Morgunblaðið - 13.05.1997, Blaðsíða 32

32 ÞRIÐJUDAGUR 13. MAÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MENNTUN
Bókasafnsfræði
á tímamótum
Dr. Sigrún Klara Hannesdóttir hefur fengið
styrk til að útbúa kennsluefni fyrir skóla-
safnskennara og verkefni í upplýsingaleikni
fyrir kennara. í viðtali við Hildi Friðriks-
dóttur segir hún að nám fyrir skólasafns-
kennara hafí ekki verið skilgreint hér á landi
þrátt fyrir að þeim sé ætlað að leiða kenn-
ara og nemendur inn í upplýsingaöldina.
Morgunblaðið/RAX
DR. SIGRÚN Klara Hannesdóttir vonast til að haustið 1998
verði námsvísir tilbúinn fyrir upplýsingaleikni auk kennsluefnis.
BÓKASAFNSFRÆÐI er
meðal þeirra fræðigreina
innan Háskóla íslands sem
hafa tekið verulegum breytingum
á undanförnum árum. Gífurlegar
framfarir hafa orðið í upplýsinga-
málum á mjög skömmum tima og
endurspeglast það í þróun greinar-
innar.
Dr. Sigrún Klara Hannesdóttir
prófessor í Háskóla íslands segir
að upplýsingafræðin sé tvímæla-
laust tískufag, enda eigi hún mikla
framtíð fyrir sér. Rúmlega 100
nemendur eru nú við nám í fræð-
unum. „Það hefur skapast tog-
streita í faginu, því að fólki finnst
bókasafnsfræðin gamaldags en
upplýsingafræðin framtíðarfag.
Annað nafnið virðist draga nem-
endur að en hitt fæla þá frá. Ég
hef til dæmis fengið upphringingu
frá nemanda sem kvaðst langa til
að læra upplýsingafræði en hann
langaði ekki að vinna á bóka-
safni. Þessi sjónarmið erum við
nú að reyna að bræða saman í
eina grein með örfáum kennur-
um,“ segir hún.
Vaxandi fjöldi útskrifaðra bóka-
safns- og upplýsingafræðinga fer
í störf hjá fyrirtækjum til að koma
upp gagnasöfnum, hvort sem eru
í tölvu- eða pappírsformi. Hins
vegar er mikill skortur á bóka-
safnsfræðingum inni á bókasöfn-
um víðs vegar um land.
Sigrún Klara segir ekki ljóst
hvernig greinin muni þróast innan
háskólans, en kveðst vilja sjá tvær
línur með sameiginlegan kjarna.
Mikill fjárskortur innan félagsvís-
indadeildar geti hins vegar hamlað
þeim framförum sem og öðrum.
eir sem leggja stund á bóka-
safns- og upplýsingafræði,
eins og greinin heitir nú,
vilja fá starfsheitinu breytt úr
bóksafnsfræðingur í upplýsinga-
fræðingur. „Þeir líta svo á að orð-
ið bókasafnsfræðingur spilli fyrir
þeim,“ segir Sigrún Klara. Hreyft
hefur verið við málinu en starfs-
heitið er lögvemdað og því getur
tekið tíma að fá breytingar í gegn.
Sigrún Klara bendir ennfremur á
að breytingarnar séu svo miklar
að þær kalli í ríkum mæli á endur-
menntun hjá núverandi bókasafns-
fræðingum. Þeir eru þó ekki allir
tilbúnir að beygja sig undir að
þurfa að læra fagið svo að segja
upp á nýtt.
Sjálfri finnst henni geysilega
spennandi að hægt sé að hugsa
sér bókasafnsfræðinga án bóka-
safns. „Mér hefur alltaf þótt
óþægilegt að stéttin væri skil-
greind út frá safni því það er ekki
rétt. Nú er til dæmis hægt að sitja
úti í miðri Sahara með tölvu og
leita í öllum gagnasöfnum heims-
ins. Togstreita er hins vegar fólg-
in í því að ekki eru allir tilbúnir
að segja að sama fagið geti bæði
stjórnað bókum sem hlutum uppi
í hillu og hinum óáþreifanlega
heimi því þar eru allt önnur vinnu-
brögð,“ segir hún.
Hún segir að það liggi því ljóst
fyrir að bókasafnsfræðingar þurfi
að sameina það í framtíðinni að
vinna innan um áþreifanleg gögn
sem þarf að koma fyrir en vera
jafnvígir að meðhöndla upplýs-
ingar í rafeindaformi í víðum sýnd-
arheimi. „Hann er jafn merkilegur
og nauðsynlegur, því notandanum
er alveg sama hvort hann fær
upplýsingar í pappírsformi, af ör-
filmu eða af veraldarvefnum," seg-
ir hún.
egar bókasafnsfræði var tek-
in upp sem grein í Háskóla
íslands haustið 1956, þá
sem aukagrein, var hún fyrst og
fremst hugsuð sem kennsla fyrir
þá sem færu til starfa á Háskóla-
bókasafni og Landsbókasafni.
Lögð var áhersla á skráningu,
flokkun og handritalestur. Dr.
Björn Sigfússon, fyrsti kennarinn,
áttaði sig þó fljótt á því að annars
staðar væru að byggjast upp söfn,
sem þyrftu starfsmenn. Hann þró-
aði því kennsluna smátt og smátt
í átt til fjölbreytni.
Á árunum 1964-1974 má segja
að töluverð geijun hafi orðið hér
á landi í greininni. Árið 1964 út-
skrifaðist fyrsti nemandinn með
bókasafnsfræði sem aðalgrein,
skömmu síðar kom fyrsti fram-
haldsmenntaði bókasafnsfræðing-
urinn til landsins og fleiri fylgdu
á eftir. Flestir hófu jafnframt að
stunda kennslu við háskólann.
Árið 1971 kom Sigrún Klara úr
framhaldsnámi og var ráðin sem
skólasafnafulltrúi til að setja upp
skólasöfn við alla grunnskóla í
Reykjavík. „Það var mitt fyrsta
starf hér á landi, því hvorki Lands-
bókasafnið né Borgarbókasafnið^
vildi ráða mig til starfa,“ skýtur
hún inn í.
Um þetta leyti var gerð sú krafa
til háskólans að ráðinn yrði fastur
starfsmaður til að sjá um þessa
kennslu, en fram að þeim tíma
hafði umsjón með kennslunni verið
í höndum háskólabókavarðar.
Leitað var álits hjá tveimur sér-
fræðingum, annars vegar Bretan-
um Douglas Foskett og hins vegar
Bandaríkjamanninum Edward
Evans um hvernig þróa ætti
kennsluna hér á landi. í kjölfarið
var fyrsti lektorinn ráðinn haustið
1975 og var það Sigrún Klara.
Jafnframt kom fyrsti Fulbright-
kennarinn til starfa við deildina.
„Það var því staðið mjög vel að
allri endurskipulagningunni á
þessum tíma,“ segir Sigrún Klara.
Asíðustu 20 árum hefur orðið
gjörbreyting á viðhorfum
til fagsins. Áherslan hefur
færst frá því að vera þjálfun fyrir
starfsmenn sem unnu á ákveðnum
stöðum yfir í það að auka áherslu
á hlutverk upplýsinga- og bóka-
safnsfræðinga sem miðlara upp-
lýsinga í samfélaginu. Sigrún
Klara segir að fáar greinar innan
háskólans hafi tekið jafn mikið
mið af markaðnum og bókasafns-
og upplýsingafræðin. Þannig hafi
greinin alla tíð brugðist við kröfum
sem komið hafa fram um menntun
vegna nýrra starfa, s.s. skólasafn-
svarða og þeirra sem eiga að
stjórna upplýsingum í fyrirtækj-
um. „Auk þess hefur nú verið
bætt við kennslu í notkun tölva í
og utan bókasafna og síðan á notk-
un alnetsins og heimasíðugerð sem
tilheyrir upplýsingamiðlun okkar
tíma.“
Sigrún Klara bendir á að gríð-
arlega brýnt sé að koma á
fjarnámi í þessum fræðum
fyrir almenningsbókaverði og ekki
síst fyrir skólasafnakennara. „I
nýrri skólastefnu er ætlast til þess
að þessir starfsmenn séu í broddi
Útgjaldaaukning menntamála á næstu árum
Kostnaður við hús-
næði vegur þyngst
LJÓST er að framlög hins opinbera
til menntamála þurfa að aukast í
heild á næstu árum til að skólakerf-
ið geti tekið vel á móti þeim aukna
§ölda námsmanna sem þangað mun
sækja. Þar sem rekstur grunnskóla
er kominn til sveitarfélaga og því
hefur heildarframlag ríkissjóðs til
menntamála lækkað. Á móti hafa
útgjöld sveitarfélaga aukist. Þetta
kom fram í svari Bjöms Bjamasonar
menntamálaráðherra á Alþingi fyrir
helgi við fyrirspum Áma Mathiesen
alþingismanns um framtíðaráætlan-
ir um útgjöld til menntamála.
Þá kom fram að að auka þarf
verulega viðhald skóla á framhalds-
skólastigi. Einnig felst í því umtals-
verður kostnaður, ef bregðast á við
þörf fyrir stórframkvæmdir á há-
skólastigi á næstu ámm. Kostnaður
við framkvæmdir sem snúa beint
að ríkissjóði, þ.e. húsnæði fyrir
Kennara- og uppeldisháskóla, end-
urbætur og nýbyggingar á Ak-
ureyri, svo og lausn á húsnæðismál-
um Listaháskóla, er ekki áætlaður
undir tveimur milljörðum króna. Þó
að hluti þess kostnaðar verði fjár-
magnaður með öðmm hætti en
hefðbundnum framlögum verða
framlög úr ríkissjóði vemleg.
Fjölgun nemenda
Á næsta ári er fjölgun nemenda
í framhaldsskólum metin á 60 m.kr.
og á háskólastigi 75 m.kr. Þá fela
ýmsar lagabreytingar í sér aukinn
kostnað, s.s. ný framhaldsskólalög,
en þar er gert ráð fyrir 340 m.kr.
útgjaldaaukningu. Kostnaður
vegna breytinga á lögum um Lána-
sjóð íslenskra námsmanna er áætl-
aður 200 m.kr. og kostnaðarmat
með fmmvarpi til laga um háskóla
er áætlað 20 m.kr.
Nemendaspár ganga út frá því
að á næstu 4-5 ámm muni aðsókn
að æðri menntun aukast. Stafar það
af því að starfsnám færist i auknum
mæli á háskólastig, stúdentum
fjölgar árin 1998-2002 og Ijöl-
breytni í háskólanámi eykst. Reikn-
að er með að nemendum á háskóla-
stigi muni fjölga um 1.500 á næstu
fjórum ámm.
í framhaldsskólum skólaárið
1997-98 verða að öllum líkindum
1.200 fleiri nemendur við nám en
voru 1993-94. Fæðingartölur
benda hins vegar til þess að tíma-
bundið muni draga úr fjölda nem-
enda í framhaldsskólum eftir 1999.
Morgunblaðið/Ásdís
MARGA Thome dósent og formaður Rannsóknastofnunar í hjúkrunarfræði
flutti meðal annarra ávarp við opnuna.
RANNSÓKNASTOFNUN í
hjúkrunarfræði var formlega
opnuð sl. miðvikudag í Eirbergi
við Eiríksgötu. Megintilgangur-
inn með stofnuninni er að efla
rannsóknir kennara námsbraut-
arinnar og þar með að renna
styrkari stoðum undir fræði-
mennsku í hjúkrun á íslandi.
Áformað er að hefja rann-
sóknartengt framhaldsnám við
námsbraut í hjúkrunarfræði
haustið 1998 og mun stofnunin
Rannsóknir
efldar í
hjúkrun
gegna mikilvægu hlutverki í því
sambandi. Sömuleiðis kemur í
hlut stofnunarinnar að þjóna
heilbrigðisstofnunum á landinu
með því að skipuleggja og fram-
kvæma rannsóknir á hinum
ýmsu sviðum hjúkrunar.
Við opnunina fluttu erindi
Kristín Björnsdóttir, stjórnar-
formaður námsbrautar í Iijúkr-
unarfræði, Marga Thome, for-
maður rannsóknastofnunarinn-
ar, og Ivo Abraham, prófessor
við Virginíuháskóla í Bandaríkj-
unum og kaþólska háskólann í
Leuven í Belgíu.