Morgunblaðið - 10.12.1994, Blaðsíða 4

4 B LAUGARDAGUR 10. DESEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
ÍSLENSK TÓNVERKAMIÐSTÖÐ
Forvörður íslenskrar
tonmenningar
Islensk tónverkamiðstöð hefur veríð
starfrækt í liðlega aldarfjórðung. Henni
hefur stöðugt vaxið fískur um hiygg og
hefur nú fjölbreytta þjónustu á boðstólum.
Orrí Páll Ormarsson kynnti sér starfsemi
miðstöðvarinnar og ræddi við Ástu Hrönn
Maack framkvæmdastjóra.
Morgunblaðið/Þorkell
ÁSTA Hrönn Maack framkvaemdastjóri Íslenskrar tónverkamióstöóvar segir aó mióstöóin
sé i sifelldri mótun og stefni markvisst aó þvi aó efla starfsemi sina ó öllum svióum.
ISLENSK tónverkamiðstöð var
stofnuð árið 1968 til að kynna
og efla íslenska tónmenningu, tón-
skáldum, tónlistarfólki og þjóðinni
allri til hagsbóta, til að kynna ís-
lenska tónlist erlendis, miðla upplýs-
ingum er tengjast íslensku tónlistar-
lífi og starfrækja íslenskt tónverka-
safn. Starfsemin hefur aukist ár frá
ári og sífellt fjölgar þeim verkefnum
sem miðstöðin lætur sig varða. Á
hveijum degi þjónar hún með marg-
víslegum hætti íslenskum tónskáld-
um og innlendum og erlendum flytj-
endum sem vilja kynna sér íslenska
tónlist. Einnig þjónar miðstöðin
áhugamönnum um íslenska tónlist,
leikum og lærðum hvaðanæva úr
heiminum. Ennfremur miðlar Tón-
verkamiðstöðin verkefnum til ís-
lenskra tónskálda og fiytjenda. Inn
á hennar borð koma fjölmargar
beiðnir um íslenska flytjendur á er-
lendar tónlistarhátíðar og oftast
þegar íslensk tónlist er kynnt er-
lendis er hún í flutningi íslenskra
listamanna. Ásta Hrönn Maack hef-
ur gegnt starfí framkvæmdastjóra
íslenskrar tónverkamiðstöðvar í
hálft ár. Hún segir að miðstöðin sé
í sífelldri mótun og stefni markvisst
að því að efla starfsemi sína á öllum
sviðum.
Fjögur þúsund verk á skrá
Að sögn Ástu Hrannar er eitt
helsta markmið miðstöðvarinnar að
hafa mikið af íslenskri tónlist á
boðstólum. í dag eru um fjögur
þúsund verk á skrá á tónverkasafn-
inu þar sem hjarta starfseminnar
slær. Með nýjum lögum íslenskrar
tónverkamiðstöðvar hefur sú breyt-
ing orðið á starfsemi safnsins að
því er heimilt að taka við verkum
allra íslenskra tónsmiða burtséð frá
því hvort þeir eru félagar í ís-
lenskri tónverkamiðstöð eður ei.
„Með þessu verður til safn lifandi
íslenskrar tónlistar og séu verk seld
úr safninu fá tónsmíðir af þeim
höfundargreiðslur," segir Ásta
Hrönn. Hafi höfundar hug á að
leggja afrit af verkum sínum inn í
safn miðstöðvarinnar verða þeir að
inna af hendi sérstakt skráningar-
gjald og uppfylla ákveðnar kröfur
um frágang handrita. Þeir höfundar
sem eiga að minnsta kosti tíu söng-
lög/smáverk eða fimm verk í stærri
formum skráð í safninu, hafa sinnt
tónsmíðum reglubundið um árabil
og hafa auk þess haft af þeim tekj-
ur sem höfundar, geta sótt um að
gerast félagar i Islenskri tónverka-
miðstöð.
Til skamms tíma sinnti Tónverka-
miðstöðin eingöngu nútípatónlist
og tónskáldum hennar. Á síðasta
ári var stigið fyrsta skrefið til
breyttra starfshátta þegar félagar
tónskálda og textahöfunda í FTT
hófu samstarf við miðstöðina um
kynningu á íslenskri popp-, rokk-,
djass-, blús-, og vísnatónlist jafn-
hliða sígildri tónlist. „Það er
ánægjulegt að segja frá því að nú
þegar hafa sex tónskáld úr FTT
gengið til liðs við miðstöðina. Þessi
breyting á starfí Tónverkamiðstöðv-
arinnar er mikils verð og í samræmi
við alþjóðlega þróun þar sem öllum
greinum tónlistar er gert jafn hátt
undir höfði við kynningu og miðlun
upplýsinga, enda mynda þær allar
menningu einnar þjóðar," segir Ásta
Hrönn.
Fjölbreyttar fyrirspumir
Annar stór þáttur í starfsemi ÍTM
er upplýsingaþjónusta. Ásta Hrönn
segir að reynt sé að hafa sem fjöl-
breyttastar og bestar upplýsingar á
reiðum höndum. „Safnið og upplýs-
ingaþjónustan tvinnast saman. Við
tölvuskráum allar upplýsingar um
tónverk sem hingað koma inn og
leggjum þær upplýsingaþjónustunni
til grundvallar." Tónverkamiðstöðin
tekur ekki gjald fyrir fyrirspurnir
en um 3.000 slíkar berast árlega;
flestar erlendis frá. „Þetta er einn
af ósýnilegu þáttunum í starfi mið-
stöðvarinnar; þrátt fyrir að stór hluti
rekstrarfjár og tíma starfsfólks fari
í að sinna þjónustu. Við fáum fyrir-
spumir frá fræðimönnum, gagnrýn-
endum, dagskrárgerðarmönnum,
flytjendum, tónlistarmönnum og
öðrum tónskáldum,“ segir Ásta
Hrönn. „Fyrirspumimar eru um ein-
staka höfunda, einstök verk, ákveð-
in tímabil og ákveðnar tegundir tón-
listar. Reyndar era fyrirspumimar
eins ijölbreyttar og þær eru marg-
ar. Sumir leita eftir upplýsingum
um flytjendur sem er formlega séð
utan okkar sviðs en þar sem tónlist-
in lifír ekki án tónlistarmanna veit-
um við þær upplýsingar eftir bestu
getu.“
Vegur tónmenningar aukinn
Kynningarstarf er þriðji þátturinn
í starfsemi ÍTM. „Þegar tækifæri
gefast til að kynna íslenska tónlist
eða flytjendur hennar er það gripið
og ekki síður er Tónverkamiðstöðin
sinnar eigin gæfu smiður hvað þetta
varðar. Miðstöðin hefur ein sér, í
samstarfí við norrænu tónverkamið-
stöðvarnar eða aðrar sambærilegar
stofnanir erlendis, kynnt íslenska
tónlist í Ameríku, Bretlandi og Asíu.
Sífellt oþnast nýir möguleikar sem
reynt er að nýta eins og frekast er
kostur.“ Ásta Hrönn segir < nnfrem-
ur að reynslan af kynningarstarfínu
sýni að á hverju ári finnist nýir
möguleikar til að auka veg íslenskr-
ar tónmenningar heima og erlendis,
sé fjármagn og mannafli fyrir hendi.
Innan miðstöðvarinnar hafí orðið til
þekking um það hvemig, hvar og
hvenær árangursrík kynning á tón-
menningu fari fram. Þá liggi þar
upplýsingar um íslenska tónlist, tón-
skáld og tónlistarlíf og að í gegnum
Tónverkamiðstöðina verði til at-
vinnutækifæri fýrir tónskáld og
flytjendur tónlistar - tækifæri sem
annars yrðu ekki til.
Máli sínu til stuðnings nefnir
Ásta Hrönn skosk-íslenska tónlist-
arhátíð sem haldin var í Glasgow
og Reykjavík fyrir tveimur áram og
japanska fjármögnun á tónleikaferð
og útgáfu geislaplötu með sex nýj-
um sérpöntuðum íslenskum verkum
í flutningi íslenskra listamanna síð-
astliðinn vetur. Framundan er þátt-
taka ÍTM ásamt plötuútgefendum í
Midem, stærstu tónlistarkaupstefnu
í Evrópu, sem haldin er í janúar ár
hvert. Jafnframt er unnið að viða-
miklu kynningarverkefni í Bretlandi
í samvinnu við hinar norrænu tón-
verkamiðstöðvamar sem áætlað er
að fari fram 1996-97. Um þessar
mundir kemur Tónverkamiðstöðin
síðan að skipulagningu skólatón-
leika sem fyrirhugaðir eru um allt
land fyrir atbeina Norðmanna.
„Möguleikamir eru óþijótandi því
fólk úti í heimi er mjög móttækilegt
fyrir íslenskri menningu. Því þykir
spennandi að svo öflugt menningar-
líf blómstri hér.“
Ásta Hrönn segir að þrátt fyrir
góð áform og óteljandi tækifæri
mótist starf Tónverkamiðstöðvar-
innar af takmörkuðum ljárráðum
hennar. Um 40% rekstraríjár era
opinber styrkur, enda lítur hið opin-
bera svo á að umsýsla tónverka-
safnsins sé verkefni sem ætti að
heyra undir opinbert safnastarf. Um
10% fjárins era framlög einkaaðila
og hluti rekstrarfjárins er sóttur í
hina ýmsu sjóði tónskálda. „Það er
sambærilegt við að Bandalag ís-
lenskra myndlistarmanna ræki
Kjarvalsstaði eða Listasafn íslands
og að bókasöfn landsins væra á
framfæri rithöfundasambandsins,“
segir Ásta Hrönn.
Stefna í útgáfumálum
Fjórði þáttur starfsemi íslenskrar
tónverkamiðstöðvar felst í útgáfu;
annars vegar á geisluplötum og hins
vegar á prentuðum nótum. Nót-
naútgáfunni er ekki síst ætlað að
vekja athygli yngstu kynslóðarinnar
á islenskri tónlist. Plötuútgáfunni
má skipta í tvo flokka, verk ein-
stakra tónskálda og útgáfur sem
tengjast einstökum flytjendum.
„Fram til þessa hefur sú stefna ver-
ið mörkuð að kynna sem fjölbreytt-
astar tónsmíðar sem flestra höf-
unda, til að sýna fjölbreytni íslenskr-
ar tónmenningar. Miðstöðin hefur
þó þurft að velja og hafna í þessum
efnum þar sem útgáfan takmarkast
af naumum fjármunum eins og ann-
ar rekstur miðstöðvarinnar. Við
sjáum þörfina fyrir öflugri útgáfu
því íslensk nútímatónlist er ekki
fyrirferðarmikil í útgáfu annarra
íslenskra hljómplötuframleiðenda
og óskalisti okkar um útgáfu lang-
ur,“ segir Ásta Hrönn. Útgáfan
hefur frá upphafi verið unnin í
nánu samstarfi við tónlistardeild
Ríkisútvarpsins. Þijár til fjórar
plötur hafa að jafnaði verið gefnar
út á vegum ÍTM síðustu ár og alls
hefur Tónverkamiðstöðin staðið
fyrir útgáfu á um þremur tugum
hljómplatna.
Ásta Hrönn segir að hljómplötu-
útgáfan og kynningarstarfið tvinn-
ist saman í starfi Tónverkamið-
stöðvarinnar. „Það er Ijóst að hljóm-
plöturnar era beittasta vopnið okkar
í kynningarstarfínu. Það gefur
augaleið að dagskrárgerðarmaður,
fræðimaður eða listamaður sem fær
í hendur vandaða hljómplötu af ís-
lenskum verkum með aðgengilegum
upplýsingum um tónskáldið, upp-
rana þess og verkin er líklegri til
að kynna sér efnið betur en fái
hann í hendur nótur á prenti."
Ásta Hrönn bendir á að ekki fari
allar þjóðir eins að við kynningu.
Oftar en ekki sé „veðjað“ á eitt tón-
skáld og markvisst unnið að kynn-
ingu á verkum þess, oft í mörg ár,
með miklum kostnaði. Þegar það
tónskáld sé síðan „uppgötvað" opn-
ist dyrnar fyrir samlanda þess. Hún
segir að smærri menningarsamfélög
hafí mörg hver farið þessa leið,
hreinlega vegna þess að ekki sé til
ljármagn til að kynna alla tónflór-
una.
„Þessi leið hefur ekki verið farin
hjá Tónverkamiðstöðinni, hvorki í
kynningarstarfinu né í útgáfunni.
Það er hins vegar ljóst að ef skoðað-
ar era fyrirspurnir erlendis frá,
dreifing verkalista úr safninu og
hljómplatnanna, að sum tónskáld
era happadrýgri til kynningar en
önnur. Það er jafnvel hægt að ganga
svo langt að segja að einstök verk
þessara höfunda séu lykillinn að
kynningunni," segir Ásta Hrönn og
nefnir sem dæmi sífellt vaxandi
áhuga fyrir verkum Jóns Leifs sem
Tónverkamiðstöðin finni fyrir, bæði
hér á landi og erlendis en hann var
einn af stofnendum íslenskrar tón-
verkamiðstöðvar. Hún segir að
sænska útgáfufyrirtækið BIS stefni
að umfangsmikilli útgáfu á verkum
Jóns og kvikmynd byggð á atburð-
um í lífí hans verði framsýnd á
næsta ári. „Allt þetta hefur sitt að
segja til að opna augu heimsins
fyrir öðram íslenskum tónskáldum
og verkum þeirra."