Morgunblaðið - 10.12.1994, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
LAUGARDAGUR 10. DESEMBER 1994 B 9
Hræðslupúki
BÓKMENNTIR
Myndasaga
STELPAN SEM VAR
HRÆDD VIÐ DÝR
Texti: Ami Bergmann. Myndir: Olga
Bergtnann. Prentverk: Singapore.
Má 1 og menning 1994 - 24 síður.
EKKI ÞARF bók að vera margar
síður til þess að vera skemmtilestur
á rúmstokki, þar veldur hvert inni-
haldið er. Hér haldast myndir og
texti í hendur, svo að margar
spurnir vakna, líf og saga tvinnast
saman.
Ásta er þriggja ára' lífsglöð, táp-
mikil hnáta. Víst eru undur verald-
ar forvitnileg nema þessi ógnvekj-
andi dýr. Aðeins systir hennar fíðr-
ildið skelfir hana ekki. Maðkar á
stétt; fiðraður fugl í búri; ferfætt
skrímsli í sveit, allt eru þetta hroll-
vekjur, og eins gott að halda sér
fjarri.
Svo er það, að foreldrar hennar
halda upp í sveit. Fiðrildi leiðir lít-
inn kjána í villu. Ein og yfirgefín
stendur Ásta í angist. Þá birtist
henni lamb. Því tekst að sefa ótta
telpunnar, enda er þetta ekkert
venjulegt lamb, kann mannamál,
og fyrr en varir er hundur og hest-
ur komnir til hjálpar. Ásta kemst
með hjálp þessara vina til mömmu
og pabba á ný.
Árni segir söguna af hlýleik af-
ans og kunnáttu hins þjálfaða
penna.
Myndir Olgu eru litríkar, fjörug-
ar, bráðskemmtilegar, eins og
kynnin öll við Ástu. Aðeins einu
sinni tók eg eftir að Ásta varð
Asta, en hvað er um slíkt að fást,
langt er milli Singapore og Reykja-
vík.
Góð bók.
Sigurður Haukur Guðjónsson
Frábær bók
BÖKMENNTIR
Ævintýri
ÆVINTÝRI
Á NÝÁRSNÓTT
Texti: Ámi Ámason. Myndir: Halldór
Baldursson. Prentsmiðjan Oddi hf.
Mál og menning 1994 - 32 síður.
ÞETTA er undurfagurt ævintýr.
Hefst um jól, þar sem Gummi, lít-
ill snáði, bíður við glugga föður
síns. Þau höfðu, jú, misst taktstig
mamma og pabbi, og þeir feðgar
ekki sézt lengi. Aðfangadagskvöld
þylur afi gamlan fróðleik um kross-
götur, álfa og gersemar á nýárs-
nótt, og strákurinn verður allur að
eyrum.
Skólasystkinum sínum, Nonna
og Siggu, trúir hann fyrir fóðleik
afa, og þau ákveða skötuhjúin að
láta reyna á sannleiksgildið.
Á nýársnótt hegðar fólk sér á
annan hátt en venjulega, losar um
reglur, leyfir gleðinni hömlulausri
að taka völd. Það klæðir sig meira
að segja á annan veg. Móðir Siggu
gerir furðugrímur fyrir leikhús, og
krakkarnir fá að njóta þess þetta
kvöld. Staðráðin í að halda á kross-
götur, hitta álfa og fara rík heim,
halda þau útí nóttina. Margt fer
öðruvísi en ætlað er, en heim held-
ur Gummi ríkari en nokkru sinni.
Árni segir þetta ævintýr snilldar-
vel. Leikni máls og stíls fara hér
saman, svo úr verður frábær bók.
Og þá skal ekki félaga hans Hall-
dóri gleymt. Myndir hans eru svo
listagóðar að unun er að.
Allur frágangur til fyrirmyndar,
og því hika eg ekki við að segja:
Unnir þú litlu barni, þá réttu því
þessa bók í hendur.
Kærar þakkir.
Sigurður Haukur Guðjónsson
Handverk í Listasafni Kópavogs
HANDVERK - reynsluverkefni
stendur fyrir sýningu á minjagrip-
um og nytjahlutum úr íslensku hrá-
efni. Þetta eru hlutir sem bárust í
samkeppni sem verkefnið stóð að.
Alls eru sýndar 82 tillögur, þar af
19 sem veitt voru verðlaun. Sýning-
in er í Listasafni Kópavogs - Gerð-
arsafni og verður framlengd til 18.
desember. Safnið er opið frá kl.
12-18 alla daga nema mánudaga.
Guðný Guðmunds-
dóttir og Peter
Máté leika Grieg
TÓNLIST
Illjömdiskar
EDWARD GRIEG: SÓNÖT-
UR FYRIR FIÐLU OG
PÍANÓ
Guðný Guðmundsdóttir og Peter
Máté. JAPIS 9418-2
OKKAR þekkti konsertmeistari
og einleikari Guðný Guðmundsdótt-
ir og tékkneski píanóleikarinn Peter
Máté hófu samstarf árið 1992 og
hafa haldið fjölda tónleika vítt og
breitt um landið. Auk þess hefur
Guðný verið mjög virk sem einleik-
ari og í kammertónlist hér heima
og erlendis. Sama má segja um
Peter Máté, hann hefur haldið ein-
leikstónleika víða um Evrópu og
leikið með hljómsveitum.
Nú er kominn hljómdiskur með
leik þeirra, þar sem þau flytja allar
(3) fíðlusónötur Griegs, og það er
út af fyrir sig ærið þakkarefni.
Þessar sónötur - utan sú síðasta -
eru ekki oft leiknar nú á dögum,
a.m.k. ekki algengar á hljómdisk-
um. Þótt undarlegt megi virðast (og
undarlegt ekki...) kynni hinn þjóð-
legi og „rabsodiski" tónn að eiga
einhvern þátt í forminu. Engu að
síður er þetta ákaflega ánægjuleg
og rík tónlist, a.m.k. í svona músík-
ölsum og líflegum flutningi.
Það skal játað að hin bjarta og
lífsglaða sónata nr. 1 veitti mér
einna mesta ánægju, enda að sumu
leyti þéttari tonlist og „hefðbundn-
ari“ en hinar tvær. Nr. 2 er efnis-
meiri, ljóðræn og þróttmikil á köfl-
um (sbr. lokaþáttinn) og öll undir
miklum áhrifum frá norskum þjóð-
lögum og dönsum, m.ö.o. dæmi-
gerðari Grieg. Sú þriðja og síðasta
var skrifuð tuttugu árum seinna og
þekktust þessara verka. Þetta er
kraftmikil tónsmíð, upphafskaflinn
tilfinningaþrunginn, sá síðari „villt-
ur“ dans.
Hér er um að ræða raunverulega
„músiseringu" tveggja mjög góðra
listamanna, hljómdiskur sem bætir
úr vanrækslu og mun auk þess veita
mörgum mikla ánægju.
Hljóðritun góð (kannski fullmikill
hljómburður fyrir píanóið?).
Oddur Björnsson
Jólasöngleikur í Ffladelfíu
í VETUR hefur hópur barna,
unglinga og fullorðinna unnið
við æfingar á jólasöngleik sem
nú er tilbúinn til flutnings. Guð-
rún Ásmundsdóttir leikkona
samdi verkið og leikstýrir. Inn
í jólasöguna fléttar Guðrún ís-
lenskri konu úr sveit sem skund-
ar til borgarinnar að segja frá
hvernig hún upplifir helgi guð-
spjallsins. Mikið er lagt í sýning-
una, bæði Iýsingu og hljóð,
Jdrkjusal Fíladelfíu breytt, þann-
ig að hann líkist leikhúsi frekar
en kirkju. Sviðsmynd hannaði
Erna Ragnarsdóttir, tónlistar-
stjóri er Oskar Einarsson.
Frumsýnd verður sunnudag-
inn 11. desember kl. 16.30 í
Fíladelfíu, Hátúni 2. Þetta er
þriðja árið sem jólasagan er sýnd
og líkt og í hin tvö skiptin er
11 og 12 ára nemendum grunn-
skólanna í Reykjavík boðið að
sjá sýninguna og er von á rúm-
lega 1.200 börnum dagana 12.
til 14. des. Síðasta sýningin verð-
ur miðvikudagskvöldið 14. des.
kl. 20. Dagskráin það kvöld hefst
með árlegum jólatónleikum þar
sem fram koma ýmsir flytjend-
ur, m.a. Lofgjörðarhópur Fílad-
elfíu, Fíladelfíukórinn, æskulýð-
skór, Hjalti og Helga, Iris Guð-
mundsdóttir og Gunnbjörg Óla-
dóttir.
Aðgangur er ókeypis og allir
velkomnir meðan húsrúm leyfir.
Æviþættir úr
Skagafirði
BOKMENNTIR
Ættf ræði
SKAGFIRSKAR
ÆVISKRÁR
Tímabilið 1910-1950,1. bd.
Umsjón og ritstjóm: Hjalti Pálsson
frá Hofí Sögufélag Skagfírðinga,
Sauðárkróki, 1994, XVI + 319 bls.
Á ÁRUNUM 1964-1972 gaf
Sögufélag Skagfirðinga út fjögur
bindi æviþátta búenda í Skagafírði
á tímabilinu 1890-1910. Árið 1981
hófst svo útgáfa æviþátta fyrir
tímabilið 1850-1890. Út eru komin
sex bindi af þeirri þáttaröð og
nokkur eru eftir. Heyrt hef ég að
sumum kaupendum æviskránna
hafi þótt þessir síðustu þættir
nokkuð fjarlægir í tíma og fram-
andi, enda þótt ættagrúskurum
þyki að þeim mikill fengur. En af
þessum sökum líklega hefur nú
verið gert eitthvert hlé á þessari
þáttaröð og í þess stað byijað á
þeirri þriðju sem nær yfir tímabilið
1910-1950 — raunar stundum allt
til síðustu ára, auk þess sem hér
koma þeir sem vantaði í fyrstu
þáttaröðina.
Þetta bindi sem nú birtist er því
hið ellefta í röðinni af Skagfírskum
æviskrám. Vafalaust verða nokkur
bindi í þessum flokki.
Skagfirskar æviskrár eru að því
leyti frábrugðnar flestum öðrum
ættfræðiritum að þar birtast raun-
verulegir æviþættir, stuttar ævi-
sögur. Fyrir utan hið hefðbundna;
ætterni, hjúskap, afkomendur,
dvalarstaði o. þ.h. er kostað kapps
um mannlýsingar, að skýra frá
athöfnum, minnisstæðum atburð-
um og sérkennum manna. Oft er
ein eða fleiri stökur látnar fljóta
með, hafi viðkomandi verið hag-
mæltur. En svo var um marga þó
að þeir (eða þær) „færu dult með“,
eins og mörgum þótti við hæfi.
Æviþættirnir verða af þessum sök-
um stundum nokkuð langir, allt að
sjö blaðsíðum. Algeng lengd er 2-3
bls. Þar sem þessir þættir eru yfir-
leitt ágætlega samdir verða þeir
þægilegur og oft skemmtilegur
lestur. Sá sem kunnugur er í
Skagafírði þekkir hér fjölda fólks
og getur borið frásögnina saman
við eigin endurminningar og kynni.
Auðvitað verður þar ekki alltaf
fullur samhljómur. En þó hygg ég
að megi fullyrða að frásögnin sé
að jafnaði sanngjörn og vönduð.
Lítillega hef ég fylgst með heim-
ildaöflun til þessa rits og veit því
að þar hafa menn lagt sig í líma
að hafa allt sem ítarlegast og rétt-
ast. En á óvart kom mér raunar
hversu torvelt getur reynst að afla
vitneskju um fólk sem lifði þó fram
yfir miðja þessa öld. Talsvert getur
og borið á milli um munnlega
geymd og opinber gögn. Manni
verður þá spurn: „Hvað þá um eldri
tíma?“
í þessu bindi eru rösklega 100
æviþættir og getur það því ekki
verið nema lítill hluti þeirra sém
þessu tímabili heyra til. Tuttugu
og tveir höfundar eru að þáttum,
mun fleiri en oftast var í fyrri bók-
um. Þykist ég vita að leitast hafí
verið við að fá til skrifta fólk sem
eitthvað var persónulega kunnugt
þeim sem skrifað var um.
Fremst í bók skipa tveir þættir
heiðurssæti. Annar er um Pál Jóns-
son sem vann mikla og óeigin-
gjarna frumvinnu við þessa útgáfu.
Hinn er um hjónin Sölva Sölvason
og Lilju Jónsdóttur, en þau gáfu
veglega dánargjöf sem „notast
skyldi til útgáfu æviskráa fyrir
tímabilið 1910-1950“.
Umsjón og ritstjórn þessa verks
hefur Hjalti Pálsson, héraðsskjala-
vörður, annast, en margir aðrir
hafa einnig lagt hönd á plóg og
er þeirra getið í formála.
Frágangur og útlit þessa bindis
er að sjálfsögðu með sama hætti
og önnur bindi í þessu safni. Mik-
inn kost tel ég hversu nákvæmlega
heimilda er getið í lok hvers þátt-
ar. Ein er þó undantekning frá
ágæti þessarar útgáfu sem ég hlýt
að nefna. Myndir hafa varla prent-
ast nógu vel og sumar myndannna
eru svo slæmar að betra hefði ver-
ið að sleppa þeim.
Sigurjón Björnsson
Kóramót
íPerlunni
KÓRAMÓT verður í Perlunni nú
um helgina. Kórar fullorðinna, þar
á meðal kirkjukórar, starfsmanna-
kórar og kórar eldri borgara, munu
syngja á mótinu. Þetta er annað
árið í röð sem Perlan býður upp á
kóramót sem þetta. Eftirfarandi
kórar syngja á laugardag og sunnu-
dag;
Laugardagur
10. desember
Kl. 14: Landsbankakórinn, Lög-
reglukórinn, Söngfélag Þorláks-
hafnar, Gerðubergskórinn, Kór Fé-
lagsstarfs aldraðra í Reykjavík og
Kór Landsvirkjunar.
Kl. 15.30: Húnakórinn, Kvenna-
kór Hreyfils, Söngfélag FEB í
Reykjavík og Söngvinir.
Sunnudagur
11. desember
Kl. 14: Kór Fríkirkjunnar í Hafn-
arfirði, Mosfellskór, Vorboðar, Mos-
fellsbæ, Kirkjukór Lágafellssóknar,
Kirkjukór Árbæjarkirkju og Eim-
skipsskórinn.
----♦ ♦ ♦
Samsýning
í Sæluhúsi
Lækjarbotna
FELAG áhugamanna um vatnslita-
pensla opnaði samsýningu laugar-
daginn 3. desember sl. í Sæluhúsi
Lækjarbotna.
Sýningin er öllum opin en verkin
eru sérstaklega unnin til heiðurs
staðarvættum, að sögn aðstand-
enda sýningarinnar.
----—».♦ ♦----
Kór Tónlistar-
skólans í Dóm-
kirkjunni
KÓR Tónlistarskólans í Reykjavík
syngur við messu í Dómkirkjunni
sunnudaginn 11. desember kl. 11.
Einnig munu nemendur úr Tón-
menntakennaradeild skólans syngja
og stjórna í 20 mínútur á undan
messu. Organleikari við messuna
er Marteinn H. Friðriksson.
♦ ♦ ♦----
„Þagnarmúr“
Rósu
Ingólfsdóttur
RÓSA Ingólfsdóttir teiknari Sjón-
varps opnar á Sólon íslandus í dag
laugardag sýningu á fimm grafík-
verkum er hún nefnir „Þagnarmúr-
inn“ á alþjóðlegum mannréttinda-
degi.
I kynningu segir: „Þema sýning-
arinnar er fótum troðinn heimur
bamsins, barnsins sem þekkir heim
óttans og þegir.
Myndirnar eru
allar unnar á
þessu ári og
prentaðar með
fullkomnustu
ljósprentunar-
tækni hjá Sam-
skiptum, til að ná
fram sérstakri
áferð að ósk höf-
undar“.
Hugmyndir að
römmunum utan um myndverkin á
Klara Geirsdóttir eldri dóttir Rósu
og eru þeir unnir í gaddavír.
Sýningunni lýkur 18. desember.
Eftrirtaldir aðilar gáfu hráefni
og vinnu sína varðandi þessa mann-
réttindasýningu; Glerborg, Sam-
skipti, Smíðagallerý og MR búðin.
Myndefnin eru til sölu og rennur
hluti ágóðans til styrktar Amnesty
International.