skamm-
tímavextir þar hafí á undanfórnum árum
verið 3%, sem hafí þýtt 0% raunvexti og
að ástæðan fyrir þessum lágu vöxtum
hafí verið sú, að nauðsynlegt hafi þótt að
gera bönkum kleift að laga fjárhagsstöðu
sína og fyrirtækjum og heimilum að kom-
ast út úr skuldum. Það hafi tekizt svo vel
með þessu lága vaxtastigi að nú séu fyrir-
tæki og heimili tilbúin til að auka skuldir
sínar á nýjan leik og stuðla þar með að
auknum hagvexti. Þessar röksemdir fyrir
lágu vaxtastigi í landi hins fijálsa markað-
ar eru óneitanlega töluvert ólíkar þeim
umræðum, sem hér hafa farið fram á
undanförnum áram, svo að ekki sé meira
sagt.
Þótt við Islendingar munum enn um
sinn búa við miklar takmarkanir á þors-
kveiðum og þótt vandi sjávarútvegsfyrir-
tækja og annarra fyrirtækja sé gríðarlegur
og þar með taphætta bankanna, er efna-
hagsstaðan í Bandaríkjunum með þeim
hætti, að hlýtur að vekja bjartsýni hér.
Morgunblaðið hefur margsinnis bent á það
á undanförnum árum, að efnahagsleg upp-
sveifla vestan hafs sé ein af forsendunum
fyrir því, að við náurn okkur á strik. Nú
er það að gerast og það mun skila sér hér
á næstu misserum í batnandi hag.
Morgunblaðið/RAX
„Er nú ekki tíma-
bært, að menn
leggiaf þennan
barnaskap og
þessi músarholu-
sjónarmið?!...T-
alsmenn allra
stjórnmálaflokka
eiga aðgang að
öllum fjölmiðlum.
Þannig á það líka
að vera. Fjölmiðl-
ar hafa fullan rétt
áþvíaðtakaaf-
stöðu til manna
og málefna.
Stjórnmálamenn
hafa fullan rétt til
þess að gagnrýna
afstöðu fjölmiðla
en það er hægt að
gera kröfu til
þess, að þeir geri
það á málefnaleg-
um forsendum en
ekki með innan-
tómum upphróp-
unum.“