Morgunblaðið - 09.07.1995, Blaðsíða 2

2 B SUNNUDAGUR 9. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Breska rokksveitin Pink Floyd stendur nú á hátindi ferils síns eftir 30
*
ára starf. Arni Matthíasson rekur sögu hljómsveitarinnar og segir frá
átökunum sem einkennt hafa hana.
BRESKA rokksveitin Pink
Floyd lagði sitt af
mörkum til þeirrar bylt-
ingar sem varð í rokk-
inu á áttunda áratugnum, þegar
einfalt form varð uppskrúfað og
skrautlegt með ljósaflúr, sér-
kennilegan klæðnað og framúr-
stefnuhljóma. Pink Floyd ferðast
nú um heiminn með tugi tonna
af tólum og fyllir hvern leikvang-
inn af öðrum af ólmum ungmenn-
um, sem fæst voru fædd þegar
hljómsveitin byijaði. Þrátt fyrir
mannabreytingar og harðar deilur
er Pink Floyd á hátindi ferils síns
eftir 30 ára starf.
Pink Floyd stofnuðu Syd Bar-
rett og Roger Waters snemma árs
1965. Þeir Barrett og Waters ól-
ust upp í sama bænum og þekkt-
ust þaðan og því leitaði Waters
til Syds og bauð honum í blús-
sveit sína The Tea Set, en með
honum í sveitinni voru Richard
Wright og Nick Mason. Eitt fyrsta
framlag Barretts var nafnið, því
þegar hljómsveitin átti eitt sinn
að leika með annarri Tea Set
stakk Barrett upp á nafninu Pink
Floyd Sound eftir blússöngvurun-
um Pink Anderson og Floyd Co-
uncil.
Hann lagði hljómsveitinni einn-
ig til stefnu, sem byggði á sér-
kennilegri samsuðu af bamavís-
um, blús og framúrstefnurokki,
sem síðar kallaðist skynvillutón-
list. Barrett og Wright voru tón-
listarstjórar sveitarinnar, enda
kunnu hinir lítt til verka, og Barr-
ett varð hugmyndafræðingurinn.
Fyrstu stórtónleikar Pink Floyd
voru í Alexandra Palace 1967
fyrir neðanjarðarblaðið Intemati-
onal Times, en þá var virkur í
Lundúnum allstór menningarkimi
sem gerði tilraunir á sjálfum sér
með ýmiskonar fíkniefni; alsiða
var að við inngang skemmtistaða
sem héldu skynvilluhátíðir væru
skálar með pillusafni sem menn
völdu úr af handahófi og vissu
ekki hvort þeir væm á leiðinni
upp eða niður, hvort þeir hefðu
neytt örvandi eða róandi lyíja.
Pink Floyd féll vel að þeirri líf-
speki sem gegnsýrði þátttakendur
í slíkri tilraunastarfsemi; Syd
Barrett var andlit sveitarinnar,
hálf geggjaður spámaður sem
klæddi sig afkáralega og samdi
tónlist og texta sem vom á mörk-
um hins skiljanlega. Þegar svo við
bættist að hljómsveitin var braut-
ryðjandi í notkun ljósa og glæra
sem varpað var á hljómsveitina á
sviðinu, vom vinsældirnar tryggð-
ar. Fyrsta smáskífan var Arnold
Layne, sem sagði frá klæðskipt-
ingi og var bönnuð hjá BBC, sem
ýtti vitanlega undir áhuga manna
að hlusta. Fyrsta breiðskífan, The
Piper at the Gates of Dawn, þótti
mikið meistaraverk, eða þá að
menn fundu henni flest til foráttu
eftir hvort þeir kunnu að meta
Barrett eða ekki.
LSD í miklum mæli
Eins og áður segir þótti Barr-
ett sérlundaður og ekki hjálpaði
að hann neytti LSD í miklum
mæli. Með tímanum fannst félög-
um hans æ erfiðara að vinna með
honum, enda átti hann til að detta
út á miðjum tónleikum og hljóð-
versvinna fór oft í það að bíða
eftir því að hann kæmist í sam-
band nógu lengi til að syngja eða
spila sinn hluta. Félagar hans
fengu því til liðs við sig gítarleik-
arann David Gilmore, æskufélaga
Barretts, til að hlaupa í skarðið.
Á endanum varð ekki hjá því kom-
ist að leggja Barrett inn og hefur
lítið til hans spurst síðan, utan
hann sendi frá sér sérkennilegar
sólóskífur snemma á áttunda ára-
tugnum með aðstoð Gilmores.
Waters tekur við
Þegar hér var komið sögu hafði
Waters tekið við stjórninni í hljóm-
sveitinni og á annarri breiðskífu
hennar, A Saucerful of Secrets, á
hann flest lögin og Barrett aðeins
eitt. Waters stýrði hljómsveitinni,
en hann vildi þróa hana i átt að
því að leika heilsteypt verk og
flétta saman hljóðum úr ýmsum
áttum og tónlist. Dæmi um þá
þróun má heyra á tvöföldu plöt-
unni Ummagumma, sem var sam-
ansafn af tónleikaupptökum, til-
raunum og lögum eftir hvern liðs-
mann sveitarinnar sem þeir tóku
upp mestmegnis á eigin spýtur.
Næsta plata, Atom Heart Mother,
var unnin að hluta með rafeinda-
tónsmiðnum Ron Geesin og hann
kenndi sveitinni sitthvað í upp-
tökutækni sem átti eftir að nýtast
vel síðar, þar á meðal að nota
mörg segulbönd samtímis til að
ná meiri dýpt í upptökuna. Á
fimmtu hljóðversplötunni, Meddle,
má heyra að hljómsveitin hefur
náð tökum á því sem hún ætlaði
sér og hvarvetna eru dæmi um
það sem koma átti; listileg sam-
suða af framúrstefnu, rafeinda-
tónlist og hljóðum héðan og það-
an. Dark Side of the Moon kom
út tveimur árum síðar og margir
telja hana helsta verk Pink Floyd
og með helstu plötum áttunda
áratugarins. Textar Waters eru
hnitmiðaðir og beittir og tónlistin
er samfellt verk ólíkra þátta.
Hljómsveitin samdi verkið og kall-
aði Eclipse, æfði það vandlega og
flutti nokkrum sinnum á tónleik-
um áður en hún hélt í hljóðver.
Fyrir vikið gengu upptökur vel
þó þær tækju langan tíma og
hljómsveitarmeðlimir gjörþekktu
verkið. Waters var enn leiðtoginn
og dró upp skýringarmyndir að
því hvemig hann vildi hafa verkið
og hvernig það yrði samsett, en
nokkuð var farið að bera á spennu
milli hans og Gilmores; Waters
vildi leggja æ meir áherslu á inni-
hald texta en Gilmore á tónlist-
ina, enda var hann rokkari í eðli
sínu.
Metsala
Dark Side of the Moon seldist
í bílförmum og smáskífa af plöt-
unni, Money, varð geysivinsæl um
heim allan. Platan setti met á
Billboard-Iistanum bandaríska,
sat þar í nokkur ár, en alls seld-
ust af henni tæp 30 milljón ein-
tök. Skyndiléga var Pink Floyd
orðin helsta rokksveit heims og
þó frægð og fé hafi eflaust verið
kærkomið átti Roger Waters erf-
itt með að sætta sig við það að
vera poppstjarna en ekki alvarleg-
ur listamaður.
Það gerðu allir sér grein fyrir
því að erfítt yrði að fylgja eftir
Dark Side of the Moon, en eftir
þrotlausar æfingar lungann af
1974 setti sveitin saman næstu
breiðskífu, Wish You Were Here,
sem kom út 1975, og lagði drög
að næstu þar á eftir. Wish You
Were Here, sem er ólík Dark Side
of the Moon að mörgu leyti; hefur
öllu léttara og opnara yfirbragð,
er lítt síðri plata, en líklega síð-
asta eiginlega hljómsveitarplata
Pink Floyd. 1977 kom Animals,
sem hafði orðið til að mestu 1974,
en þá var tónlistin nánast öll í
höndum Gilmores og Waters sá
um texta og ímynd. Framlag Ric-
hards Wrights var þá orðið harla
lítið; hann átti í erfíðleikum heima
fyrir og ekki bætti úr skák að
Waters og hann töluðust vart við,
enda hafði þeim illa lynt 'saman
alla tíð. Nick Mason var einnig
farinn að vera hljómsveitinni fjöt-
ur um fót, því hann var einfald-
lega ekki nógu góður trommuleik-
ari til að halda í við hátækni-
vædda félaga sína.
Vinslit
1978 töpuðu þéir Pink Floyd-
liðar rúmum 200 milljónum króna
í misheppnuðum fjárfestingum og
fjárhagslegur þrýstingur bættist
við annað sem hijáðir sveitina.
Roger Waters hafði þá samið
verkið The Wall og hélt félögum
sínum í einskonar gíslingu, því
þó textarnir hafí verið sterkir og
hugmyndin fullmótuð, var tónlist-
in hálfkarað klúður. Wright hafði
misst tökin á hljómborðunum og
á endanum má segja að honum
hafi verið ýtt út í kuldann. Áður
en yfir lauk heimtaði Waters síðan
að Mason yrði rekinn úr sveitinni
og hótaði að hverfa á brott með
upptökumar á verkinu, sem hann
átti, og skilja félaga sína eftir
gjaldþrota ef þeir létu ekki undan.
Þá voru þeir eftir Gilmore og
Waters, og þó þeir væru ekki
perluvinir, tókst þeim að gera The
Wall að metsöluplötu sem tryggði
fjárhag sveitarmanna á ný.
Eftir þessar hremmingar lá.
sveitinni ekki á að taka upp aðra
plötu, Gilmore segist ekki hafa
verið ýkja spenntur fyrir því að
fara að vinna með Waters aftur.
Á endanum lét hann til leíðast og
sem tvíeykið Pink Floyd gengu
þeir frá The Final Cut, en obbinn
af þeirri plötu var lög sem þóttu
ekki nógu góð fyrir The Wall. Að
sögn Gilmores deildu þeir félagar
hart um lagavalið á þeirri for-
sendu að lögin hefðu ekki batnað
við geymsluna, en Waters hafði
sitt fram á endanum. Platan var
og gölluð og svo virtist sem há-
tæknipopp Pinks Floyds væri
komið í blindgötu; andinn hefði
sigrað efnið.
Framhald
Eftir að The Final Cut kom út
leysti Waters upp sveitina; fannst
hann enda eiga hana, en Gilmore
var ekki á sama máli. Hann vildi
taka upp þráðinn án Waters, fá
þá Mason og Wright inn í sveitina
að nýju. Eftir lagastapp og harka-
legar deilur höfðu Gilmore og fé-
lagar sigur og Pink Floyd hélt
áfram. Waters hélt og áfram einn
síns liðs, en plötur hans hafa ekki
selst ýkja vel.
Fyrsta Pink Floyd platan án
Waters var A Momentary Lapse
of Reason, sem þótti ekki góð,
og þeir Pink Floyd-félagar viður-
kenna það fúslega, því það hafí
tekið sinn tíma að koma öllum á
sporið að nýju. Næst á eftir kom
út tónleikaskífa, en fyrir tveimur
árum kpm svo út' The Divison
‘ Bell, sem fór beint á toppinn í
Bretlandi og sat þar vikum sam-
an. Á þeirri plötu má heyra að
Pink Flóyd er aftur orðirt hljóm-
sveit og að sögn Gilmores náðu
þeir félagar svo vel saman þegar
þeir æfðu saman fyrir plötuna að
þeir gátu valið úr 40 lögum.
í takt við metsöluna var tón-
leikaferðin sem fylgdi í kjölfarið
ein mesta tónleikaferð rokksög-
unnar og þrátt fyrir dapra tíma
í tónleikahaldi vestan hafs var
uppsélt á alla tónleika þar margá'
mánuði fram í tímann og eina
vandamálið var að finna nógu
stóra tónleikastaði. Afrakstur
þeirrar ferða um heiminn kom
síðan út fyrir skemmstu undir
nafninu Pulse, tvöfaldur diskur í
eftirminnilega sérkennilegri
pakkningu með blikkljósi og til-
heyrandi. Þrátt fyrir að um tón-
leikaupptöku sé að ræða fór plat-
an beint á toppinn í Bretlandi og
sat þar uns Michael Jackson og
Björk Guðmundsdóttir veltu henni
í þriðja sætið.
Á Pulse fer hljómsveitin um
víðan völl, en einna mesta athygli
vekur að á öðrum disknum flytur
hún Dark Side of the Moon sem
eitt samhangandi verk og fer eins
nærri upprunalegri útgáfu og
unnt er á tónleikum; sönnun þess
að þó Pink Floyd eigi eftir að
halda áfram lengi enn, nær hún
aldrei hærra en þá.