Morgunblaðið - 27.08.1995, Blaðsíða 16

16 B SUNNUDAGUR 27. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ

í KOFANUM
FRAMMI
VIÐ ÁNA
Þegar ekið er vestur Mýramar liggur
þjóðbrautin yfír Hítará á brú. Á klettunum
þar fyrir neðan stendur reisulegt hvítt
steinhús. Lundur. Hús þetta reisti sá frægi
maður Jóhannes á Borg á ijórða áratugnum.
Húsið vekur athygli vegfarenda vegna
reisnar sinnar og staðsetningar. Guðmundur
Guðjónsson blaðamaður og Ragnar
Axelsson ljósmyndari litu þar við á dögunum.
Eldri myndir eru úr safni Svövu Björgólfs
fósturdóttur Jóhannesar.

JÓHANNES á Borg var mik-
ill íþróttakappi og auðgað-
ist hann á íþrótt sinni er-
lendis. Eftir að hafa staðið
fyrir sögulegri sýningu á íslenskri
glímu á Olympíuleikunum í Lund-
únum 1908, er íslenska keppnislið-
ið gekk inn á íþróttaleikvanginn
undir bláhvíta fánanum gamla, í
raun sem sérstök þjóð, við litla
hrifningu Dana, sýndi Jóhannes
bæði íslenska og japanska glímu í
flestum löndum Evrópu. Síðan var
hann um nokkurt árabil í Banda-
ríkjunum og keppti í fjölbragða-
glímu. Hann kom heim árið 1927
og hafði þá komist í álnir, því hann
reisti skjótt glæsibyggingu í mið-
borg Reykjavíkur, Hótel Borg. Var
hann síðan kenndur við húsið til
dauðadags.
Reisir „kærleikans hús“
Kristján heitinn Fjeldsted í Feiju-
koti kynnti Jóhannes fyrir töfrum
stangaveiðinnar um og upp úr 1930
og gagntók íþróttin svo Jóhannes
að hann fór að stunda hana af mikl-
um krafti. Hann lét sér ekki nægja
að fara í veiði hingað og þangað,
heldur leigði júní hér, júlí þar og
ágúst annars staðar. Hann var að
veiðum allt sumarið.
Fljótlega tók hann þó sérstöku
ástfóstri við Hítará og reisti þá
veiðihúsið Lund. Fyrst var húsið
lítið, en síðan hefur tvívegis verið
bætt við það.
Jóhannes hafði gengið að eiga
Brynhildi Sigurðardóttur og var
hún önnur kona hans. Miklir kær-
leikar voru með þeim sem sést ef
til vill best á ljóðlínum sem Jóhann-
es orti til Brynhildar á gamals aldri.
Við leyfum okkur að birta tvö fyrstu
erindin:
Er fyllt var að barmi mín kvalanna krús,
sem kynngin og erillinn lána.
Þá byggði ég hvíldar og kærleikans hús,
á klettunum frammi við ána.
Vinirnir famir og ferillinn minn,
farið að styttast í ljána.
Eftir er konan með kærleikann sinn,
í kofanum frammi við ána.
Umgjörðin sem Jóhannes og
Brynhildur reistu í kring um sig í
Lundi var með eindæmum. Jóhann-
es var haldinn söfnunaráráttu og
meðal annarra hluta sankaði hann
að sér feikilegu safni uppstoppaðra
fugla. Haft er fyrir satt að hann
hafi átt allar tegundir íslenskra
fugla og margar erlendar að auki,
eða alls 176 fugla. Meðal annars
er að finna í safninu haförn, snæ-
uglu, hvítfálka og haftyrðil.
Til að fullkomna safnið fékk Jó-
hannes Kristján Geirmundsson
hamskera á Akureyri og síðar í
Reykjavík, til að setja saman fyrir
sig „geirfugl" og var hann smíðaður
úr 30 mismunandi fuglum. Er „geir-
fuglinn" furðu raunverulegur.
Fuglasafnið er enn í Lundi og
vekur furðu og hrifningu þeirra sem
það líta. Fuglarnir, innréttingarnar
og margt af húsgögnunum, veiði-
stangasafn og skrautmunir margir
hveijir minna fremur á gamalt
breskt óðalssetur heldur en íslenskt
veiðihús frá fjórða áratugrium. Sjón
er sögu ríkari og vonandi kemst
eitthvað af því til skila á síðum
þessum.
Ómur úr fortíðinni
Ef klettarnir sem Lundur stendur
á gætu talað, myndu þeir eflaust
bergmála margra ára gleði
Jóhannesar og fjölskyldu hans við
ána. Fyrst með Brynhildi og Svövu
dóttur hennar, síðar kom til
skjalanna Ingimundur K. Helgason,
eiginmaður Svövu, og enn síðar
börn þeirra þijú, dæturnar
Brynhildur og Ragna og síðan
sonurinn Jóhannes, sem Jóhannesi
eldri þótti ekki amalegt að fá, að
sögn Svövu Björgólfs, dóttur
Brynhildar sem minnist
undangenginna ára í Lundi með
gleði og þakklæti í huga.
„Þetta voru góð og ógleymanleg
ár, svo mjög að við Ingimundur
höfum varla getað hugsað okkur
að fara aftur til veiða í Hítará. En
við höfum alltaf fylgst vel með
henni,“ segir Svava. Og Svava segir
að Jóhannes hafi um margt verið
óvenjulegur:
„Hann var skemmtilegur og
sagði vel frá. Hann var líka dulur
og talaði t.d. aldrei um dagana í
Ameríku nema að hann væri
spurður. Það var eins og hann vildi
alveg draga dulu yfir þann kafla
ævinnar. Hann var og mikill -
gleðimaður og skemmtilega
uppátækjasamur og gestrisinn.
Hann hélt t.d. tvær veislur á hveiju
sumri, fyrst eigin afmælisveislu 28.
júlí en þá var boðið vinum og .