Morgunblaðið - 10.12.1994, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 10. DESEMBER 1994 B 3
málum, japönsku, hvað þá annað.
Eg fékk það á tilfinninguna að
ég væri velkomin en hafði átt von
á allt öðru.
Ég var líka mjög ánægð með
skipulag sýningarinnar. Það hafði
verið svo vel staðið að öllum þátt-
um við undirbúning og fram-
kvæmd hennar. Ég held að fáir
íslendingar geri sér grein fyrir
þeim samböndum og þeirri vinnu
sem til þarf, svo hægt sé að koma
upp svona viðamikilli sýningu.
Undirbúningurinn var alfarið í
höndum menningarfulltrúa okkar,
Jakobs Frímanns Magnússonar,
sem ég held að eigi varlá sinn líka.
Listaheimurinn hér er frumskóg-
ur, hvað þá í Bretlandi. Sú at-
hygli sem ég fékk frá gestum sýn-
ingarinnar er kannski lýsandi fyrir
þá grunnvinnu sem Jakob hefur
innt af hendi til að kynna íslenska
list í Bretlandi. Hann er ómetan-
legur og er okkur hvarvetna til
sóma. Það væri ekki ónýtt að hafa
fleiri menn eins og hann, sem
gætu greitt götu íslenskrar sköp-
unar, í sendiráðum annarra landa,
til dæmis í Frakklandi og Banda-
ríkjunum."
Landkynningar
„Ég leit ekkert á sýningu mína
sem landkynningu, en það kom
mér á óvart þegar ég talaði við
gesti sýningarinnar að hún virtist
kveikja hjá þeim áhuga á íslandi.
Við ættum að hugsa vandlega um
það að svona sýning getur ekki
orðið að veruleika án þess að
dugmikið fólk sem þekkir til að_-
stæðna sjái um undirbúning. Á
þeim tíma sem ég var í Lundúnum
með mína sýningu, voru fleiri sýn-
ingar á íslenskri myndlist. Það var
líka vel að þeim staðið og ég verð
að segja að ef einhver maður vinn-
ur fyrir laununum sínum, er það
Jakob. Hann og Ragnhildur Gísla-
dóttir, konan hans, eru okkur til
sóma og ég vona að þeir sem fara
með utanríkismál hér, þekki sinn
vitjunartíma og sjái að við þurfum
mikið á svona vönduðu, duglegu
og hlýju fólki að halda til að vera
fulltrúar okkar erlendis."
Sjöfn Har. myndlistar-
maður, opnar í dag sýn-
ingu á verkum sem hún
sýndi nýverið í Lundún-
um. Súsanna Svavars-
dóttir ræðir við hana
um sýninguna sem hef-
ur að geyma olíuverk
og myndir unnar á
handgerðan pappír
með bleki.
LIFANDI landið, kvik náttúran,
með andstæðum öflum, hreyf-
ingu, átökum; leikir ljóss og
skugga, dagvindar og náttstillur,
eru meðal þeirra þeirra yrkisefna
sem Sjöfn Har. sækir í hina eilífu
uppsprettu sem íslensk jörð og haf
og himinn veita úr.
Og allt á sér upphaf í jöklinum,
sem kemur og fer í verkum Sjafn-
ar; jöklinum sem kastar álagaham
yfir þá sem fæðast og vaxa við
rætur hans, svo nærri að þeir geta
skynjað kraft hans og liti með því
einu að veita honum fíngraför sín.
Jöklinum sem breytir hugmyndum
þess sem snertir hann um raun-
veruleikann að eilífu; segir honum
sögur sem augað í djúpi hans hafa
séð í margar, langar aldir. Sögur
um átök og ástríður, vonir og von-
brigði, líf og dauða. Sögur í litum;
rautt fyrir orku, blátt fyrir vernd,
grænt fyrir vonina, litur fjólunnar
fyrir leiðina til æðri vitundar og
gullsins sem boðar nýjan dag, þeim
sem hlustar.
Úr þessum sagnabrunni ljóss
og lita spretta verk Sjafnar, sem
í dag opnar sýningu í Listhúsinu
í Laugardal á verkum þeim sem
hún sýndi fyrir skömmu í Crypt
Gallery við Trafalgar Square í
Lundúnaborg. Af þeirri sýningu
hefur það helst frést að Sjöfn seldi
tíu myndir - og þykja það tíðindi
Morgimblaðið/Kristinn
SJÖFN Haraldsdótlir á vinnwstofw sinni.
að óþekktur myndlistarmaður ofan
af íslandi skuli ná í gegnum augu
og eyru þess gríðarlega stóra
myndlistarmarkaðar sem í Bret-
landi þrífst. Sjálf segist Sjöfn ekki
vera búin að melta þessa stað-
reynd. Hún sé enn óraunveruleg.
„En ég finn fyrir mikilli gleði,“
segir Sjöfn. „Ég er mjög ánægð með
viðtökumar sem ég fékk. Þær fóm
fram úr mínum björtustu vonum.
Ég bjóst við litlu, eða engu. En
fyrir utan þann fjölda fólks sem
mætti á sýninguna, bæði við opnun
og seinna, fékk ég mjög hlýjar
móttökur."
Ég verð að komast til íslands
„Ég hef alltaf heyrt að Bretar
væm svo íhaldssamir hvað varðar
liti og notkun þeirra, en ég mála
í svo sterkum litum og átti bara
von á því að þeir myndu hrökkva
í kút og bakka út úr galleríinu.
Þessvegna þótti mér svo vænt um
allt sem fólk skrifaði í gestabókina
mína meðan á sýningunni stóð,
eins og: „Eftir að hafa séð þessa
sýningu verð ég að komast til ís-
lands, þótt ekki sé nema í einn
dag,“ og „Vil sjá þig næst í Par-
ís,“ og fleira og fleira. Athuga-
semdirnar komu á ýmsum tungu-
Morgunblaðið/Kristinn
PÉTUR Gwnnarsson.
Upphaflega hugmyndin að bók-
inni kom til mín gegnum
blaðafrétt," segir Pétur. „Prestur
hér í borg sagði frá því að hann
hefði fengið sjónvarpsfólk í heim-
sókn, sem ætlaði að taka upp efni
í kirkjunni. Þá gerðist það að einn
úr genginu, mig minnir hljóðmaður-
inn, tók upp kókdós inní kirkjunni.
Prestinum ofbauð svo virðingar-
leysið að hann varpaði manninum
á dyr. Atvikið sótti á mig og geijað-
ist í huganum. Mér fannst það
myndrænt og merkingarhlaðið og
fór að semja í kringum það sögu.
Þetta var lengi upphafsatriði en sit-
ur nú einhvers staðar inní miðri bók.
Út frá því fór ég að hugsa um
presta. I íslensku skáldsögunni er
rík hefð fyrir því að prestar séu
aðalpersónur. Ég minni á skáldsög-
ur frá því í byijun aldarinnar, t.a.m.
eftir Gunnar Gunnarsson og Einar
H. Kvaran. Eftir því sem líður á
öldina þokast presturinn út í jaðar-
inn, hann er til dæmis alveg föst
aukapersóna í sögum Halldórs Lax-
ness og endar reyndar sem aðalper-
sóna í síðustu eiginlegu skáldsögu
Halldórs, Kristnihaldi undir Jökli.
Nú á tímum fínnst mér umhugs-
Pétur Gunnarsson
segir frá nýútkom-
inni skáldsögu sinni.
unarvert að prestar eru eina starfs-
stéttin sem við gerum kröfur til um
hegðun. Gjaldkeri í banka eða ráð-
herra í ríkisstjórn geta gert nánast
hvað sem er án þess að ofbjóða
almenningsálitinu. Prestar aftur á
móti troða upp i mjög ákveðnu gerfi
og það eru gerðar til þeirra stífar
kröfur um framkomu og hegðun.
Hlutir sem eru ósýnilegir hjá venju-
legum manni, t.d. að fara í „ríkið“
og kaupa flösku eða í apótek að
kaupa verjur hljóta fyrir bragðið
að vera meira mál fyrir prest en
t.a.m. múrara. Samt eru báðir af
holdi og blóði. Það er þessi sýnileiki
hversdagslífsins sem heillaði mig
við prestinn.“
Aðalatriði og aUkaatriði
- Hvað getur þú sagt um efnis-
þráðinn?
„Eitt af því ægilegasta sem hægt
er að gera rithöfundi er að biðja
hann um að endursegja þá sögu sem
hann var að enda við að skrifa. Og
þjónar lesandanum ekki heldur.
Þetta er svona álíka og að stelast
í jólapakkann sinn fyrir jól. Forvitni
er svalað en gleðin flýr á braut.
Efnisþráður er oftast aukaatriði
í mínum huga. Stærra atriði er sú
heildartilfinning sem streymir frá
textanum og gjarnan má kalla stfl.
Það má líkja þessu við að hitta
manneskju og eiga með henni vel
heppnaða samveru. Ef maður yrði
síðan spurður: „Um hvað töluðuð
þið?“ vefðist manni tunga um tönn.
Umræðuefnið er aukaatriði, aðalat-
riðið er samveran. Líku gegnir um
skáldskapinn. Textinn skiptir meira
máli en sjálf framvinda sögunnar.
Ég bregð upp myndum í mörgum
atriðum sem snúast um ákveðinn
meginás; Símon Flóka og fjöl-
skylduumhverfi hans.“
Baráttan um athyglina
- Hvað með stílinn?
„Stíllinn er barn síns tíma. Bók-
menntir hafa þessa sérstöðu, öfugt
við t.d. tónlist eða myndlist. Tónlist-
armaðurinn hefur sitt hljóðfæri,
sem hann leikur á, málarinn striga
og liti. Miðill rithöfundarins er
tungumálið, það er að segja þegar
til stykkisins kemur; lesandinn.
Hann ræður því ekki yfír sínum
miðli á eins altækan hátt og t.d.
tónlistarmaður eða málari. Rithöf-
undur er háður ástandi lesandans.
í samtímanum hefur orðið bylting
í hugarheimi lesandans, aðstreymi
efnis er svo yfirgengilegt að magni.
Baráttan um athyglina verður alltaf
grimmilegri og þess gætir meðal
annars í stíl höfunda sem leitast
við að verða myndrænn og gríp-
andi. Stíllinn er barn síns tíma. Það
sem hreif fyrir 20-30 árum myndi
ef til vill ekki fanga athygli í dag.
Rithöfundar hljóta, meðvitað eða
ómeðvitað, sífellt að bijóta til mergj-
ar vandamál framsetningarinnar.
Lesandinn er sá akur sem höf-
undurinn sáir í. Honum er því annt
um þennan reit og hefur áhyggjur
af ásigkomulagi hans eins og bónd-
inn af túninu. Verða kalskemmdir
í vor? Er hinn tilbúni áburður á
góðri leið méð að eyðileggja jarð-
veginn? Martröð rithöfundarins er
ef lesandinn hættir einn góðan veð-
urdag að vera læs.“ S.A.