Morgunblaðið - 17.04.1994, Blaðsíða 28

41
MORGUNBLAÐIÐ MIIMIMIIMGAR SUNNUDAGUR 17. APRÍL 1994
Halldóra Sigurjóns-
dóttir - Minning
Fædd 26. júní 1905
Dáin 10. apríl 1994
Þegar þú svífur enn í norðurátt,
indæla vor, þá mátt þú ekki gleyma
að gróðursetja í gömlu túni, hátt
í grænni hlíð, þann draum að ég sé heima.
(Kínverskt ljóð, þýð. Helgi Hálfdanarson.)
Langri og farsælli ævi ömmu
okkar, Halldóru Sigurjónsdóttur, er
lokið. Hún lést 10. apríl sl. eftir erf-
iða sjúkralegu.
Amma fæddist á Sandi í Aðaldal
26. júní 1905 og hefði því orðið 89
ára í vor. Foreldrar hennar voru
Kristín Jónsdóttir og Siguijón Frið-
jónsson, skáld og bóndi. Foreldrar
Kristínar voru Jón Olafsson og Hall-
dóra Ásmundsdóttir, en foreldrar
Sigutjóns Sigurbjörg Guðmundsdótt-
ir og Friðjón Jónsson.
Amma var sjöunda í röðinni af 10
börnum Kristínar og Siguijóns, sem
upp komust. Þau voru Arnór, f. 1893,
d. 1980, Unnur f. 1896, d. 1993,
Áskell, f. 1898, Dagur, f. 1900, d.
1978, Fríður, f. 1902, Sigurbjörg, f.
1904, Ingunn, f. 1906, d. 1931, Asr-
ún, f. 1908, d. 1984 og Bragi, f.
1910. Fósturbróðir þeirra var Gísli
T. Guðmundsson, f. 1915, d. 1991.
Hún fluttist með foreldrum sínum
— og systkinum að Einarsstöðum í
Reykjadal árið 1906 og síðan árið
1913 að Litlu-Laugum í sömu sveit.
Litlu-Laugar þóttu víst ekki merkileg
jörð þá, nema vegna þess að þar var
nokkur jarðhiti. Húsakynnin voru
léleg fyrstu árin og alllangt til næstu
bæja. Nú er þama þétt byggð sveita-
bæja, skóla og bústaða þeirra, sem
starfa við skólana og ýmsa þjónustu
fyrir sveitina. Skólasetrið á Laugum
er í landi Litlu-Lauga. Þar er nú
grunnskóli, framhaldsskóli og tón-
listarskóli. Þar var einnig húsmæðra-
■"■gkóli, sem amma kenndi við alla sína
starfsævi. Þau húsakynni heyra nú
að mestu undir framhaldsskólann.
Blömastofa
Friöfinm
Suðurlandsbraut 10
108 Reykjavík. Sfmi 31099
Opið öll kvöld
til ki. 22,- einnig umhelgar.
Skreytingar við öil tilefni.
Þrátt fyrir lítil efni brutust flest
systkinin til mennta. Amma sat einn
vetur í skóla á Breiðumýri í Reykjad-
al og annan í héraðsskólanum á
Laugum, sem tók til starfa árið 1924.
Hún var þar veturinn 1926-27, en
veturinn eftir hélt hún utan til Sví-
þjóðar til þriggja ára náms í hús-
mæðrafræðum, og útskrifaðist þaðan
með kennararéttindi árið 1930, 25
ára gömul. Á þeim árum var hreint
ekki algengt, að ungar stúlkur -
allra síst stúlkur úr sveit - tækju
sig upp og héldu út í heim til náms.
Það hefur þurft hugrekki og vilja-
styrk til, og þá eiginleika átti amma
okkar í ríkum mæli. Ferðin var löng
og erfið, hún var nánast mállaus
fyrstu vikumar, og bréfin voru lengi
að berast á milli landa. Ekki var um
það að ræða að skjótast heim í jói-
afrí og sumarfrí, eins og námsmenn
gera núna, heldur vann hún fyrir sér
þar úti á milli anna. Það var henni
afar þungbært að frétta lát móður
sinnar haustið 1928, en hún dó úr
berklum. En þrátt fyrir alla erfíðleika
minntist amma þessara ára í Svíþjóð
með þakklæti og gleði. Þar bjó hún
sig undir lífsstarfíð, og þar eignaðist
hún góðar vinkonur, sem hún hélt
sambandi við alla ævi.
Þegar amma kom heim frá Svíþjóð
hóf hún þegar kennslustörf við Hús-
mæðraskóla Þingeyinga á Laugum,
en hann var stofnaður árið 1929.
Hún kenndi þar fyrst og fremst
matreiðslu, en auk þess stjórnaði hún
skólanum frá árinu 1946 og allt til
1966. Þær skipta því hundruðum
stúlkumar, sem hún átti þátt í að
búa undir lífíð. Öllum hlaut hún að
kynnast náið, því þær bjuggu í skól-
anum, sem var eins og stórt heimili.
Margar þeirra bundu mikla tryggð
við skólann og kennarana þar og
sýna þeim ræktarsemi enn í dag.
Starfíð var erfítt og illa launað,
en ömmu fannst það bæði ánægju-
legt og gefandi, og aldrei kvartaði
hún yfír kjörum sínum. Hún var
kröfuhörð við nemendur sína og
kennara, en ekki síst við sjálfa sig.
Hún tók nærri sér, þegar viðhorfín
tóku að breytast gagnvart hús-
mæðrafræðslu og aðsókn minnkaði
að skólanum. Henni tókst þó að snúa
þróuninni við og fylla skólann að
nýju, áður en hún hætti störfum
1966. Fáum árum síðar var hætt að
reka húsmæðraskólann á Laugum
sem heilsársskóla.
Þegar skólanefndin vildi heiðra
ömmu fyrir 36 ára starf við skólann
með einhverri gjöf, óskaði hún eftir
því, að í stað þess að henni yrði gef-
ið eitthvað, yrði komið fyrir lista-
verki í garðinum við skólahúsið. Þar
stendur því listaverk eftir Ásmund
Sveinsson, Ljóðið við rokkinn. Það
lýsir einmitt henni ömmu, sem var
listunnandi og vildi leyfa öðrum að
njóta þess sama.
Amma giftist árið 1933 Halldóri
Víglundssyni, smið á Laugum. Hann
var sonur Svanborgar Bjömsdóttur
og Víglunds Helgasonar, sem bjuggu
á Hauksstöðum í Vopnafírði. Ámma
og afí byggðu lítið hús í landi Litlu-
Lauga í brekkunni fyrir ofan skóla-
setrið og nefndu það Varmahlíð. Þau
skildu árið 1941. Afí lést árið 1977.
Börn þeirra urðu þijú:
Halldór, fæddur 1934, eryfirlækn-
ir Kristnesspítala, giftur Birnu
Björnsdóttur. Börn þeirra eru fjögur:
Siguijón, er við nám í Frakklandi;
Rún, er læknir, gift Reyni Eyvindar-
syni og þau eiga einn son; Pétur, er
íslenskufræðingur í sambúð með Jó-
hönnu Kristjánsdóttur; og Halidór
Björn, háskólanemi, er í sainbúð með
Álfheiði Hrönn Ástvaldsdóttur.
Svanhildur, fædd 1938, er félags-
málafulltrúi BSRB. Hún var gift
Arnaldi Valdimarssyni, en þau eru
skilin. Börn þeirra eru fjögur: Arn-
hildur, íslenskufræðingur, er í sam-
búð með Hilmari Garðarssyni og eiga
þau tvo syni; Óttar, fulltrúi, er í sam-
búð með Kristínu Magnúsdóttur og
eiga þau einn son; Gauti er bókbind-
ari og Daði er menntaskólanemi.
Kristín, fædd 1939, er starfskona
þingflokks Kvennalistans og gift
Jónasi Kristjánssyni. Börn þeirra eru
líka fjögur: Kristján, jarðfræðingur,
er giftur Katrínu Harðardóttur og
þau eiga eina dóttur; Pálmi, sagn-
fræðingur, er í sambúð með Sigrúnu
Thorlacius og þau eiga eina dóttur;
Pétur og Halldóra eru bæði mennta-
skólanemar.
Þegar amma hætti kennslu árið
1966 settist hún að hjá Kristínu
móður okkar í Reykjavík og síðar á
Seltjamarnesi. Amma var okkur hlý
og góð, og það var ómetanlegt að
hafa hana á heimilinu. Við systkinin
komum aldrei að tómu húsi, þótt
foreldrar okkar væru að heiman í
vinnu eða á ferðalögum. Það hefðu
þau ekki getað á sama hátt, ef amma
hefði ekki alltaf verið til staðar og
eins konar önnur móðir okkar. Hún
bjó hjá okkur allt til ársins 1991,
þegar hún flutti í eigin íbúð skammt
frá okkur á Nesinu. Kannski fannst
henni hlutverki sínu lokið á heimili
okkar, þar sem við systkinin töldum
okkur vera orðin sjálfráða og ekki
lengur jafn fús að hlíta hennar góðu
ráðum. Þótt hún væri þá orðin 86
ára, bjó hún sér nýtt heimili af ná-
kvæmni og dugnaði, valdi alla hluti
sjálf og kom fyrir með aðstoð barna
og bamabama.
Á sumrin dvaldi amma alltaf í
Varmahlíð, húsinu sínu í sveitinni
fyrir norðan, og þar áttu börnin
hennar athvarf með sínar fjölskyld-
ur. Á hveiju einasta sumri fylltist
litla húsið af fólki, barnabörnunum
fjölgaði jafnt og þétt, það var sofíð
í hveiju skoti, og stundum var jafn-
vel tjaldað í túninu. Og þegar barna-
börnin urðu fullorðin, fóru þau að
koma með bömin sín í sumarheim-
sókn í Varmahlíð. Alltaf var pláss
fyrir fleiri börn, sem uxu í kapp við
trén, sem amma hafði látið gróður-
setja í kringum húsið. Og hún var
alltaf að láta laga húsið og snyrta
lóðina. Síðast fyrir þremur árum
dreif hún í því að kaupa pott og láta
koma honum fyrir í túninu, svo að
afkomendumir gætu notið þeirrar
ánægju að busla þar í laugarvatninu
ofan úr brekkunni. Sjálf var hún þá
farin að eiga svo bágt með hreyfíng-
ar, að hún gat ekki notið þess með
þeim.
Amma og Varmahlíð eru óaðskilj-
anleg í hugum okkar, og við verðum
ævinlega þakklát fyrir sumarat-
hvarfíð okkar og allt annað sem hún
gerði fyrir okkur.
Amma var hraust, létt á fæti og
atorkusöm vel fram yfír áttrætt, en
upp úr því fór að halla undan fæti.
Síðastliðið ár var heilsan orðin léleg,
en norður vildi hún fara, og hún fékk
að eyða síðasta sumrinu í Varmahlíð
eins og vanalega. Líklega hefur hana
grunað, að þetta væri síðasta ferðin,
því hún lagði á sig að heimsækja
gamla vini og ættingja, sem hún
hafði ekki komið til nokkuð lengi.
Hún var með hressara móti fyrst
eftir að hún kom að norðan, en smám
saman þrutu kraftarnir, og í nóvemb-
erlok var hún lögð inn á Borgarspít-
ala. Hún lést á hjúkrunarheimilinu
Eir 10. apríl.
Vorið var tíminn hennar ömmu.
Hún var morgunhani og náttúruunn-
andi og var oft búin að fara í göngu-
ferð um þvert og endilangt Seltjarn-
ames, þegar aðrir komu á fætur.
Hún kunni vel við sig hér, en hún
var eins og farfugl, friðlaus að kom-
ast norður, þegar voraði. Þar leið
henni best „... í gömlu túni, hátt í
grænni hlíð...“.
Við minnumst ömmu okkar með
þakklæti og söknuði.
Dóra, Pétur, Pálmi
og Kristján.
Amma okkar, Halldóra Siguijóns-
dóttir, er látin. Þegar svo náinn ætt-
ingi fellur frá leita margar minning-
ar á hugann. Þó einkennilegt megi
virðast er amma okkur minnisstæð-
ust frá því við vorum börn og þá
einkum af samverustundum okkar í
Varmahlíð.
Hvert einasta sumar eftir að
amma flutti suður fór hún norður í
Varmahlíð. Þar var hennar ríki.
Dætur hennar fylgdu síðan í fótspor
hennar með börn sín.
í barnæsku okkar má segja að
hafi verið þrír stórviðburðir á ári
hveiju; afmælin okkar, jólin og að
fara í sveitina til ömmu. Við börnin
nutum þess að vera úti í náttúrunni,
áttum bú uppi í brekku, lékum okkur
f tijánum hennar ömmu, fórum í
sund og skruppum í Laugafell að
skoða dýrin. I minningunni fínnst
okkur alltaf hafa verið gott veður
þessi sumur.
Amma stjómaði þessu „sumar-
búðalífí“ af mikilli röggsemi og re-
glufestu. Hún var alltaf fyrst á fæt-
ur og hafði komið mörgu í verk áður
en aðrir dröttuðust á fætur. Hlaupa
upp á bæjarhól, baka kleinur, flat-
brauð, rúgbrauð, bollur, vínarbrauð
eða annað það sem hún taldi að vant-
aði handa mannskapnum, fara í
morgunleikfimi með Ornólfí og taka
til morgunmatinn. Síðan sá hún einn-
ig um aðrar máltíðir dagsins og brýnt
var fyrir okkur börnunum að koma
nú á réttum tíma í mat.
Amma var sístarfandi og þegar
hún var ekki að snúast í eldhúsinu
var að mörgu að hyggja. Það þurfti
að hugsa um trén, snúa nokkrum
flekkjum úti á túni og kannski að
mála þakið á Varmahlíð.
í Reykjadal og sérstaklega á
Laugum átti amma systkini, ættingja
og vini næstum á hveijum bæ. Þegar
hún fór að heimsækja þetta fólk var
hún yfirleitt fótgangandi. Stundum
fengum við börnin að fara með henni
og máttum þá hafa okkur öll við að
fylgja henni eftir. bví amma var létt
og kvik á fæti.
Sólbjartir sumardagar bernskunn-
ar liðu, við urðum stór, fórum að
vinna fyrir okkur á sumrin og færri
sáu sér fært að dvelja langdvölum í
Varmahlíð. Trúlega hefur amma
saknað þessara tíma þegar hún safn-
aði um sig börnum og barnabörnum
í litla húsinu sínu fyrir norðan. Nú
hin síðari ár höfum við eldri systkin-
in notið þess að geta komið í Varma-
hlíð með maka okkar og börn.
Þó amma hafí búið nær þijátíu
ár sunnan heiða þá voru hennar
rætur norður í Reykjadal. Þangað
leitaði hugur hennar nú hina síðustu
mánuði í veikindum hennar. Hún rifj-
aði upp löngu liðna atburði, hugsaði
um fólkið sem lifði og hafði lifað í
þessum dal og um húsið sitt, Varma-
hlíð. Vonandi berum við niðjar henn-
ar gæfu til að varðveita og rækta
áfram þennan reit sem ömmu þótti
svo vænt um.
Það er margs að minnast og með-
an við eigum minningar um ömmu
Halldóru lifír hún með okkur. En
mikið eigum við eftir að sakna þess
að hún standi ekki í dyrunum á
Varmahlíð að taka á móti okkur á
sumrin, með þessari spurningu: „Eru
þið ekki óskaplega þreytt og svöng?“
Sennilega hefur ömmu grunað að
hveiju stefndi, því síðastliðið sumar
hélt hún veglega upp á afmælið sitt.
Nær allir afkomendur hennar gátu
komið og gert sér glaðan dag sam-
an. Henni tókst líka að dvelja síðasta
sumarið sitt í Varmahlíð.
Það átti ekki við ömmu að vera
veik og upp á aðra komin, því var
dauðinn henni lausn og hún var til-
búin að fara.
Friður hefur færst yfir mig. Dásamlegur
friður. Nú get ég farið þegar þú kallar, og
hvert sem þú kallar mig. Þvi þú hefir tekið
þjáningu mína burtu. Og þjáning þeirra, sem
ég elska mun að engu verða í þinni hendi.
(Siguijón Friðjónsson,
úr Skriftamálum einsetumannsins)
Elsku amma, við þökkum þér sam-
fylgdina.
Arnhildur, Ottar, Gauti og
Daði.
Látin er í Reykjavík Halldóra Sig-
uijónsdóttir, frv. skólastjóri Hús-