Morgunblaðið - 06.02.1994, Page 47

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. FEBRUAR 1994
47
Gárur
eftir Elínu Pálmadóttur
NYLÆEÐIR
FORDÓMAR?
Af aðskiljanlegum tilefnum
hafa nú orðið miklar um-
ræður um hörundslit íslenskra
ríkisborgara - gagnlegar um-
ræður að því leyti að þær hafa
dregið fram í dagsljósið viðhorf
einstaklinga í okkar samfélagi
til litarháttar fólks. Mig grunar
raunar að stöku maður hafí fund-
ið í sjálfum sér viðhorf sem hann
hélt ekki að hann ætti tii. Þessi
umræða hefur að því leyti orðið
gagnleg, þótt ekki væri hún allt-
af geðfelld. Og hún hefur skýrt
svolítið línumar í viðhorfi okkar,
meðvitað eða ekki.
Ég held raunar að fólkið með
ógeðfellda talið sé mjög fátt.
Fjölmargir hringdu þegar þessi
blaðamaður lét þess getið að
gamni í sambandi við grein um
Þrælaeyjamar dönsku - fæðing-
arstað Hans Jónatans þess sem
settist að á íslandi eftir 1820 og
miklar ættir
em af komn-
ar - að for-
sætisráðherra
okkar Davíð
Oddsson
mundi m.a.
vera einn af
þeim. En allir
þeir mörgu
sem_ hringdu
hingáð og í
ættfræði-
stofnun,
gerðu það af
ómenguðum
íslenskum ættfræðiáhuga - burt
séð frá litarhætti. Ættfræði-
áhuginn er raunar með ólíkindum
á landinu. Jafnframt hafa ágisk-
anir um faðemi löngum verið
landlægt sport, sem kunnugt er,
þótt slíkt verði seint sannað eða
afsannað. En auðvitað á maður
ekki að vera með slíkt gáleysis-
hjal þótt þjóðlegt sé. Móðemið
eitt öraggt, eins og stundum er
staðhæft. Af þeim sem samband
höfðu og spjölluðu, sumir iengi,
vottaði ekki fyrir því að eitthvað
þætti að því að vera afkomandi
þess merka manns Hans Jónat-
ans af þvl að hann hafði verið
fæddur þræll og dökkur á hör-
und.
Fullorðin kona að austan vakti
með réttu athygli á því að for-
dómar gagnvart litarhætti hlytu
að vera nýtilkomnir á íslandi.
Það væra einmitt Hans Jónatan
og hans afkomendur í landinu
dæmi um. Aldrei í þau 170 ár
síðan hann kom hingað hefði
nokkram íslendingi dottið í hug
að vera öðravísi í hans garð eða
hans afkomenda vegna dökks lit-
ar. Það hefði í hugum fólks verið
fjarstæða. Þetta staðfestu allir
Austfírðingar sem þetta var bor-
ið undir. Þá vaknar spumingin:
Hvenær ætli íslendingar hafi
orðið svona, þ.e. þau eintök af
íslendingum sem heyrst hafa í
útvörpunum eða tjáð sig með
mynd eða tali? Og hvar og hve-
nær ætli þeir hafí lært þetta?
Skyldi það hafa orðið þegar ís-
lendingar fóra að sækja nám og
ferðast í svo ríkum mæli til landa,
þar sem slík mismunun er vegna
litarháttar? Til þjóða sem fyrr á
öldum tóku svarta í þrælkun og
gerðu þjóðir að undirokuðum
nýlendum, en eru nú með æmu
erfíði að reyna að losa sig við
þann leiða arf í hugsunarhætti?
Dulítið meinlegt ef við erum þá
hér að manna okkur upp í slíka
fordóma sem ekkert hafa á bak
við sig annað en mannfyrirlitn-
ingu?
Raunar virðist þetta fordóma-
'upphlaup ekki hafa beinst að
afkomendum Hans Jónatans,
enda viðurkennt og aiþekkt
sómafólk í 170 ár sem allar ætt-
ir mega vera stoltar af. Heldur
virðast þeir fremur beinast að
íslenskum ríkisborgara, sem er
dökk á hörand, blökkukonunni
Amal Rún. Yfirvarpið að það sé
frekja að nota sinn íslenska ríkis-
borgararétt til fullrar þáttöku í
því samfélagi sem hún. er í. Þó
era það aðallega aðferðirnar sem
vekja ugg. Tæknin sem beitt er.
Umfram allt að líðast skuli opin-
berar aðferðir í okkar samfélagi
til að leggjast á fólk sem einhver
telur öðra vísi, af einhveijum
ástæðum. Að það skuli vera tek-
ið gott og gilt að senda á öldum
ljósvakans yfír landslýð slíkan
óhróður í garð tiltekinnar ís-
lenskrar manneskju. Að kalla í
opinberam fjölmiðli tiltekna ís-
lenska konu mellu af því einu
að hún hefur átt óskilgetið bam.
Er einstæð móðir. í landi þar sem
lengst af hafa verið fleiri óskil-
getin börn en meðal nágranna-
þjóða. Og engum til ama. Um
miðja síðustu öld fæddist hér
sjötta hvert barn utan hjóna-
bands. Okkur þykir það ekki til-
tökumál nú eða ömumst við ein-
stæðum mæðram í dag. Auðvitað
ekki. Hvorki það né hjóna-
skilnaðir haft vond áhrif t.d. í
kosningum í virðingarstöður í
þessu landi svo sem við ber ann-
ars staðar. Er þá nokkur önnur
ástæða nú til slíks en að þama
sé um dökka íslenska konu að
ræða? Er þetta ekki gróf móðgun
við einstæðar mæður í landinu?
Er raunar ekki svolítið skrýtið
að engin kvennasamtök sáu
ástæðu til að gera við það at-
hugasemd? Þó verður maður
hissastur á stjómum þessara út-
varpsstöðva, sem vilja sitja uppi
með slíka ábyrgð. Þetta á auðvit-
að við um margt annað sem þær
kjósa að bera ábyrgð á í útsend-
um ummælum. Til er tækni til
að doka við og seinka slíkum
beinum óhroða í beinni útsend-
ingu, svo að stjómandi geti
stöðvað áður en mannorðsslys
er orðið.
I sama mund minnir Gunnar
G. Schram prófessor okkur á í
grein um stjórnarskrána í Morg-
unblaðinu að meðal þeirra grund-
vallarmannréttinda sem ekki er
að finna í okkar stjórnarskrá sé
ákvæði um jafnrétti kvenna og
karla og bann við mismununun
vegna litarháttar, kyns og trúar-
bragða. Mannréttindakafli okkar
sé allt frá 1874, þegar danskur
kóngur var að skenkja okkur
stjórnarskrá og viðhorf heimsins
til þessara hluta æði langt frá
nútímanum. Kannski höfum við
bara ekki alveg náð í öldina okk
ar í afstöðu til mannréttinda?
Eða hvað?
Myndir sem birtast í Morgunblaðinu,
teknar af ljósmyndurum blaðsins,
fást keyptar hvort sem er til
einkanota eða birtingar.
fltargtiiifybifeife
Ljósmyndasala
RAÐUNAUTAITJNDUR 1994
/
Búnaðarfélag Islands og
Rannsóknastofnun landbúnaðarins
halda opinn ráðunautafund dagana 8. til 11. febrúar
á Hótel Söíiu
Dagskrá
Þriðjudagur 8. febrúar
ÍMYND LANDBÚNAÐARINS 9:00-12:15
Auk ímyndar landbúnaðarins veröur m.a. fjallaö um kynningarátak á vegum landbúnaÖarins,
gæöamál og lífrænar afuröir.
BREYTTER TÍMAR í LANDBÚNAÐI 13:30-17:00
FjallaÖ veröur m.a. um stööu GATT- og EES samninganna og möguleika landbúnaðarins í
breyttu umhverfi.
Miðvikudagur 9. febrúar
BÚNAÐARHAGFRÆÐI 9:00-12:15
Leitað svara víÖJjví hvemig auka megi hagkvæmni í búrekstri.
SAMSKIPTIRAÐUNAUTA OG BÆNDA Á ERFIÐLEIKATÍMUM 13:30-16:00
Fimmtudagur 10. febrúar
HROSSARÆKT 9:00-12:15
Valin erindi sem flutt voru nýlega á alþjóðlcgri ráöstefnu um hrossarækt á íslandi.
NAUTGRBPARÆKT 13:30-17:00
M.a. verður gerður samanburöur á Galloway-blendingum og íslenskum nautum.
Föstudagur 11. febrúar
FERÐAÞJÓNUSTA 9:00-12:20
Fjallað verður um m.a. gæöi og neytendavemd í ferðaþjónustu og þróun fjölbreyttra
afþreyingamöguleika fyrir ferðamenn.
JARÐRÆKT OG HEYVERKUN 13:30-16:00
Um rannsóknir á efnainnihaldi heyja og verkun heys í rúlluböggum, svo aö dæmi séu nefnd.