Morgunblaðið - 10.12.1994, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 10. DESEMBER 1994 B 7
LISTIR
NH0P o g Björn
Thoroddsen skipt
ast á hendingnm
Fræðikenn-
ingar o g
stjórnmál
PJASS
Perlan
SAMTÖK UM BYGGINGU
TÓNLISTARHÚSS
Flyljendur; Guðmundur Steingríms-
son og híjómsveit, Sigurður Flosason
og hijómsveit, Tómas R. Einarsson
og hijómsveit, Niels-Henning 0rsted
Pedersen, Bjöm Thorodssen og Eg-
ill Ólafsson. 2. desember 1994.
SAMTÖK um byggingu tónlistar-
húss efndu til djassveislu í einu
fallegasta samkomuhúsi lands-
manna í Perlunni í síðustu viku.
Fjöldi listamanna kom fram og
gaf vinnu sína enda eftir nokkru
að slægjast fyrir þá því hveijir
ættu öðrum fremur að hafa rekist
á nauðsyn þess að reist verði veg-
legt skjól yfir drottningu listanna?
Tónlistin þarf sína Perlu. Sam-
koman var greinilega skipulögð
af fólki sem kann til verka því
þótt afföll hafi orðið á síðustu
stundu var stígandi í prógramminu
öllu. Guðmundur Steingrímsson
og félagar riðu á vaðið með nokkr-
um vel völdum lögum en yngri
menn undir traustri leiðsögn læri-
meistara síns Sigurðar Flosasonar
léku síðan nokkur lög úr kaldri
sveifluhefð altsaxófónleikarans,
þar á meðal Flug 622, hraða bopp-
lagið af diski Sigurðar, Gengið á
lagið, en einnig nýrri lög eins og
Upptekinn taktur þar sem Sigurð-
ur bindur enn saman laglínur að
ekki ólíkum hætti og Lee Morgan
eða jafnvel enn eldri meistarar.
Hrynsveit Sigurðar er skipuð efni-
legum spilurum úr FÍH-skólanum
en sviðsskrekkur og virðing fyrir
Jólatónleikar
í Logalandi
NÚ ER að hefjast jólatónleikaröð
Tónlistarskóla Borgarfjarðar og
verða fyrstu tónleikamir haldnir um
helgina.
Fyrstu jólatónleikamir verða
haldnir í Logalandi, Reykholtsdal,
sunnudaginn 11. desember kl.
20.30. Síðan verða haldnir tónleikar
í Borgameskirlq'u þriðjudaginn 13.
desember kl. 20.30. og miðvikudag-
inn 14. desember kl. 18.
Söngdeildartónleikar tónlistar-
skólans verða haldnir laugardaginn
17. desember kl. 14 í Borgarnes-
kirkju, en þeir eru jafnframt síðustu
tónleikarnir í jólatónleikaröð Tón-
listarskóla Borgarfjarðar að þessu
sinni.
Á tónleikunum verða flutt lög frá
ýmsum löndum og skipa lög tengd
jólahátíðinni stóran sess í dag-
skránni. Einnig hefur Lúðrasveit
Borgarness verið endurvakin og
mun hún koma fram á tónleikunum.
------------♦ ♦ ♦-----
Dóttir Lúsífers
Önnur aukasýning í kvöld
VEGNA mikillar aðsóknar hefur
verið ákveðið að hafa aðra aukasýn-
ingu á einleiknum Dóttir Lúsífers,
en fyrri aukasýning var á fímmtu-
dagskvöld. Dóttir Lúsífers hefur
verið sýnd á Litla sviði Þjóðleikhúss-
ins síðan í haust og íjallar leikritið
um ævi og ritverk dönsku skáldkon-
unnar Karen Blixen.
Það er Bríet Héðinsdóttir sem
leikur þessa sérstæðu og heillandi
konu og hefur- Bríet hlotið mikið lof
fyrir leik sinn.
Síðari aukasýning verður sem
fyrr segir laugardagskvöld 10. des-
ember kl. 20.30.
salnum, og e.t.v. Sigurði, setti í
þá hógværð sem gat ekki farið vel
við kröftugar tónsmíðarnar. Þeir
spiluðu of veikt.
Hljómsveit Tómasar R. Einars-
sonar flutti verk eftir hljómsveitar-
stjórann, þar á meðal Jón Leifs í
harminum, stutt en nokkuð áhrifa-
ríkt verk með naívískum trommu-
leik Matthíasar Hemstock og
draugalegum stemningum frá
píanói Gunnars Gunnarssonar.
Guðmundur Andri Thorsson verð-
ur seint talinn í flokk með stór-
söngvurum þjóðarinnar en hann
fer afar skemmtilega með ljóð Sig-
urðar Guðmundssonar myndlist-
armanns Ég er við lag Tómasar.
Hápunktur kvöldins var svo ein-
vígi danska kontrabassarisans Ni-
els-Hennings 0rsteds Pedersen og
Björns Thoroddsen. Bjöm dálítið
hikandi í fyrstu en gleymdi sér von
bráðar þegar snarstefjunin tók
hug hans allan frá sterkri nærveru
góðlega jöfursins með stóra hljóð-
færið. Þeir skiptust á hendingum,
NH0P setti kúrsinn og skissaði
upp smámyndir sem Björn teygði
og togaði með nýju og sérstæðu
sándi sínu á órafmagnaðan gítar-
inn.
í hröðum boppköflum var eins
og einn maður héldi um hljóðfærin
tvö er þeir léku í unison. Líklegri
er Bjöm skyldari NH0P en flestir
íslenskir tónlistarmenn, báðir em
þeir afar melódískir í hugsun, ekk-
ert skortir á tæknina og sveiflan
er þeirra bakland. Kvöldinu lauk
svo á viðeigandi hátt þegar Egill
Ólafsson söng við undirleik NH0P
og Björns, afar leikrænt, en
minnað djassað, I’am in Heaven.
Guðjón Guðmundsson
JÓLATÓNLEIKAR Tónlistarskól-
ans í Reykjavík verða haldnir að
'Kjarvalsstöðum á morgun sunnu-
daginn 11. desember kl. 20.30.
A tónleikunum verða meðal ann-
ars flutt píanóverk eftir J.S. Bach
og Chopin, verk fyrir strengjahljóð-
færi eftir J.S. Bach, César Franck,
Beriot, Beethoven, Bartók og Sar-
asate, verk fyrir blásturshljóðfæri
eftir James Butt, Stravinskí, Sári
József og Atla Heimi Sveinsson og
til. Pabbi hennar ætlaði til fram-
haldsnáms í Ameríku og átti fjöl-
skyldan að fara með. Um sumarið
gerðist margt skemmtilegt hjá
Sigrún Olsen
Sigrún sýnir á
Á næstu grösum
SIGRÚN Olsen sýnir um þessar
mundir vatnslitamyndir á mat-
stofunni Á næstu grösum við
Klapparstíg.
Myndirnar voru allar unnar á
þessu ári. Sigrún á að baki fjölda
sýninga bæði hér og erlendis.
Sýningin mun standa fram á
næsta ár.
♦ ♦ ♦
Bókmennta-
kynning kvenna
ÁRLEG bókmenntakynning Menn-
ingar- og friðarsamtaka íslenskra
kvenna verður að þessu sinni laug-
ardaginn 10. desember kl. 14 að
Vatnsstíg 10.
• Verk og höfundar; í luktum heimi
Friðu Á. Sigurðardóttur, Bríet Héð-
insdóttir les. Engill í snjónum, Nína
Björk Árnadóttir, höfundur les.
Fjarri hlýju hjónasængur, Inga
Huld Hákonardóttir, höfundur les.
Veistu ef þú vin átt, ævisaga Aðal-
heiðar Hólm Spans, Þorvaldur
Kristinsson, höfundur les. Ljóð Vil-
borgar Dagbjartsdóttur, höfundur
les. Þórunn Geirsdóttir les frum-
samið efni. Ljóð Ásdísar Lilju Hilm-
arsdóttur, Ragna Steinunn Eyjólfs-
dóttir les. Brynja og Erlingur fyrir
opnum tjöldum, Ingunn Þ. Magnús-
dóttir, höfundur les. Elías Davíðs-
son og Stella Hauksdóttir sjá um
tónlist.
Aðgangur er ókeypis og allir
velkomnir.
sönglög eftir Purcell, Pál ísólfsson
og Mozart.
Flytjendur eru nemendur Tón-
listarskólans í Reykjavík ásamt
píanóleikurunum Onnu Guðnýju
Guðmundsdóttur, Hildi Karlsdótt-
ur, Kristni Emi Kristinssyni, Stein-
unni Birnu Ragnarsdóttur og Þóru
Fríðu Sæmundsdóttur, sem annast
undirleik.
Aðgangur að tónleikunum er
ókeypis.
bls. Almenna bókafélagið gefur
bókina út og Prentsmiðjan Oddi hf.
sá um prentun. Verð bókarinnar er
1.490 krónur.
BOKMENNTIR
Fræðirit
HVAR Á MAÐURINN
HEIMA?
eftir Hannes Hólmstein Gissurarson.
Hið íslenska bókmenntafélag, 1994 —
263 siður. 2.493 kr.
HANNES Hólmsteinn Gissurar-
son er afkastamikill rithöfundur.
Hann gaf út ævisögu Jóns Þor-
lákssonar fyrir tveimur árum og
fyrir þessi jól koma þrjár bækur
út frá honum. Ein
þeirra er bókin Hvar á
maðurinn heima? í
henni eru fimm kaflar
auk inngangs, sem
raunar heitir formáli í
efnisyfirliti.
Hugmyndin í þessari
bók er að veita skýran
og aðgengilegan inn-
gang að nokkrum mik-
ilvægum kenningum
um stjórnmál og
samfélag fyrir al-
menna lesendur. Þeir
kenningasmiðir, sem
teknir eru fyrir, eru
Platón, Machiavelli,
John Locke, Karl Marx
og John Stuart Mill.
Þetta eru allt merkilegir höfundar
og hafa allir lagt mikilvægan skerf
til hugmyndasögunnar. Það er því
vel þess virði að fjalla um þá.
Lykilverk þeirra hafa auk þess
verið þýdd á íslenzku, svo það eru
hæg heimatökin fyrir lesendur að
vega og meta sumt af því sem
stendur í þessari bók.
Platón er einn af örfáum merk-
ustu hugsuðum fyrr og síðar. Fyrir
nokkrum árum kom eitt höfuðrit
hans, Ríkið, út á íslenzku í þýðingu
Eyjólfs Kjalars Emilssonar. Sú þýð-
ing sætti nokkrum tíðindum í ís-
lenzkum fræðaheimi, því að hún
er umtalsvert afrek. Hannes Hólm-
steinn eyðir mestum tíma í að túlka
og meta þetta rit Platóns. Það þarf
ekki að koma á óvart, vegna þess
að skoðanimar, sem bomar em á
borð, og ályktanir Platóns em
skarplegar og djúpt hugsaðar.
Þetta rit Platóns er fyrsta dæmi
hugmyndasögunnar um ólands-
sögu, lýsingu á staðleysu. Hug-
mynd Platóns er að réttlæti, þekk-
ing og vitsmunir eigi að vera æðsta
dyggð samfélagsskipanarinnar.
Hann leggur því til vitringaveldi,
hinir vitmstu menn eigi að taka
allar mikilvægustu ákvarðanir um
málefni samfélagsins.
Machiavelli er kunnastur fyrir
eitt rit sitt, sem hefur verið nefnt
Furstinn á íslensku. Machiavelli
skoðaði vel og vandlega, hvernig
óhjákvæmilegt væri að beita raun-
verulegu valdi í borgríki, kannski
í öllum ríkjum. Hann er þeirrar
skoðunar, að leyfilegt sé að beita
öllum ráðum til að hljóta eða halda
völdum. John Locke var 17. aldar
maður á Englandi og lifði mesta
byltingartíma í allri sögu Bret-
landseyja, en honum lauk 1688 í
byltingunni dýrðlegu, en byltingin
sú var bara dýrðleg fyrir Englend-
inga en bæði blóðug og grimm
fyrir Skota og íra. Locke smíðaði
lífseiga kenningu um eignarrétt
sem forsendu skipulegs félags.
Karl Marx var Þjóðverji, sem ól
dijúgan hluta aldurs síns á Breta-
safni við að skrifa stórar bækur
um efnahagsmál og þjóðfélags-
byltingar. Þær bækur hafa verið,
sem kunnugt er, áhrifamiklar í
stjórnmálum þessarar aldar alveg
fram á síðustu ár. Í ljósi atburða,
sem orðið hafa í stjórnmálum Evr-
ópu síðustu fimm árin, hefur dreg-
ið nokkuð úr áhrifamætti kenn-
inga Karls Marx. íbúar í austan-
verðri álfunni eru a.m.k. samtaka
í fáu öðru en forðast skoðanir
hans eins og heitan eldinn og þarf
engan að furða á því. Það er helzt
í háskólum í Vestur-Evrópu og
Bandaríkjunum að Marx er enn
tekinn alvarlega, eins og kaflinn
í þessari bók er vottur um. Það
er raunar svo að sumt af því, sem
gengur undir nafninu fræði í há-
skólum á Vesturlönd-
um, er slíkt samsafn
af fírrum og ruglandi,
að kenningar Marx
eru hin mesta speki
borið saman við þá
samsuðu alla.
Að síðustu er í bók-
inni sagt frá John
Stuart Mill og kenn-
ingu hans í Frelsinu
um hvað eigi að vera
í valdi hvers og eins
og hvað eigi að falla
undir vald samfélags-
ins. Mér hefur virzt
frelsisregla Mills vera
í flesta staði skyn-
samleg, en það er
ekki einfalt að túlka hana og
sömuleiðis ekki ljóst hvort hún fer
saman við þær skoðanir, sem nú
eru helzt uppi um takmarkanir á
valdi samfélagsins yfír einstakl-
ingnum. Það er gerð grein fyrir
þessum vandkvæðum í bók Hann-
esar, bæði vandkvæðum við að
túlka Mill sjálfan og hvort niður-'
stöður Mills séu yfírleitt réttlætan-
legar. Þar er meðal annars eytt
nokkru máli í að skoða rök til
nytjastefnu, en Mill taldi nytja-
regluna undirstöðu alls siðferðis.
Skoðun Hannesar er, að alvarleg
vandkvæði séu á því að fallast á
nytjastefnu. Hannes, eins og
margur nútímamaðurinn, vill
gjalda samþykki við frelsisregl-
unni en vill rökstyðja hana með
öðrum hætti en Mill.
Kaflarnir eru svolítið misjafnir.
Kaflinn um John Locke er sérlega
góður, enda er höfundurinn þar á
heimavelli. Sízt tekst honum upp
við Platón, en í þeim kafla virðist
mér helzti annmarki á tengingunni
við hugmyndir nútímanna koma
fram, en það er eitt einkenni allrar
bókarinnar að stöðugt er leitazt
við að tengja kenningarnar við
nútímann. Það er nefnilega ekki
einfalt að meta Platón í ljósi hug-
mynda okkar, sem nú erum á dög-
um. Það er til að mynda vafamál,
hvort það er löstur á skoðunum
Platóns, að nú á tímum væri þetta
fordæmanleg skoðun, en þó ekki
fjarlægari en svo, að það eru til
siðfræðingar, sem halda henni
fram í alvöru. f Grikklandi til forna
var þetta viðtekin venja og ekkert
skrýtið að Platón hafi haldið þessu
fram. Til að skilja siðinn þarf
maður að muna að samfélagið var
harðara en nú og menn töldu sér
það um megn að ala önn fyrir
vansköpuðum eða þroskaheftum.
Það er mikill kostur þessarar
bókar að höfundurinn er fundvís
á íslenzk, skemmtileg dæmi og
hann er, eins og ýmsum er kunn-
ugt, ritfær í bezta lagi. Auðvitað
eru sumar staðhæfingar hans í
þessari bók umdeilanlegar, en bók-
in er prýðileg aflestrar og gefur
nokkuð góða mynd af megindrátt-
um þess kennilega landslags, sem
verið er að lýsa.
Guðmundur Heiðar Frímannsson
Tónlistarskólinn í Reykjavík
Jólatónleikar á
Kjarvalsstöðum
Nýjar bækur
Adda lærir að synda
eftir Jennu og Hreiðar
Öddu og leik-
systkinum henn-
ar, þeim Lísu og
Braga, en að lok-
um rann brott-
farardagurinn
upp.“ Bókin er
skreytt fjölda
teikninga eftir
Erlu Sigurðar-
dóttur.
og auk þess stóð mikið Bókin er innbundin og er 110
ADDA lærir að
synda er þriðja
bókin í bóka-
flokknum um
Öddu litlu lækn-
isdóttur. í kynn-
ingu útgefanda
segir: „Adda fór
ekkert í sveit
þetta sumarið því
hún átti að læra
Jenna
Jensdóttir
Hreiðar
Stefánsson
HANNES Hólm-
steinn Gissurarson