Morgunblaðið - 05.03.1994, Qupperneq 34

34
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. MARZ 1994
Guðrún Sigurðar
dóttir — Minning
Fædd 2. febrúar 1902
Dáin 28. febrúar 1994
Það vakti undrun þeirra sem til
þekktu þegar sú frétt barst, að
Guðrún Sigurðardóttir væri látin.
Hún var komin á tíræðisaldurinn
og hafði upplifað meira en flestir
núlifandi íslendingar. Hún var búin
að kynnast fátæktinni, framförun-
um og öllum breytingunum sem
höfðu orðið í okkar ástkæra landi
á þessari öld. Þessi glæsilega kona
hafði mátt reyna margt um ævina,
en alltaf var þakklætið efst í huga,
glaðværðin og áhuginn á högum
annarra. Við sem kynntumst henni
vissum í sjálfu sér ekki mikið um
hana. Það var hennar hlutskipti í
lífinu að hugsa mikið um aðra, en
lítið um sjálfa sig.
Guðrún var fædd á Kjóastöðum
í Biskupstungum og var dóttir hjón-
anna Sigurðar Níelssonar og Jó-
hönnu Eiríksdóttur. Hún var aðeins
6 mánaða þegar hún var tekin í
fóstur af Bjama Runólfssyni og
Steinunni Jónsdóttur, sem bjuggu
að Hólum þar í nágrenninu. Þau
fluttu síðan að Gröf í Hrunamanna-
hreppi en þar lést fósturfaðir henn-
ar árið 1914. Sonur Bjarna tók við
búskapnum fyrst í stað, en eftir
að hann hætti búskap flutti Guðrún
í Skipholt í Hrunamannahreppi 17
ára gömul og réð sig þar sem vinnu-
konu. Þar dvaldi hún í 4 ár og
gekk í þau verk sem þurfti að sinna
á heimilum í þá daga. Eftir að
hafa dvalið í Skipholti ræður hún
sig sem vinnukonu að Hvammi í
Norðurárdal.
Það vildi svo til að sama daginn
sem Guðrún dó, þá hitti ég Guð-
mund Sverrisson frá Hvammi, sem
fór að tala við mig um Guðrúnu,
en hann hafði þá ekki frétt lát
hennar. Hann átti afar góðar minn-
ingar um Guðrúnu og sagði að hún
hefði gengið í hvaða verk sem var,
hvort sem um var að ræða heimilis-
störf, smalamennsku eða önnur
bústörf. Hún eignaðist því góða
vini í Hvammi og hélt sambandi
við þá fjölskyldu allt sitt líf. í
Hvammi var hún í 4 ár samfleytt
og þrjú sumur eftir það. Þá fór hún
til Reykjavíkur og var þar á heim-
ili Jóns Högnasonar skipstjóra, og
síðar hjá Komelíusi Sigmundssyni
byggingameistara. Guðrún sinnti
störfum á heimilum þessa fólks af
trúmennsku og samviskusemi.
Á árinu 1930 fer Guðrún til
Borgarfjarðar eystri og réð sig þar
í vist á heimili Halldórs Ásgríms-
sonar og Önnu Guðnýjar Guð-
mundsdóttur. Á Borgarfirði kynnt-
ist Guðrún Sveini Steinssyni og
eignast með honum einn son,
Hrein, sem nú býr á Vopnafirði og
er þar rafveitustjóri þar. Guðrún
fer síðan með Halldóri og Önnu til
Vopnafjarðar skömmu eftir að þau
flytja þangað, eða árið 1941.
Eg kynntist Guðrúnu sem barn
á Vopnafirði. Guðrún var á heimili
afa og ömmu þegar ég man fyrst
eftir mér og þar gekk hún í öll
verk ásamt því að sinna uppeldi
bamanna. Hreinn var með henni á
heimilinu og hann ólst þar upp
ásamt föður mínum og fjómm
bræðrum hans. Þau vom því hluti
af fjölskyldunni og Guðrún hugsaði
um allt á heimilinu eins og hún
væri að hugsa um sitt eigið, enda
leit hún sjálf á þessa fjölskyldu sem
sína ættingja.
Það er margt sem er minnis-
stætt í fari Guðrúnar. Hún var af-
skaplega trú þeim, sem hún þjón-
aði og þótti vænt um. Það leyndi
sér ekki á fasi hennar að þar fór
kona sem hafði iært að bjarga sér.
Hún var mjög fórnfús og sinnti
heimilisfólki og þeim fjölmörgu
gestum, sem komu daglega í Kaup-
vang á Vopnafirði. Það leið vart
sá dagur að ekki kæmu gestir sem
þurftu á þjónustu að halda. Það
þótti sjálfsagt að bjóða öllum í mat
og kaffi. Þeir eru því margfir Vopn-
firðingarnir sem muna eftir Guð-
rúnu og þeirri hlýju og gestrisni
sem þeir nutu af hennar hálfu.
Amma treysti mikið á Guðrúnu
varðandi heimilishald og umönnun
bamanna og þurfti á henni að halda
vegna kennslustarfa og afskipta
af félagsmálum.
Guðrún var greind kona og hafði
óvenju gott minni. Hún var vel að
sér í sögu þjóðarinnar og kunni góð
skil á mönnum á málefnum. Ef
einhver var í vafa um ættir fólks,
þá var besta leiðin að fara til Guð-
rúnar og vita hvað hún vissi. Oft-
ast gat hún svarað spumingum um
ættir og uppruna fólks og man ég
ekki eftir að hafa hitt nokkum,
fyrr og síðar, sem bjó yfir sambæri-
legri þekkingu. Guðrún tók þátt í
umræðum af lífi og sál og lá ekk-
ert á skoðunum sínum. Hún tók
alltaf málstað þeirra sem voru
minni máttar og var fljót að taka
svari þeirra, sem hún þekkti og
höfðu reynst henni vel.
Guðrún flutti til Reykjavíkur
1954 og fór fyrst að vinna á pijóna-
stofunni Hlín, en síðan starfaði hún
á Hressingarskálanum í 17 ár. Hún
var orðin 80 ára gömul þegar hún
hætti að vinna og þar og oft kom
fyrir eftir það, að kallað var á hana
þegar mikið lá við. Þeir era áreiðan-
léga margir sem muna eftir Guð-
rúnu á þeim stað, því það var ekki
venjulegt að ganga til starfa af
fullum krafti fram á þann aldur.
Guðrún sannaði það rækilega að
lífsgleði og starfsorka haldast í
hendur. Þótt hún hafi mátt reyna
meira en margir aðrir, þá var hún
hamingjusöm. Hún heyrðist aldrei
kvarta yfír eigin hlutskipti, en
gladdist yfir velgengni annarra.
Hún tók öllu sem að höndum bar
af æðraleysi og var ekki í neinum
vandræðum með að bjarga sér.
Síðustu árin átti hún gott ævikvöld
í íbúðum aldraðra við Norðurbrún
og naut þar félagsskapar við aðra
á hennar reki.
Haustið 1992 fékk hún slag og
^var þá flutt á Borgarspítalann. Þar
naut hún góðrar aðhlynningar í
næstum ár, þegar hún var flutt til
Vopnafjarðar, þar sem hún dvaldi
á hjúkranardeild í Sundabúð síð-
ustu mánuði ævi sinnar. Ég sá
hana síðast í janúar sl. þegar ég
heimsótti hana þar. Þótt hún héldi
fast í hönd mína, þá.veit ég ekki
hvort hún þekkti mig. Nú hefur
hún fengið hvfldina. Ég veit að hún
yfirgefur þennan heim með þakk-
læti, ekki síst í garð hjúkranarfólks
sem þjónaði henni af mikilli um-
hyggju síðustu árin. Þótt hún hafi
ekki dvalið á Vopnafirði nema lítinn
hluta ævi sinnar, þá var hann henni
afar kær, ekki síst vegna þess að
Hreinn sonur hennar bjó þar ásamt
konu sinni Jónu Sveinsdóttur og
barnabömin, Sveinn og Rúnar, eiga
þar sínar rætur. A Vopnafirði
kvaddi hún þennan heim og þar
verður hún borin til grafar í dag.
Vegna ijarvera erlendis get ég
ekki fylgt þér í dag, elsku Ninna
mín, en við Siguijóna biðjum góðan
Guð að geyma þig og við sem nut-
um þín á Vopnafirði og annars
staðar kveðjum þig með þakklæti
og virðingu
Halldór Ásgrímsson.
í dag verður gerð frá Grenivíkur-
kirkju útför Guðrúnar Friðriksdótt-
ur á Jarlsstöðum, sem andaðist 24.
febrúar sl.
Guðrún Friðriksdóttir var fædd
í Hléskógum í Höfðahverfi 27. júlí
1916, og var næstelst fjögurra
dætra þeirra hjóna Önnu Margrétar
Vigfúsdóttur og Friðriks Kristins-
sonar er þar hjuggu þá, en áttu
síðar heimili í Vallholti á Grenivík.
Anna Margrét fékk berkla og and-
aðist meðan þær systur voru enn
á unga aldri.
Hinn 8. september 1939 giftist
Guðrún Bjarna Benediktssyni á
Jarlsstöðum og eignuðust þau fjög-
ur börn sem öll komust upp og eiga
ijölskyldur.
Með þessum línum er ekki ætlun-
in að rekja frekar hin ytri æviat-
riði, heldur einungis að gjöra fá-
tæklegan blómsveig af orðum í
þakklátri minningu.
Bjami og Gunna á Jarlsstöðum
vora meðal hinna föstu og óbifan-
legu þátta sem mynda bemsku-
minningar mínar og okkar í Dal.
Þau vora nánast eins og hluti af
landslaginu. í minningunni er eins
og aldrei hafi liðið svo dagur að
ekki væri farið í Jarlsstaði, jafnvel
að frátöldum föstum mjólkurferð-
um. Oftast lá leiðin nokkuð beint
í eldhúsið til Gunnu. Þar var sælu-
reitur. Þar vora sætar kökur með
sunnudagsbragði, og þar lágu
dönsku blöðin á eldhúsbekknum og
þar vora Knold og Tot í heimili.
Að gera vel við hvem sem bar að
garði var ekki bara eðliseinkenni
heldur líf og yndi Gunnu á Jarls-
stöðum.
Allar era minningamar um hana
umvafðar blómum, blómum úti og
inni, blómum í öllum gluggum, fræ
í pokum, plöntur í uppeldi, sjald-
gæfar tegundir og fáséðar, græð-
lingar og afleggjarar. í varpanum
höfðu sóleyjamar félagsskap af
fíflum og hundasúram en gátu líka
glatt sig við að horfa á rósir halia
sér að húsveggnum. Og í brekku
mót suðri var garður sem yndi var
að ganga um. Sá hafði enn í sum-
ar sem leið vaxið og þroskast og
lagt ævintýrablæju yfir rústir úti-
húsanna. Þau vora samhent og
sama sinnis um það hjónin, að
„maður á að rækta garðinn sinn“.
Fegurri minnisvarða um líf og starf
getur varla en reitinn þeirra
Bjama. Kannski kunnum við sög-
una um tréð sem Bjami ætlaði að
sitja undir þegar hann yrði gamall.
Hvort við trúðum því er önnur saga.
En það er þama, og hann líka.
Garðurinn á Jarlsstöðum er eng-
inn venjulegur minnisvarði. Hann
kunngjörir kærleika til alls sem
grær og lifir og minnir á, að „sú
tíð er sárin foldar gróa“ kemur
ekki nema mennimir noti hendur
sínar fyrst og fremst til að hlúa
að og rækta.
„Öllu er afmörkuð stund og sér-
hver hlutur undir himninum hefur
sinn tíma,“ segir Prédikarinn.
(Pred. 3.1.) Auðvitað er einnig okk-
ur útmæld stund. Auðvitað er það
vegur okkar allra að kveðja. Samt
er sárt að þurfa að skilja, þótt að-
eins sé um sinn. í hlýindunum und-
anfarna daga hafa páskaliljumar
héma undir húsveggnum verið að
stinga upp grænum sprotum. Það
er frá náttúrannar sjónarmiði auð-
vitað alltof snemmt. Sjálfsagt
kremur kuldinn þær næstu daga,
því enn er langt til páska náttúr-
unnar. Páskar trúarinnar eru nær,
líka á miðri föstu. Orð engilsins við
konumar kunngjöra boðskapinn:
„Hann er upp risinn frá dauðum
eins og hann sagði yður. Sjá, hann
fer á undan yður til Galileu. Þar
munuð þér sjá hann.“ (Matt. 28.7.)
Blessuð sé minning Guðrúnar
Friðriksdóttur. „Guð huggi þá sem
hryggðin slær, — hvort þeir eru
fjær eða nær.“
Kristján Valur Ingólfsson,
Skálholti.
Elskuleg móðursystir mín, Guð-
rún Sigurðardóttir, er látin á 93.
aldursári. Með henni er gengin ein-
staklega litrík og skemmtileg kona.
Guðrún (Gunna frænka) var
fædd að Kjóastöðum í Biskupstung-
um 2. febrúar 1902, dóttir Jóhönnu
Eiríksdóttur og Sigurðar Níelsson-
ar. Þegar hún var tveggja vikna
var hún tekin í fóstur af hjónunum
Steinunni Jónsdóttur og Bjarna
Runólfssyni á Upphólum (Hólum) í
Biskupstungum og ólst hún upp hjá
þeim við gott atlæti.
Sem ung stúlka réð hún sig í
vist eins og það var kallað. Hún
var um árabil í vist, fyrst í Skip-
holti, síðan í Hvammi í Norðurárdal
hjá Sverri Gíslasyni bónda, en
lengst dvaldi hún á heimili Halldórs
Ársgrímssonar, kaupfélagsstjóra á
Borgarfírði eystra og síðar á
Vopnafirði, eða í 24 ár. Minntist
hún þeirra ávallt með einstakri hlýju
og þakklæti. Bast hún þeirri fjöl-
skyldu nánum böndum og hafa af-
komendur Halldórs og frú Önnu
Guðnýjar reynst henni ákaflega vel.
Þegar Guðrún eignaðist einka-
soninn Hrein Sveinsson árið 1933
komu þau hjón fram við hana sem
væri hún ein af fjölskyldunni.
Eftir að Guðrún fluttist til
Reykjavíkur starfaði hún um árabil
á pijónastofunni Hlín og síðar í 17
ár á Hressingarskálanum eða Skál-
anum eins og hún kallaði hann allt-
af. Segja má að skyldfólk hennar
hafi ekki kynnst henni fyrr en hún
flutti til Reykjavíkur, en hún var
einstaklega frændrækin. Ég man
þegar hún kom að heimsækja móð-
ur sína, sem bjó með móður minni,
að það var engin lognmolla í kring-
um þessa frænku mína. Hún var
ákaflega hrein og bein. Ég gerði
mér betur ljóst er ég fullorðnaðist
hversu sterk persóna hún var. Mað-
ur fór alltaf betri maður af hennar
fundi. Ekki 'brást að hún hafði ein-
hveijar fréttir að segja af vinum
og vandamönnum og var fátt mann-
legt henni óviðkomandi. Hún sagð-
ist vera forvitin og sérstaklega um
hagi fólks, enda fullyrti hún að for-
vitni væri bráðnauðsynleg. Eitt er
víst að maður er fróðari um margt
fyrir hennar tilstilli.
Hún kunni frá mörgu að segja
frá liðinni tíð og hafði unun af að
segja frá, en minni hennar var
óskeikult allt fram að því að hún
varð fyrir áfalli á 91. aldursári.
Mér er minnisstæð ferð sem við
hjónin fóram með henni austur í
Biskupstungur og Hreppa fyrir fá-
einum áram. Þvílíkt ferðalag. Hún
var sem hafsjór af fróðleik, þuldi
upp bæjarnöfn og ábúendur í heila
öld og þeirra afkomendur, þekkti
öll kennileiti og sagði sögur af fólki
og staðháttum. Fram að níræðu lét
hún sig ekki vanta í réttimar í
Tungunum og fór þá með rútu aust-
ur með pönnukökur í farteskinu.
Heimferðin gat dregist þar sem
henni var víða boðin gisting. Hún
hafði unun af að ferðast og allt
fram að níræðu fór hún austur á
Vopnafjörð og dvaldist þar hjá syni
og tengdadóttur í nokkrar vikur.
Ferðaðist hún oftast ein. En eitt
ferðalag sem frænka mín tókst á
hendur þá komin á níræðisaldur var
henni ógleymanlegt, en þá fór hún
í sína fyrstu og einu utanlandsferð
og það ein. Að vísu var tekið á
móti henni erlendis, en þetta sýndi
það áræði og kjark sem hún bjó yfir.
Guðrún giftist aldrei, en eins og
að framan er getið eignaðist hún
son, Hrein Sveinsson, rafveitustjóra
á Vopnafirði. Hann er kvæntur Jónu
Sveinsdóttur og eiga þau tvo syni,
Svein og Rúnar, og eru langömmu-
böm Guðrúnar þijú.
Við hjónin þökkum Guðrúnu
samfylgdina og sendum ástvinum
hennar okkar innilegustu samúðar-
kveðjur.
Sveinn Áki.
Guðrún Sigurðardóttir fæddist á
Kjóastöðum í Biskupstungum,
dóttir hjónanna Jóhönnu Eiríks-
dóttur og Sigurðar Níelssonar, sem
voru þar í vinnumennsku. Þau
höfðu áður eignast dreng sem þau
máttu hafa með sér, en með til-
komu barns númer tvö var um
tvennt að velja, að fara úr vistinni
eða láta barnið frá sér, og var sá
kostur valinn.
Hálfs mánaðar gamla bar vinnu-
maður á bænum hana í fangi sér
að Hólum, til Steinunnar Jónsdótt-
ur og Bjama Runólfssonar, sem
tóku hana í fóstur og vora henni
góð. Þar var hún til 17 ára aldurs,
er hún réðst í vist í Skipholti í sömu
sveit og var þar í fjögur ár.
Þá yfirgaf hún æskustöðvamar
og fór í vist til Sverris bónda að
Hvammi í Norðurárdal, var þar
nokkur ár samfellt og síðar á sumr-
um, er hún var í vist í Reykjavík
á vetram hjá Kornelíusi Sigmunds-
syni og Jóhönnu konu hans.
Á báðum þessum heimilum
kynnist hún merku fólki og mynd-
arskap sem hún tileinkaði sér, það
var hennar skóli, og vora hand-
brögð hennar og snyrtimennska
orðlögð af öllum er til þekktu.
Vorið 1930 fór Guðrún fyrir til-
stilli vinkonu sinnar í vist austur á
land til Önnu Guðnýjar og Halldórs
Ásgrímssonar kaupfélagsstjóra,
sem þá bjuggu á Borgarfirði, og
með þeim flutti hún svo til Vopna-
fjarðar. Á þeirra umfangsmikla
heimili starfaði hún allt til ársins
1954, er hún flutti til Reykjavíkur.
Ég kynntist Ninnu, eins og við
kölluðum hana, er ég var unglingur
við afgreiðslustörf í kaupfélaginu,
en verslunin var í sama húsi og
íbúð Halldórs og Önnu. Þá var
gott að koma í eldhúsið til Ninnu
og fá sér kaffisopa og hlýja sér við
eldavélina, og þar upphófst okkar
vinskapur. Það var langur vinnu-
dagur á þessum tíma, og launin
vora mest í góðum viðurgemingi
við hana og einkasoninn Hrein
Sveinsson, sem hún eignaðist árið
1.933. Hann ólst þar upp í stórum
strákahópi við gott atlæti, og laun
Ninnu vora djúpstæð vinátta,
tryggð og þakklæti allrar fjölskyld-
unnar.
Þegar til Reykjavíkur kom hófst
nýtt tímabil í ævi Ninnu. Hún var
þá komin yfir fimmtugt og varð
nú fyrst sjálfs sín ráðandi, leigði
herbergi og deildi eldhúsi með öðr-
um, og eins og áður tengdist hún
góðum vinaböndum, t.d. við Stein-
unni Ólafsdóttur og fjölskyldu, á
þessum áram.
Ninna vann á pijónastofunni
Hlín í níu ár, en eftir það vann hún
á Hressingarskálanum í sautján ár,
eða þar til hún var komin um átt-
rætt.
Árið 1979 fékk Ninna íbúð í
Norðurbrún 1. Þar leið henni vel,
hún naut þess að eiga nú loks al-
vöra heimili út af fyrir sig. Þar
hélt hún reisn sinni og sjálfstæði.
Svo mikils mat hún sjálfstæði sitt,
að er félagskerfi aldraðra fór að
bjóða henni í hópferð með öldruðum
til sólarlanda, þá sagði hún nei
takk og fór ein og sjálf í flug til
Hollands, þá 84 ára, í heimsókn til
dóttur minnar, og átti hún hlýjar
minningar frá þeirri ferð. Hún hélt
veislu á níræðisafmælinu, bauð öll-
um gömlum vinum sínum. Þar var
fólk á öllum aldri og úr öllum stétt-
um þjóðfélagsins. Þetta var mikill
gleðidagur. Haustið eftir fékk hún
heilablæðingu og var eftir það rúm-
liggjandi og mátti ekki mæla.
Kaldhæðni örlaganna virtist
manni sú staðreynd, að nú síðastlið-
ið haust var henni aftur ofaukið,
eins og er hún fæddist, ofaukið í
því sveitarfélagi þar sem hún var
heimilisföst í 40 ár, sá um sig sjálf,
íþyngdi engum, borgaði sína skatta
og skyldur. Hún var flutt á
hjúkrunarheimili úti á landi, þar
sem vel var um hana hugsað til
síðustu stundar, en við vinir hennar
söknuðum þess sárt að geta ekki
verið nærri henni.
Nú er komin kveðjustund, góð
kona er gengin. Ég og börn mín,
Anna, Brynja og Bijánn, þökkum
langa og góða samfylgd sem aldrei
bar skugga á. Hún auðgaði líf okk-
ar allra með sínu jákvæða lífsvið-
horfi og ástúð og umhyggju í okk-
ar garð. Megi hún friðar njóta á
nýju tilverustigi, þar trúi ég að nóg
rými sé handa henni og hún vel-
komin.
Valborg Árnadóttir.