Morgunblaðið - 29.01.1997, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 29. JANÚAR 1997 25
AÐSENDAR GREINAR
Framhaldsskóli
fyrir alla?
SAMKVÆMT rannsókn Félags-
vísindastofnunar Háskóla Islands
(1992) um námsferil nemenda í
framhaldsskólum á íslandi, lýkur
aðeins um helmingur íslenskra
ungmenna á aldrinum 16-18 ára
einhverju skilgreindu námi á fyrstu
6 árum eftir grunnskóla.
Könnunin leiddi líka í ljós að 13%
af árgangi ungmenna fædd 1969
hófu ekki nám í framhaldsskóla.
Rúmlega 31% af þeim sem byrjar
nám í framhaldsskóla hefur ekki
iokið neinu formlegu námi 6 árum
seinna. Þessi hópur, tæplega 1.300
nemendur, hefur hætt í framhalds-
skóla án þess að ljúka því sem
hann byrjaði á. Þessir nemendur
hafa í byrjun sett sér markmið með
sínu námi, þeir völdu sér skóla og
námsbrautir sem stóðu næst þeirra
áhuga, og/eða þeirra búsetu, en
náðu ekki settu marki. Er hægt
að hugsa sér verri byrjun á ævi-
starfi en væntingar og markmið
sem verða að engu?
í könnun sem undirritaður gerði
í framhaldsskólum á íslandi (1996)
kemur fram að á 3 ára tímabili
(1993-1995) hættu að meðaltaii
tæp 28% nemenda i framhaldsskól-
um á hverju ári án þess að útskrif-
ast með formleg námslok. (2) Hlut-
fall nema sem hættu á fyrrnefndu
þriggja ára tímabili er mjög breyti-
legt á milli skóla, lægst er það 5%
af heildar nemendafjölda, en hæst
allt að 58% af nemum á fyrsta
ári. Astandið hefur því lítið breyst
síðan árið 1987 þegar skýrsla frá
OECD leiddi í ljós að brottfall úr
íslenskum framhaldsskólum væri
um 40%. (3) Af þessum tölum má
ljóst vera að verulega skortir á að
íslenskir framhaldsskólar séu
sniðnir að þörfum nemenda. Nem-
endur hætta auðvitað námi af ýms-
um ástæðum en aðeins 18% þeirra
nemenda sem hættu nefndu pen-
ingaleysi sem aðalástæðu, en um
helmingur nefndi að námið hefði
ekki höfðað til þeirra. (4) Nærri
80% brottfallsnemenda höfðu
áhuga á frekara námi. (4) Hluti
af þessum nemendum skilar sér
hugsanlega aftur í skólana síðar á
ævinni.
Samkvæmt upplýsingum frá
menntamálaráðuneytinu byijuðu
yfir 85% ungmenna í framhalds-
skóla 1995. íslenski framhaldsskól-
inn þarf að taka tillit til alls þessa
hóps. íslenskt samfé-
lag getur ekki sætt sig
við að skólarnir haldi
áfram að tapa þriðj-
ungi viðskiptavina
sinna með litla eða
enga menntun útá
vinnumarkaðinn þar
sem sýnt er að mennt-
un skiptir máli til þess
að fá vinnu.
Á framhaldsskólinn
að vera fyrir alla?
Á síðustu árum hef-
ur orðið mikil vakning
í Evrópu fyrir nauðsyn
þess að fleiri nemend-
ur á aldrinum 16-20
ára ljúki einhverju skilgreindu
námi í framhaldsskóla. Bæði í
Noregi og í Danmörku, hafa verið
samþykkt ný lög um þetta skóla-
Aðeins þriðjungur
nemenda, segir
Baldur Gíslason,
fer í háskólanám að
loknu stúdentsprófi.
stig sem byggjast á því að allir
nemendur fá kennslu við sitt
hæfi.(5) í þessum löndum er það
talið þjóðhagslega mikilvægt að
nemendur mennti sig til a.m.k. 19
ára aldurs.
í könnun undirritaðs (1996) á
brottfalli úr framhaldsskólum á
íslandi kom fram að í þremur skól-
um sem höfðu mesta brotfallið,
hurfu 47% nemenda frá námi án
þess að ljúka skilgreindum braut-
um. Á hinn bóginn var aðeins 7%
brottfall úr þeim þrem skólum sem
lægst brottfall höfðu. Samkvæmt
þessari sömu könnun er brottfallið
mest í þeim skólum sem hafa ein-
hæft námsframboð og bekkjakerfi.
íslenskir framhaldsskólar verða að
fara að taka mið af því að aðeins
þriðjungur nemenda sem lýkur
stúdentsprófi fer í háskólanám, en
námsframboð framhaldsskólanna
virðist vera miðað við að allir eigi
þangað að fara.
Nemendur koma í framhalds-
skólann með misgóðan undirbún-
ing. Félagslegar aðstæður, vænt-
ingar foreldra, fyrra
nám og fleira ræður
þar miklu um. Fram-
haldsskólinn þarf því
að vera í stakk búinn
til að mæta nemandan-
um þar sem hann er
staddur, með fjöl-
breytilegu námsfram-
boði, kennsluaðferðum
og þjónustu. í stórum
nemendahópi geta ver-
ið fleiri þættir sem
aðgreina nemendur
heldur en það sem er
sameiginlegt með ein-
staklingunum. Þeir
sem starfa að skóla-
málum, bæði skóla-
stjórnendur, menntamálaráðuneyt-
ið svo og starfsfólk skóla, þurfa
að tileinka sér nýja hugsun í skóla-
starfi, hugsun sem snýst um að
sinna þörfum allra nemenda sem
innritast í skólana, hugsun sem
byggist á því að hver einstaklingur
er sérstakur og að þjóðfélagið þarf
á menntun sérhvers einstaklings
að halda. Þegar skólayfirvöld hafa
samþykkt nemendur í skólann, á
það að verða keppikefli skólanna
að sinna sérhveijum einstaklingi í
samræmi við þarfir hans og hæfi-
leika. Skólar eru í þjónustu fyrir
samfélagið og hafa því þær skyldur
að styðja við alla sína nemendur.
Hér er ekki átt við að kröfur í skóla-
starfi verði minnkaðar, heldur að
hæfileikar hvers og eins nýtist sem
best.
Framhaldsskólar á íslandi verða
að setja sér það markmið að draga
úr brottfalli, að tryggja öllum nem-
endum nám við hæfi, og að enginn
nemandi yfirgefi framhaldsskólann
nema hafa lokið einhveiju skil-
greindu námi, stuttu eða löngu.
Með því hækkar menntunarstig
þjóðarinnar sem mun skila sér í
betra þjóðfélagi. Skólarnir eru nú
að mennta fólk fyrir 21. öldina.
Viðmið sem að miklu leyti urðu til
á fyrrihluta þessarar aldar eiga
ekki lengur við. Ef við tökum ekki
til hendinni gæti farið fyrir íslensk-
um framhaldsskólum eins og fór
fyrir Svisslendingum þegar þeir
neituðu að trúa því að tími úra
með stálíjöður væri liðinn.
Höfundur er kennslustjóri í
Fjölbrautaskólanum í Breiðholti.
Baldur
Gíslason
Yetrarferðir
á byggðafjöll
GAMAN er að ganga
á fjöll að vetrarlagi í
nágrenni við heima-
byggðina. Það gera
hundruð manna um
hveija helgi víða á
iandinu, flestir í ná-
grenni Reykjavíkur.
Esjan, Vífilsfell, Heng-
ill og Helgafell eru
meðal vinsælustu flall-
anna. Á ijúpnaveiði-
tímanum er hópurinn
til flalla miklu stærri
og svo eru ótaldir þeir
sem leita nokkru
lengra, t.d. á fjöll eins
og Skarðsheiði og
Botnssúlur ef enn er
miðað við suðvesturhornið.
Óþarfi er að tíunda hvað dregur
fólk til fjallgöngu í vetrarríkinu en
hitt er sýnu mikilvægara að árétta
Góðir gönguskór,
segir Ari Trausti
Guðmundsson, veita
nær enga vörn gegn
hálku og harðfenni.
einu sinni enn þann lágmarksör-
yggisbúnað sem er öllum nauðsyn-
legur. Um hann hafa margir fjöl-
yrt: Hjálparsveitir, ferðafélögin,
Islenski AÍpaklúbburinn, handbæk-
ur og einstaklingar við ýmis tæki-
færi. Ég hef meira að segja búið
til sérstakan sjónvapsþátt (í Visa-
sport á Stöð 2, 1995) um þetta
efni. Hér á ég að sjálfsögðu við
mannbrodda og ísöxi.
Með mannbroddum á ég ekki við
hálkujárn eins og sumir nota á göt-
um úti heldur 10-12-gadda brodda
sem passa á góða gönguskó, ýmist
ólaðir á skóna eða spenntir á þá
með bindingum sem svipar til skíða-
bindinga. Svona tæki kosta mörg
þúsund krónur en þó ekki meira en
vönduð öryggistæki til bátaferða.
Með isöxi á ég við langskefta
(70-100 sm) öxi með þverliggjandi
blaði og hvassri hyrnu. Verð er yfir-
leitt nokkur þúsund krónur.
Broddana spenna menn á sig í
harðfenni og hálku til fjalla. í okkar
veðurfari er afar algengt, jafnvel
við lítil snjóalög, að harðar fannir,
oft með mjúku snjólagi sem þekju,
margs konar ísskarir og glærísblett-
ir eru vítt og breitt á algengum
gönguleiðum. Þannig
er t.d. oft á leiðinni á
Þverfellshorn í Esju þar
sem lágt hamrabelti og
brött, skriðurunnin
brekka skreyta efstu
brúnir hjá vörðunni
sem markar enda
gönguleiðarinnar. Dá-
litla tilsögn þarf til að
menn beiti broddunum
rétt. Góðir gönguskór
veita nær enga vörn
gegn hálku og harð-
fenni; þaðan af síður
strigaskór, stígvél eða
annar sumar- og götu-
skóbúnaður. Isöxina
nota menn sem göngu-
staf í bratta, stuðning við brölt í
urð og klettum, eins konar „hand-
fang“ með því að höggva henni í
harðfenni eða ís og síðast en ekki
síst sem hemil, renni þeir af stað.
Við þá tækni þarf líka dálitla til-
sögn. Á skriðinu grípa menn um
axarhausinn, freista þess að vera á
grúfu, og ýta hyrnunni ofan í undir-
lagið sem þeir renna á en höggva
alls ekki öxinni í hjarnið.
Alls staðar erlendis þykir sjálf-
sögð regla að fara ekki í vetrarfjall-
göngur án mannbrodda og ísaxar.
Hér er þessu öfugt farið. Eg sé oft
menn, líka þá sem eru vanir
göngum, skælast vanbúna á fjöllum.
Oftast kemst fólk upp með þessa
vanrækslu (sumir miklast af því)
en æ oftar verða slys. Mörg þeirra
eru minniháttar (skrámur, snúnir
liðir og mör) en tugi beinbrota og
allmörg mannslát sl. áratug má
rekja beint til falls í bratta þar sem
engin öryggistæki eru notuð.
Mál er að linni og er lesendum
bent á að haldin eru stutt námskeið
í meðferð öryggistækja til fjalla og
tilsögn veitt hjá félögum og klúbb-
um, auk hjálparsveitanna. Uppiýs-
ingar ættu að fást um slíkt í verslun-
um sem selja þennan búnað.
Óþarfi er að Ioka gönguieiðum
eða setja upp viðvörunarskilti og
taka þau niður eftir færi hér og
hvar. Reglan á að vera einföld: I
vetrarfæri, að frátöldum lausasnjó,
fer enginn í fjallgöngu án mann-
brodda og ísaxar.
Reyndar er þörf á að taka fyrir
jöklaferðir á íslandi þar sem menn
ganga um sprunginn jökul án beltis
og línu en það bíður betri tíma.
Höfundur er áhugamaður um
fjallgöngur, jöklaferðir og klifur.
Ari Trausti
Guðmundsson
Vaki, vaki, vaskir nienii...
... ÞVÍ voða hefur
borið að höndum; ís-
lensk ungmenni eru
orðin miklir eftirbátar
þegar mæld er stærð-
fræði- og náttúru-
fræðikunnátta á al-
þjóðavísu. Ja, fussum
svei!
Landsmenn hafa
vaknað upp við vondan
draum og loksins tekið
ærlega við sér í skóla-
málaumræðunni, sem
hefur ekki verið efst á
vinsældarlista í fjöi-
miðlaumræðunni,
(helst þó þegar verk-
fallsmál kennara hefur
rekið á fjörurnar). Umræðan er af
hinu góða, af því að orð eru til
alls fyrst. Tilefnið er samt ekkert
gleðiefni - en - gæti orðið gleði-
gjafi. Hin vaska, íslenska þjóð,
(„Vér íslendingar") er nefnilega
mikil kraftaverkaþjóð - það sýna
óteljandi dæmi. Við beijum okkur
gjarnan á bijóst, þegar við kom-
umst í viðræður við útlendinga, og
stærum okkur af því - að hér geti
allir lesið íslendinga-
sögurnar, stokkið út í
sundlaug í 10 stiga
gaddi, að við séum
meðal fremstu þjóða í
því að vera bjartsýn -
þrátt fyrir vetrarlangt
skammdegið. Og get-
um jafnvel sigrað Dani
með glæsibrag í hand-
bolta! Nema hvað!
Fram, fram,
fylking...
Erum við því ekki
þjóða líklegust til þess
að reka af okkur
slyðruorðið - þegar
stærðfræðin er annars
vegar? Nú er sem sé búið að greina
vandann - þá þarf að uppræta
hann. Okkar stíll, eða hvað? Sam-
kvæmt nýjustu stjórnunaraðferð-
um (gæðastjórnun - o.s.frv.) þurfa
nú allir að leggja sitt af mörkum.
Við verðum að bæta okkur. Á því
leikur enginn vafi.
Sá okkar sem síðast fer...
Margir höfðu þó áttað sig á þess-
Merkilegt skref var
stigið, segir Margrét
Theodórsdóttir, til að
hefja undirbúning að
gæðamati í skólastarfi.
um voða - áður en „stóri dómur“
féll. Niðurstöður samræmdra prófa
hafa í mörg undanfarin ár sýnt
fram á slakan árangur í stærð-
fræði. En, þau eru ekki alþjóðlegur
mælikvarði, ekki ennþá.
Eitt er víst að næstu mánuðir
og ár verða notuð til þess að kom-
ast að því hvað hefur farið úrskeið-
is, en á meðan verður að opna alla
glugga upp á gátt og skima eftir
tækifærum; fjölga viðfangsefnum
æskunnar sem þjálfa færni í raun-
greinum og vísindalega hugsun.
Og sumir eru löngu byrjaðir.
Með sjálfstæðar,
uppbrettar ermar
Mig langar að benda á að á ár-
inu 1992 hófu sjálfstæðismenn (þá
í meirihluta) sérstakt átak í Reykja-
vík til þess að styðja við þróunar-
verkefni og nýsköpunarkennslu í
grunnskólum borgarinnar. Einnig
var hafin víðtæk uppbygging tölvu-
búnaðar fyrir grunnskólanemendur
sem miðaði að því að hver skóli
væri vel búinn til tölvukennslu og
samskipta og gerður var samning-
ur við íslenska menntanetið um
tengingu við skólana. Merkilegt
skref var stigið í þá veru að hefja
undirbúning að „gæðamati í skóla-
starfi"; að þróa betur aðferðir til
þess að skoða, meta og ekki síst
bæta margt sem betur má fara í
hveijum skólabæ, því lengi getur
gott batnað ...
Skólavænar
veitustofnanir Rvíkur
Sjálfstæðismenn í núverandi
fræðsluráði Reykjavíkur hafa bent
á mikilvægi vísindakennslu í
grunnskólum borgarinnar og einn-
ig bent á fjármögnunarleiðir í því
sambandi. Við gerð síðustu fjár-
hagsáætlunar borgarinnar kom
fram sú ánægjulega tillaga sjálf-
stæðismanna að undirbúningur
Margrét
Theodórsdóttir
verði hafinn að formlegri vísinda-
kennslu í grunnskólum borgarinnar
næsta skólaár - í samvinnu við
veitustofnanir borgarinnar.
Þarna gætu opnast margir
gluggar - og tækifæri skapast fyr-
ir unga grunnskólanemendur til
þess að auka á vísindalega hugsun
og innsýn inn í fjölbreytta og hug-
vitsamlega starfsemi sem kynnast
má hjá veitustofnunum - en hvati
til vísindalegrar hugsunar hefur að
öllum líkindum ekki verið nægileg-
ur í því umhverfi sem grunnskóla-
nemendur lifa og hrærast í á hveij-
um degi. Hjá veitustofnunum
„liggja“ eflaust mörg ómetanleg
kennslugögn - án þess að vera
nýtt, og margur fróðleikurinn, sem
ekki hefur átt greiðan aðgang að
þeim hæfileikaríka hópi reykvískra
ungmenna sem nú fylla skóla borg-
arinnar.
Ég get ekki stillt mig um að
benda á þessi atriði, sem eflaust
geta lagt lóð á vogarskálarnar -
svo að við rekum fyrr af okkur
slyðruorðið.
Sýnum nú hug, djörfung og
dug...
Höfundur cr skólastjóri og
formaður borgarmnlahóps
Sjálfstæðisflokksins í skóla- og
dagvistarmálum.