Morgunblaðið - 31.03.1996, Qupperneq 9

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 31. MARZ 1996 B 9
varð ég nú við nýjar aðstæður að
gera upp á nýtt. Þetta er það sem
við þurfum svo oft að takast á við
eftir sjúkrahúslegu eða veru á
endurhæfingarstofnunum og ger-
um okkur ekki alltaf grein fyrir
að þetta er raunin. Eitthvað sem
við höfum alltaf gert á okkar hátt
vefst fyrir okkur og við annaðhvort
paufumst áfram í sama farinu eða
við prufum okkur áfram og finnum
nýja leið.
Hverjir geta hjálpað
Það vantar í heilbrigðiskerfi okk-
ar viðurkenningu á þörf fyrir að-
stoð eftir líkamlegu endurhæfíng-
una, eftir að við erum komin heim.
Það er helst að frjáls félagasamtök
hafi reynt að fylla það tómarúm
sem þarna skapast, íþróttafélögin
og öryrkjafélög á borð við Sjálfs-
björgu, félag fatlaðra. Þessi félög,
hversu góð sem þau eru, geta eng-
an veginn fylgt eftir öllum sem á
þurfa að halda. Þau hafa ekki upp-
lýsingar um þá sem þarfnast að-
stoðarinnar eða fé til að greiða
þeim fagmönnum sem þurfa að
koma til. Má þar nefna félagsráð-
gjafa, iðjuþjálfa og aðra þá sem
geta aðstoðað fólk til að finna nýj-
ar leiðir að gömlum markmiðum.
Hér þarf að koma til samstarf
endurhæfingastofnana og félaga-
samtaka til að fólk lendi ekki í sjálf-
heldu þegar heim er komið. Endur-
hæfíngarstöðvarnar og sjúkrahúsin
vita, eða eiga að vita, hver þarf á
aðstoð að halda og síðan er best
að ýmis félög fái styrk til að vinna
með einstaklinginn eftir þörfum
hvers og eins. Sjúkrastofnanirnar
hafa nefninlega markvisst, þó ekki
meðvitað, drepið niður allt frum-
kvæði. Við sitjum því og bíðum eft-
ir að buxurnar hysjist upp af sjálfu
sér!
Ég vil nú skora á þessar stofnan-
ir að bretta upp ermarnar og gera
eitthvað í málinu og er ég viss um
að félögin eru öll af vilja gerð að
koma til móts við þá sem vilja. En
maður verður að vilja sjálfur, það
hysjar enginn annar upp um þig
buxurnar og frumkvæðið verður
að koma frá þér. Ef þú ert reiðubú-
inn að gera eitthvað sjálfur eru fjöl-
mörg félög tilbúin að hjálpa þér
áfram!
vængjum hins frjálsa vilja. Spenni-
treyjan lá tóm eftir á jörðu niðri
og hann hefði getað sagt sér það
sjálfur, ef gleðin hefði ekki fengið
hann til að gleyma heiminum, að
hann var auðvelt skotmark. Enda
leið ekki langur tími uns ofríkið og
ofstækið hitti hann, en að vísu ekki
í hjartastað.
Hann flaug vegna þess að hann
bar sigurorð af fordómum sínum,
og vegna trúnnar á að kærleikurinn
gæti umborið allt. Hann ætlaði sér
að flytja þær góðu fréttir að enginn
gæti notið gæfunnar nema hann
bryti af sér hlekki kreddunnar.
Hann flaskaði hinsvegar á um-
burðarleysi meðbræðra sinna. Þeir
umbera nefnilega allt nema það sem
þeim er ekki að skapi. Hann áttaði
sig ekki á að umburðarlyndi þeirra
gæti stöðvast, eins og umburðar-
lyndi gyðingsins gagnvart islams-
trúnni, kristins manns gagnvart
gyðingdómi, og lúterskan stöðvast
oft við kaþólskuna.
Af einhverjum ástæðum er til-
hneigingin til að steypa allt í sama
mót, og áráttan að þröngva skoðun-
um sínum að öðrum mönnum. En
er manneskjan ekki rænd eign sinni
ef henni er meinað að lýsa skoðun
sinni og iðka trú sína? Hver er dóm-
arinn í mannheimum þegar enga
algilda vissu er hægt að öðlast?
Sókrates og Jesús voru báðir teknir
af lífi fyrir guðlast, samt trúðu
þeir. En trú þeirra var á skjön við
venjuna. Umburðarlyndi annarra
nam staðar við þá, og ofríkið tók
boðbera nýrra skoðana af lífi.
Áhorfendur mannsins sem flaug
um loftin blá gátu ekki sætt sig við
flugið og öi-varnar þeirra hittu.
Hann einn trúði á Paradís á jörðu,
en hann var sem fugl á himni skot-
veiðimanna eða sem dádýr innan
um ljón og hélt í vitrun sinni að
MANNLÍFSSRAUMAR
ÞIÓÐLÍFSÞANKAR /Eru ódrukknir til vandræba?
„Raunir bind-
indismanmins * ‘
UM DAGINN fór ég á árshátíð
og sat við hliðina á manni sem
ekki neytir áfengra drykkja. Þegar
hann sá að ég var með vatn í glas-
inu mínu fór hann að tala um
„raunir bindindismannsins" eins
og hann kallaði það. Stjórnendur
umræddrar árshátíðar höfðu boðið
öllum upp á ókeypis borðvín, en
þeir sem ekki vildu vín fengu ekki
neitt nema vatn. „Af hveiju er
okkur þá ekki að minnsta kosti
boðið upp á ókeypis kókglas?“
sagði sessunautur minn. Ekki gat
ég svarað því.
Þeir sem neyta víns tala oft um
það fjálglega hve þeir eigi
undir högg að sækja í viðskiptum
sínum við þá sem ekki vilja neyta
víns. „Þetta bindindislið er alltaf
að „móralisera“
yfír manni. Og
þótt það segi ekki
neitt þá er svipur-
inn einhvern veg-
inn þannig að
maður verður að
fá sér einn þre-
faldan til þess að
þola við,“ sagði
n
eftir Guórúnu
Guðlaugsdóttur
góðkunningi minn eitt sinn við
mig. Af því hann var orðinn nokk-
uð vel við skál reyndi ég ekki einu
sinni að segja honum frá hvernig
tilveran í þessum efnum er fyrir
þá sem ekki vilja til lengri eða
skemmri tíma drekka áfengi.
Fyrst er nú það að þeir sem komn-
ir eru í glas eru hinir tortryggn-
ustu ef einhver í hópnum vill ekki
þiggja í glas líka. „Blessuð góða,
fáðu þér einn, þú hefur bara gott
af því, það er svo leiðinlegt að
hafa þig hérna þurrbijósta," segja
þeir og halda víni ákaft að viðkom-
andi. Stundum gengur þessi ýtni
svo langt að hún kallar á nauð-
vörn. „Af hveiju gefur þú heldur
ekki einhveijum sem endilega vill
vín?“ gefst vel að segja við slíkar
aðstæður, ekki síst ef sést til ein-
hvers sem pukrast við að súpa á
glösum þeirra sem grunlausir voru
að dansa úti á gólfi. Það vill hinn
„gjafmildi“ ekki heyra nefnt.
Svona er óréttlæti heimsins, þeim
sem vilja endilega vín er ekki boð-
ið. Hins vegar eiga þeir sem sjald-
an eða ekki vilja áfengi oft í megn-
ustu vandræðum með að losna
undan ágengni þeirra sem endi-
lega vilja gefa þeim það.
Eitt er það sem þeir sem veita
vín virðast of sjaldan hugsa út í,
það er að þeir sem ekki þiggja vín
vilja oftast drekka eitthvað annað.
Furðu oft kemur það fyrir að ekk-
ert er til handa handa slíku fólki
nema blátt vatnið úr krananum.
Ef svo vel vill til að eitthvað ann-
að er til þá má viðkomandi þakka
kærlega fyrir ef hann fær almenni-
legt glas til þess að drekka vatnið
úr. Þeir sem þiggja vín fá gjarnan
falleg glös til þess að bergja hinar
gullnu veigar úr en vatnið er
venjulega fram borið í hnausþykk-
um óbijótandi glösum sem oftar
en ekki eru orðin einsog sandblás-
in af mörgum hringferðum í upp-
þvottavél heimilisins.
Ef heppnin er með og umrædd-
ur aðili hefur sloppið við að hellt
sé upp í hann víni og fær í staðinn
fallegt glas með kók í þá halda
auðvitað lesendur að nú geti hann
andað léttara og notið lífsins og
samkvæmisins. En reynslan sýnir
að það borgar sig ekki að hrósa
happi of snemma. Þegar svífa tek-
ur á mannskapinn í samkvæminu
þá má það merkilegt heita ef ein-
hver viðstaddra telur sér ekki skylt
að upplýsa hinn ódrukkna um að
hann skuli hreint ekki halda að
hann sé neitt betri en annað fólk
þótt hann sé ekki undir áhrifum.
Nei, því fari sko víðs fjarri að svo
sé. „Svona helgislepja er eitur í
mínurn beinum, fólk á ekki að
vera að setja sig á háan hest,“
messar hinn tilknúni yfir viðmæl-
anda sínum strangur á svip. En
svo mildast hann, leggur hand-
legginn yfir axlir hans og segir
alveg upp í eyrað á honum: „Þú
mátt ekki misskilja mig elskan
mín, mér hefur alltaf þótt óskap-
lega vænt um þig, þú ert einhver
sú besta manneskja sem ég hef
hitt, kannski sú allra besta, þær
hafa nú heldur ekki allar verið
góðar sem ég hef hitt.“ Að loknum
slíkum formála koma svo kannski
langar sögur af vafasamri fram-
komu ættingja, vinnufélaga og
jafnvel .maka gagnvart hinum
ógæfusáma frásagnarmanni, sem
nú er orðinn dapur til augnanna
og þegar verst lætur farinn að
tárfella yfir vonsku heimsins. En
það birtir aftur til að og hann
upphefur söng til þess að hressa
sig við:
Sigurður er sjómaður
sannur vesturbæingur
alltaf er hann upplagður
úti’ að skemmta sér.
Svo heldur samkvæmið áfram
með alls konar útúrdúrum, söng,
hlátri, köllum, hvíslingum og svp
framvegis.
Að veislu lokinni fær sá
ódrukkni, sem síðari hluta sam-
kvæmisins hefur verið eins og
hver önnur ómerkileg aukaper-
sóna, allt í einu aukið mikilvægi:
„Heyrðu, þú ert edrú, ertu ekki á
bíl?
- Jú, einmitt.
- Fínt, þá getur þú tekið fjóraj
er það ekki?
- Jú, einmitt.
Síðan er haldið út í náttmyrkr-
ið. Sá ódrukkni ekur hina glöðu
og hreifu vini sína heim við mikinn
fögnuð þeirra, flestra - ekki allra
þó. Sá sem er í framsætinu vill
oftar en ekki segja álit sitt á öku-
hæfni bílstjórans. Satt best að
segja er ökuhæfnin á stundum
álitin fyrir neðan allt velsæmi. „Þú
ættir ekki að hafa bílpróf, kanntu
ekki að skipta almennilega niður,
sérðu ekki gangstéttina, hvað er
þetta manneskja, getur þú ekki
gefið aðeins í?“
Þegar allir farþegarnir eru ham-
ingjusamlega komnir heim staldr-.
ar sá ódrukkni aðeins við og strýk-
ur af sér svitann áður en hann
ekur heim á leið og fer að sofa, í
draumnum bregður fyrir þeim
áleitna grun að næstu daga verði
sumir veislugestir nokkuð undir-
leitir þegar þeir hitti hann. Það
er jú alltaf svolítið vandræðalegt
að hafa einhvern edrú viðstaddan
þegar verið er að skemmta sér.
Til þess að afstýra öllu þessu er
til að minnsta kosti eitt gott ráð
- setja hálfa sítrónusneið út í vatn-
ið sitt og syngja hæst af öllum.
í sambandi vib neytendur
frá morgni til kvölds!
-kjarni málsins!
sannleikurinn myndi sigra:
„Þá mun úlfurinn búa hjá lamb-
inu og pardusdýrið liggja hjá kið-
lingnum, kálfar, ung ljón og alifé
ganga saman og smásveinn gæta
þeirra. Kýr og birna munu vera á
beit saman og kálfar og húnar
liggja hvorir hjá öðrum, og ljónið
mun hey eta sem naut. Bijóstmylk-
ingurinn mun leika sér við holudýr
nöðrunnar, og barnið nývanið af
bijósti stinga hendi sinni inn í bæli
hornormsins." (Jes. 11.6-9.)
í huga vængmannsins merkti
þetta sátt milli hvítra manna, gulra
og svartra, milli þjóða og trúar-
bragða, eða að paradís á jörðu væri
sátt milli manna og alls sem lifir;
Friður og virðing. Sátt um að hugs-
unin væri fijáls og göfug, og þess
vegna dirfðist honum að fljúga. En
hann var of einfaldur fyrir þennan
heim. Ofríkinu og ofstækinu verður
seint steypt af stóli.
Það er út um allt: Klemmt við
jörðina og gætir síns eigin í fasta-
svefni ríkjandi skoðana. Það er
hætt að hugleiða það sem enginn
efast um lengur og er fullvíst um
að það hafi rétt fyrir sér. Þarna er
ormurinn óskeikull í sínum hálfa
sannleika, fijáls frá ijölbreytni og
hefur enga þörf fyrir nýjungar,
fjötraður í eigin hlykkjum. Heimtu-
frekur um að allir séu á sömu skoð-
un og hann.
Obilgjarn og ráðríkur hefur hann
bogann á loft, miðar markviss á
skotmarkið og lætur örvarnar
fljúga. Yfirgangurinn sigrar og
maðurinn sem stundarkorn flaug í
gleði sinni vegna frelsi viljans fellur
í valinn.
Speki: Frelsið er í vilja unga
fólksins undir svipu gömlu
hefðarinnar.
DYLAN
MCDERMOT
A | O D I E fOSTH fllM
-HOME
FORTftE TiOLIDÆS
GERALDINE
CHAPLIN
HOLLY
HUNTER
CHARLES
DURNING
ANNE
BANCROFT
CYNTHIA
STEVENSON
PÁSKAMYND HÁSKÓLABÍÓS