Morgunblaðið - 17.04.1994, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ SÚNNUDÁGUR 17. APRIL 1994
eftir Guðrúnu Guðlaugsdóttur
í dag verður hið nýja Listasafn Kópavogs opnað. Þar eru varð-
veitt listaverk Gerðar Helgadóttur sem erfingjar hennar ánöfnuðu
Kópavogsbæ fyrir nokkrum árum. „Gerður var búin að segja okk-
ur systkinum sínum að hún vildi hafa allar sínar myndir á einum
stað eftir sinn dag og hafði þá Listasafn rikisins ekki í huga,“
sagði Snorri Helgason, bróðir Gerðar, í samtali við blaðamann
Morgunblaðsins fyrir skömmu. „Eftir að hún dó árið 1975 minnt-
umst við þeirra orða hennar og buðum Kópavogsbæ öll hennar
frumeintök af skúlptúrum og einnig eina afsteypu af hveiju verki
sem unnt var að steypa í brons gegn því að reist yrði hús yfir
verkin sem bæri hennar nafn. Það hefur nú verið gert.“
Gerður Helgadóttir var fædd í
Neskaupstað árið 1928, ann-
að barn hjónanna Sigríðar Erlends-
dóttur og Helga Pálssonar, sem á
æskuárum Gerðar var kaupfélags-
stjóri á Norðfirði en síðar lengst
af aðalbókari hjá Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna. Fjölskyldan bjó lengi
á Óðinsgötu 21 eftir að til Reykja-
víkur kom. „Ég var ári yngri en
Gerður og þótt ég hefði orð fyrir
að vera heldur baldinn strákur þá
kom okkur bærilega vel saman,“
sagði Snorri í samtalinu sem blaða-
maður átti við hann á heimili hans
og konu hans Þórdísar Toddu Jóns-
dóttur við Nýbýlaveg í Kópavogi.
Þau hjónin eiga ýmis verk eftir
Gerði Helgadóttur, m.a. glerlista-
verk sem hanga í gluggum stofu
þeirra og margar myndir. „Gerður
var hlýleg manneskja og umtals-
góð, enda jafnan vinamörg. Hún
var frá upphafi listhneigð _og varð
snemma góður teiknari. Ég man
vel eftir morgninum sem hún lagði
af stað til þess að láta skrá sig í
Menntaskólann í Reykjavík. Þegar
hún kom heim spurði pabbi hana
hvernig hefði gei gið. „Jú, bara vel,“
svaraði hún. „Ég lét skrá mig í
Handíða- og myndlistarskólann.“
Pabba leist ekki sem best á þetta
en samþykkti það þó.
Fyrstu listaverkin sem ég sá eft-
ir Gerði vann hún í myndlistarskól-
anum, þar á meðal myndirnar af
Einari Sigurðssyni ríka, Geir Krist-
jánssyni, Birni Ólafssyni fiðluleik-
ara og Thor Vilhjálmssyni rithöf-
undi. Tvær af þessum myndum eru
nú í eigu Listasafns Kópavogs en
frummyndin af Birni er í eigu Tón-
listarskólans í Reykjavík en af-
steypa er á safninu. Myndinni af
Thor hef ég hins vegar ekki getað
haft upp á, þrátt fyrir ítrekaðar til-
raunir.
Mér er minnisstætt þegar Gerður
hjó myndina Sitjandi kona. Steininn
í þá mynd fann Gerður fyrir neðan
Klepp og hún varð að sæta lagi
þegar fjara var til þess að höggva
steininn, svo ekki flæddi yfir hana.
Þegar myndin var tilbúin lét pabbi
sækja hana og var hún lengi hjá
honum. Um tíma var hún síðan í
garði mínum við Digranesveg 39,
Snorri Helgason
segir irá systor
sinni, listakon-
unni Gerði
Helgadóttur
Geróur Helgadóttir
en hún er á Listasafni Kópavogs.
Gerður fór fyrst að heiman af
okkur systkinunum og þá til Flór-
ens. Erlendur, sá elsti, fór svo til
Achen til að læra arkitektúr, en ég
fór til Kaupmannahafnar til að læra
hljóðfærasmíði. Við fórum sem sagt
öll í nám sem tengdist listum nema
Unnur, en hún var aftur dágóð
hannyrðakona.
Foreldrar okkar fluttu í Kópavog
um 1950, í hús sem þau byggðu
að Vallartröð 5. Þar var haldið brúð-
kaupskaffi Gerðar systur minnar
eftir að bæjarfógeti Kópavogs gifti
hana og franskan unnusta hennar,
en þau höfðu sumarið áður komið
til íslands og haldið sýningu á verk-
um sínum í Bogasalnum. Þegar
þetta var höfðum við systkinin, ég
og Unnur, ásamt mökum okkar,
byggt okkur hús með samliggjandi
lóðum. Hjá Unni, að Víghólastíg
6, bjó Gerður jafnan þegar hún kom
í heimsóknir til íslands, eftir að
mamma dó. Að loknum námsárun-
um á Ítalíu flutti Gerður til Frakk-
lands og bjó þar þau tíu ár sem hún
var í hjónabandi.
Frá utanlandsárum Gerðar eru
flest verk hennar sem varðveitt eru
í Listasafni Kópavogs. Sum þessara
verka sá ég fyrst á sýningum.
Fyrsta sýning Gerðar var árið 1952
í Listamannaskálanum. Á safninu
í Kópavogi eru verk Gerðar flokkuð
niður eftir tímabilum í listþróun
hennar. Okkur systkinunum gaf
Gerður ýmis listaverk í hvert skipti
sem hún kom heim, sem var annað
og þriðja hvert ár og fylgdumst við
þannig með breytingum í listsköpun
hennar. Gerður kom sjaldnar þau
ár sem hún var gift í Frakklandi.
Eftir að hún skildi við mann sinn
kom hún oftar til íslands, en þá var
hún flutt til Hollands. Hún veiktist
af krabbameini skömmu eftir skiln-
aðinn, en vann samt ótrauð áfram.
Hún var ótrúlega afkastamikil, lítil
og veikbyggð kona - en samt sterk.
Faðir okkar hafði lengst af milli-
göngu ef eitthvað þurfti að gera í
sambandi við verkefni hennar hér
heima. Milli þeirra feðgina var náið
samband. Gerður leitaði mikið til
pabba, þau voru samrýnd og áttu
margt sameiginlegt.
Síðasta verkið sem Gerður vann
voru teikningar að steindum glugg-
um í Ólafsvíkurkirkju. Þá var hún
flutt til íslands og bjó á Víghóla-
stígnum hjá Unni systur. Hún var
þá orðin sjónlítil af veikindunum,
en veitti því eftirtekt að sjónin
skýrðist jafnan part úr degi. Þá
breiddi hún hvítt stykki fyrir
gluggann til þess að deyfa birtuna
og sat svo og teiknaði og setti litina
á pappírinn." Meðal annarra verka
Gerðar Helgadóttur af því tagi eru
steinglersgluggar í Saurbæjar-
kirkju á Hvalíjarðarströnd, Kópa-
vogskirkju og Skálholtskirkju.
Einnig gerði hún mósaíkmynd á hús
Tollstöðvarinnar í Reykjavík.
Helgi Pálsson, faðir Gerðar og
systkina, var tónskáld, samdi kór-
lög, fiðlulög og sönglög. Að sögn
Snorra hafði hann tónsmíðarnar
eingöngu sem tómstundaiðkan.
„Hann sagði mér einu sinni að hann
væri bara að semja fyrir sig,“ sagði
Snorri. Við opnun Listasafns Kópa-
vogs í dag verða flutt tónverk eftir
Helga Pálsson.