Morgunblaðið - 05.02.1995, Blaðsíða 8

8 B SUNNUDAGUR 5. FEBRÚAR 1995
------------——
FJOLSKYLDUFJARMAL
MORGUNBLAÐIÐ
SIGRÚN Bjamadóttir segir
að fjölskyldur þurfi að hafa
nokkur gmndvallaratriði í
huga þegar teknar eru
ákvarðanir um fjárfestingar. í
fyrsta lagi bendir hún á að þó mikil-
vægt sé fyrir fólk að eiga húsnæði
verði það að vara sig á að binda
ekki of stóran hluta eigna sinna í
fasteignum. Það felist áhætta í að
eiga fasteignir, engu síður en aðrar
eignir, þar sem verð á þeim sveiflist
frá einum tíma til annars eins og
gerst hafí erlendis þar sem fast-
eignamarkaðir hafí bókstaflega
hranið. Hérlendis hafi slíkt gerst
með ákveðnar tegundir fasteigna.
í öðru lagi bendir Sigrún á að
fólk þurfi að hafa lífeyrismál sín í
lagi. Þeir sem séu varkárastir greiði
í fleiri en einn sjóð, til dæmis frjáls-
an lífeyrissjóð sem flest verðbréfa-
fyrirtækin bjóða upp á, auk þess
að greiða í sinn lögbundna sjóð.
Með því að greiða í fleiri en einn
lífeyrissjóð minnki fólk hættuna á
tekjuskerðingu í framtíðinni ef illa
fer fyrir lífeyrissjóðnum, sem vissu-
lega geti gerst. „Hluti af sjálfsagðri
ráðstöfun teknanna er að íjárfesta
í líf- og heilsutryggingu. Það má
alls ekki gleymast. Fólk þarf að
hafa áframhaldandi tekjur þó það
veikist eða slasist og maki og börn
verða að geta búið við íjárhagslegt
öryggi þó fjölskyldan verði fyrir
tekjuskerðingu, t.d. vegna andláts
annarrar eða jafnvel einu fyrirvinn-
unnar á heimilinu," segir hún.
Persónuleg og fjárhagsleg
atriði metln
Þegar þessum grandvallaratrið-
um er fullnægt, þ.e. fólk er búið að
koma sér þaki yfír höfuðið, er með
lífeyrismál sín í lagi og hefur fjár-
fest í líf- eða heiisutryggingu, þarf
fjölskyldan að ákveða ramma frek-
ari fjárfestinga. Þá er hægt að huga
að verðbréfunum. Við val á verð-
bréfum þarf að ákveða hvað íjár-
festingar til langs tíma megi vera
hátt hlutfall verðbréfaeigrtarinnar,
hvert eigi að vera hlutfall skamm-
tímafjárfestinga og hve mikið laust
fé þurfi að vera fyrir hendi. Skipt-
ingin fer eftir viðhorfum fólks og
persónulegum högum. Sigrún segir
að við ákvörðun eignakörfunnar
þurfí íjárfestirinn og ráðgjafí hans
að meta ýmis atriði, bæði persónu-
legs og ijárhagslegs eðlis. Persónu-
Mikilvægt að halda jaín-
vægi í eignakðrfunni
Þarfír fólks eru mismunandi þegar teknar eru
ákvarðanir um fjárfestingar í verðbréfum. Að
mati Sigrúnar Bjamadóttur, verðbréfamiðlara hjá
Handsali hf., þurfa þó allir að seija sér skýr
markmið. Nauðsynlegt er fyrir alla að dreifa
áhættunni og viðhaldajafnvægi í eignakörfunni
en með því er átt við samsetningu eigna hveiju
sinni. Einnig er mikilvægt að gera greiðsluáætlan-
ir og huga vel að áhrifum skatta á arðsemi.
Slgrún
Bjarnadóttir
legu þættirnir era m.a. aldur, heilsa
og fjölskylduhagir. Þeir Qárhags-
legu era tekjur, eignir, skuldir, fjár-
festingar sem fyrir era og skatta-
legt umhverfi.
Sem dæmi um þetta nefnir hún
að gullna reglan sé
sú að eftir því sem
íjárfestirinn sé eldri
þeim mun lægra
hlutfall verðbréfa-
eignar skuli hann binda til langs
tíma og hafa þeim mun meira fé
laust og í skammtímaíjárfestingum.
Þetta eigi einnig við um þá sem
hafi minni fjárráð. Lægri aldur og
meiri fjárráð fjárfestis gefí tækifæri
til að hækka hlutfall langtímafjár-
festingar á kostnað skammtímaflár-
festinga.
Það skýrir sig sjálft að eftir því
sem fjárfestir hefur meiri fjárráð,
hefur hann frekar ráð á að taka
áhættu með því að fjárfesta í verð-
bréfum til langs tíma. Slík verðbréf
verða fyrir mun meiri verðsveiflum
sökum tímalengdar, það er að segja
ef breytingar verða á vöxtum eða
öðram þáttum á markaðnum. Varð-
andi aldurinn segir Sigrún að vegna
sveiflna á markaðnum geti lang-
tímafjárfestingar komið illa út til
skemmri tíma litið og eftir því sem
fjárfestirinn sé eldri þeim mun
minna svigrúm hafí
hann tii að bíða eftir
rétta tímanum til að
seija verðbréf sín.
Hann geti hugsan-
iega neyðst til að selja á óheppileg-
um tíma þar sem hann verði að losa
pening vegna þess að hann sé að
öðra leyti tekjulítill og þurfí að nota
spariféð að hluta til að lifa á.
Hólfaskipting elgnakörfunnar
Þegar fólk á miðjum aldri á skuld-
laust eigið húsnæði og er með lífeyr-
is- og tryggingamál í góðu lagi get-
ur skipting verðbréfaeignarinnar til
dæmis verið þessi, að því er fram
kemur hjá Sigrúnu: 10-15% laust
fé, 40-45% skammtímafjárfesting-
ar og 40-45% langtímafjárfesting-
ar. Hver og einn ætti að setja upp
sína eigin eignakörfu og er það fyrst
og fremst aldur og efnahagur sem
ræður hlutfallslegri skiptingu henn-
ar.
Hún segir rétt að byrja á fyrsta
þættinum sem nefndur er laust fé,
að taka frá nægilegt fé sem hægt
verði að grípa til með skömmum
fyrirvara til að mæta óvæntum út-
gjöldum. Mögulegt sé að vera með
peningana á banka, í bankavíxlum,
ríkisvíxlum eða skammtímasjóðum.
Fjárfestingarnar verði að fullnægja
þeim skilyrðum að hægt sé að losa
féð með stuttum fyrirvara með litl-
um eða helst engum tilkostnaði.
Næst er hugað að skammtíma-
ijárfestingum. Með þeim er fjárfe'st-
irinn að sækjast eftir sveigjanleika
og stöðugleika í verðbréfaeign sinni.
Því eru keypt verðbréf sem unnt á
að vera að leysa út án veralegs
gengistaps og era með meðalbindi-
tíma undir fimm áram. Sigrún nefn-
ir fimm ára spariskírteini ríkissjóðs,
bankabréf, skuldabréf fjármögnun-
arleiga og skuldabréf verðbréfa-
sjóða sem fjárfestingarvalkosti sem
uppfylli þessi skilyrði.
FJÁRFESTINGAR
í VERÐBRÉFUM
Ráð að dreifa áhættunnl
Þá er komið að síðasta hlutanum,
langtímafjárfestingum. Sigrún segir
að markmið þessa þáttar sé að
bæta við höfuðstól eignanna, því sé
leitað eftir hærri ávöxtun til lengri
tíma litið með því að taka meiri
áhættu. Mikilvægt sé að fólk fari
ekki út í fjárfestingar á þessu sviði
nema það sé fyrir með eitthvert fé
laust og í skammtímafjárfestingum.
Hún nefnir hlutabréf, erlend verð-
bréf, húsbréf og tíu ára spariskír-
teini ríkissjóðs sem dæmi um vai-
kosti í þessum flokki verðbréfa.
Telur raunar eðlilegt að miða við
að erlend verðbréf geti verið þriðj-
ungur af langtímafjárfestingum.
Við val á einstökum verðbréfum
innan hólfaskiptingar eignakörf-
unnar gildir gamla lífsreglan um
að hafa ekki öll eggin í sömu körf-
unni. Sigrún ráðleggur fólki að fjár-
festa í hlutabréfum í nokkram hluta-
félögum í mismunandi atvinnugrein-
um. Sömuleiðis sé rétt að dreifa
skuldabréfaeigninni milli mismun-
andi skuldara, eftir því hvaða bréf
eru á markaðnum á hveijum tíma,
og milli gjaldmiðla en það er gert
með hlut erlendra verðbréfa í eigna-
körfunni.
„Fólk þarf að horfa fram á veg-
inn, hættulegt er að treysta á að
ávöxtun sem fólk þekkir frá liðnum
tíma skili sér með sama hætti í
framtíðinni," segir Sigrún.
Skatturlnn getur ráðlð úrslitum
Fjárfestar þurfa að fylgjast vel
með skattamálum því þau geta haft
úrslitaáhrif við ákvörðun ijárfest-
inga, að mati Sigrúnar.
Vaxtatekjur era enn skattfrjálsar
hér á landi en flest bendir til að til
þess komi fyrr en seinna, eins reynd-
ar í flestum nágrannalöndum okkar,
að skattur verði á þær lagður.
Mögulegt er að fá tekjuskatt lækk-
aðan með fjárfestingum í hlutabréf-
um og spamaði á sérstökum hús-
næðisspamaðarreikningum, eins og
sagt er frá annars staðar í þessu
blaði. En einnig er hægt að hafa
áhrif á eignarskattinn eins og Sig-
rún víkur að.
„Ákveðin bréf era eignarskatts-
frjáls og geta þau verið góður kost-
ur fyrir fólk, ef það á annað borð
greiðir eignarskatt. Ekki síst á þetta
við um eldra fólk sem orðið er skuld-
Ahersla á eignar-
skattsfijáls
skammtímabréf
EIGNAKARFAN tekur mið af við-
horfum fólks og markmiðum, per-
sónulegum högum þess og fjár-
hag. Hér hefur Sigrún Bjarnadótt-
ir verðbréfamiðlari sett upp
ímyndað dæmi um hjón sem
áskotnast óvænt um 5 milljónir
kr. í arf og ráðleggur þeim við
ákvarðanir um fjárfestingarkosti.
Hjónin eru komin hátt á sex-
tugsaldur og eiga tvö uppkomin
börn. Þau eiga nánast skuldlaust
einbýlishús og tvo bíla. Hvort um
sig greiðir í _____________________
einn lífeyris-
sjóð og bæði
eru Iíf- og
heilsutryggð.
Þau hafa bæði
atvinnu, laun í
meðallagi en hafa hug á því að
minnka við sig vinnu.
Hjónin hafa unnið hörðum
höndum alla sína ævi. Þrátt fyrir
að leggja ríka áherslu á að kosta
menntun barna sinna og standa
að baki þeim fjárhagslega hafa
þau náð að leggja til hliðar um
1,5 milljónir sem þau geyma á
bankabók. Þau eru nægjusöm og
tekjur þeirra duga fyrir útgjöld-
um heimilisins en þau eru samt
ekki tilbúin að taka mikla áhættu.
Með arfinum er heildarsparnaður
DÆMI UM ELDRI HJON
SEM ERU AÐ MINNKA
VIÐ SIG VINNU
þeirra orðinn 6,5 milljónir.
Sigrún telur að þau eigi að
leggja höfuðáherslu á skamm-
tímafjárfestingar, einkum eignar-
skattsfrjáls verðbréf þar sem þau
greiða eignarskatt. Hún telur að
skammtímaverðbréf henti þeim
þar sem þau eru farin að fullorðn-
ast og hafi hug á að minnka við
sig vinnu. Þar fyrir utan hafi þau
alltaf dreymt um að eignast sum-
arhús á Spáni og ef til vill myndu
þau Iáta þann draum rætast þegar
_________________ vinnan minnk-
aði. Hún segir
skynsamlegt
að skipta þess-
um flokki
_________________ verðbréfa
milli nokkurra
tegunda til að dreifa áhættunni,
til dæmis fimm ára spariskirteina,
bankabréfa, fjármögnunarleigu-
bréfa, styttri sveitarfélagabréfa
og verðbréfasjóða. Markmið
þeirra um að lágmarka eignar-
skattinn bindi hendur þeirra
nokkuð í þessu efni en meta verði
hveiju sinni þá viðbótarávöxtun
sem möguleg er á móti þeirri
skerðingu sem orðið getur á
ávöxtun vegna eignarskatts. Sig-
rún telur hæfilegt að binda í
kringum 3 milljónir í skammtíma-
Skammtímafjárfestingíir
Langtíma-
fjárfestingar
Eignir eldri hjona
Laust fé,
bréfum eða um 45% af eignakörf-
unni.
Ráðlegt er fyrir hjónin að hafa
250 til 500 þúsund kr. eða 5-10%,
í lausu fé, svo sem i bankainnstæð-
um, banka-, ríkis- eða sveit-
arfélagavíxlum eða skamm-
timasjóðum tU þess að mæta
óvæntum útgjöldum. Dýr
viðgerð á bílunum gæti ver-
ið dæmi um slík tilfelli. Þar
sem þau eiga fyrir laust fé
á bankabók þarf ekki að
bæta í þetta hólf eignakörf-
unnar og ekki vifja þau
minnka bankainnstæðuna
þar sem það eykur öryggls-
tilfinningu þeirra að vita
af peningunum þar. Hjónin hafa
því mjög hátt hlutfall eigna sinn í
lausu fé, eða rúmlega 20%. Hins
vegar segir Sigrún að gott væri
að benda þeim á aðra kosti til að
ávaxta lausa féð, til dæmis víxla
eða skammtímasjóði.
Langtímafjárfesting hjónanna
ætti að nema 35% af eignakörf-
unni, eða um 2 milljónir kr. Sigrún
segir að fólk verði að gera það
vandlega upp við sig hvaða áhættu
það vill taka við val á fjárfesting-
arkostum. Umrædd þjón séu ekki
tilbúin til að taka mikla áhættu og
því væri skynsamlegt að erlendi
hluti langtimafjárfestinga, um það
bil þriðjungur, færi í erlenda verð-
bréfasjóði. lnnlendi hlutinn ætti
síðan að skiptast bróðurlega milli
helstu tegunda verðbréfa sem í
boði væru hveiju sinni, svo sem tíu
ára spariskírteina, húsbréfa, hluta-
bréfa, langtíma verðbréfasjóða og
annarra langtímabréfa.