Morgunblaðið - 28.11.1997, Qupperneq 24

24 FÖSTUDAGUR 28. NÓVEMBER 1997
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Harðvítug valdabarátta í íran
Dubai, Washington. Reuters.
ALI Khamenei erkiklerkur, æðsti leiðtogi Irans,
hefur blásið til gagnsóknar gegn andófsmönnum,
sem draga í efa að hann sé hæfur til að stjóma
landinu, og fréttaskýrendur segja það til marks
um harðvítuga valdabaráttu milli afturhalds-
samra klerka og hófsamari afla í landinu. Hreyf-
ing íranskra útlaga í Bandaríkjunum segir and-
stöðuna við erkiklerkinn upphafíð að endalokum
íslamska stjómkerfísins í Iran frá byltingunni
1979.
Khamenei, eftirmaður byltingarleiðtogans Ru-
hollah Khomeinis erkiklerks, sagði í útvarps- og
sjónvarpsávarpi á miðvikudag að andófsmennim-
ir yrðu sóttir til saka af fullri hörku. Hann lýsti
þeim sem „útsendurum óvinarins" og þjóðníðing-
um, sem embættismenn dóms- og framkvæmda-
valdsins hygðust refsa „án nokkurrar linkindar“.
Margir af andófsmönnunum hafa verið banda-
menn Mohammads Khatamis forseta, tiltölulega
hófsams klerks sem bar sigurorð af forsetaefnum
afturhaldssamra klerka í kosningum í maí.
„Þetta er sannkölluð valdabarátta," sagði
stjómarerindreki í Teheran. „Þessir menn hafa
ekki getað sætt sig við Khatami. Þeir leggja mik-
ið kapp á að tryggja að ástandið haldist óbreytt."
Alireza Jafarzadeh, talsmaður hreyfíngar
íranskra útlaga í Bandaríkjunum, sagði að valda-
baráttan væri upphafið að endalokum klerka-
stjómarinnar. „Þetta er upphaf þróunar... sem
á eftir að veikja stjórnina og skapa tækifæri til að
steypa henni,“ sagði hann. „Þetta getur aðeins
færst í aukana og atburðimir sýna að þróunin er
miklu hraðari en við bjuggumst við.“
Götumótmæli gegn
andófsmönnum
Hossein AIi Montazeri, 75 ára erkiklerkur, hef-
ur verið atkvæðamestur andófsmannanna í íran
frá því að Khomeini hafnaði honum sem eftir-
manni sínum skömmu áður en hann lést árið
1989. Montazeri hafði þá gagnrýnt stefnu klerka-
stjómarinnar, meðal annars illa meðferð á póli-
tískum fóngum og Khamenei varð æðsti leiðtogi
landsins eftir að Khomeini lést.
Montazeri hefur dregið í efa að Khameini sé
hæfur til að vera trúarlegur leiðtogi allra shíta-
múslima í heiminum og æðsti pólitíski leiðtogi
írans.
Stuðningsmenn Khameinis hafa svarað andóf-
inu með daglegum götumótmælum í nokkram
borgum til að fordæma Montazeri og stuðnings-
menn hans. Lögreglan varð að beita táragasi til
að dreifa fylgismönnum Khameinis sem réðust á
skrifstofu Mantazeris og annars andófsmanns,
Ahmads Azaris erkiklerks, í borginni Qom á
föstudag.
íslömsk stofnun, sem skipulagði mótmælin, af-
lýsti frekari mótmælagöngum að beiðni
Khameinis, sem latti írana til að taka lögin í sínar
hendur.
Réttað yfír bandamanni forsetans
Fréttaskýrendur segja að réttarhöld fyrir
borgarstjóra Teheran, Gholamhossein Karbaschi,
tengist valdabaráttunni. Borgarstjórinn hefur
verið ákærður fyrir aðild að fjármálaóreiðu og
dómstóll í borginni hefur sett hann í farbann og
leyst hann úr fangelsi gegn tryggingu.
„Réttarhöldin yfir borgarstjóranum eru einnig
réttarhöld yfir forsetanum,“ sagði sérfræðingur í
stjórnmálum írans. „Hann var aðalmaðurinn á
bak við kosningabaráttu Khatamis. Hann stofn-
aði hreyfingu, sem styður Khatami, og verið er að
refsa honum fyrir það.“
Khatami forseti hefur þó haldið að sér höndum
í valdabaráttunni.
Sérfræðingar í málefnum írans segja að valda-
baráttan geti varpað skugga á leiðtogafund ríkja
múslima í Teheran í næsta mánuði. Khamenei
leggi mikla áherslu á að mótmælin verði stöðvuð
áður en athygli heimsins beinist að borginni þeg-
ar konungar, forsetar og aðrir ráðamenn
múslimaríkjanna safnast þar saman. Stjómvöld í
íran vonast til þess leiðtogafundurinn sýni að
landið njóti virðingar meðal margra ríkja þrátt
fyrir tilraunir Bandaríkjastjómar til að einangra
það.
Reuters
Uppgangur í Noregi
Ósló. Reuters.
Svikalogn á
mörkuðum
í SA-Asíu
Singapore, Ottawa. Reuters.
STAÐA flestra gjaldmiðla í Asíu
gagnvart Bandaríkjadollar styrktist
í gær en þá var almennur frídagur í
Bandaríkjunum vegna þakkargjörð-
arinnar og margir stærstu kaupa-
héðnarnir voru ekki á markaðnum.
Sögðu peningamiðlarar að banda-
rísk fjármálafyrirtæki hefðu verið
umsvifamest í sölu á japanska jen-
inu og suður-kóreska woninu und-
anfama daga.
í gær beindist athyglin fyrst og
fremst að aðgerðum sem stjómvöld
í Japan, Suður-Kóreu og Malaysíu
hafa heitið að grípa til í því augna-
miði að lægja öldur á peningamörk-
uðum í Suðaustur-Asíu.
„Það ríkir einskonar svikalogn á
öllu svæðinu,“ sagði Kanika Singh,
hagfræðingur í Singapore, við
Reuters. „Markaðimir era stilltir á
bið, bíða eftir umræðum og tilkynn-
ingum um stefnu, bíða eftir að það
komi í Ijós hvemig stjómvöld fylgja
orðum sínum eftir með athöfnum."
Ryutaro Hashimoto, forsætisráð-
herra Japans, sagði á fréttamanna-
fundi í fyrradag að hann skammað-
ist sín vegna gjaldþrots fjórða
stærsta verbréfafyrirtækis lands-
ins, Yamaichi, um síðustu helgi.
Hashimoto lauk lofsorði á þátt al-
þjóðlegra markaða í að fletta ofan af
Yamaichi-hneykslinu, sem er um-
fangsmesta gjaldþrotamál sem
komið hefur upp í Japan frá lokum
síðari heimsstyrjaldar. Hashimoto
vildi hins vegar ekkert segja um
það, til hvaða aðgerða stjómvöld
hyggist grípa til þess að leysa þann
vanda sem við blasir.
FULLTRUAR seðlabanka og at-
vinnulífs Grikklands fognuðu í vik-
unni áformum hinnar vinstrisinn-
uðu ríkisstjómar landsins um að-
gerðir til að uppfylla aðildarskilyrð-
in að Efnahags- og myntbandalagi
Evrópu, EMU, en til að það tak-
mark náist er að þeirra sögn þörf á
frekari kerfisbreytingum og meiri
stöðugleika í ríkisfjármálum.
„Við eram komnir á endasprett-
inn,“ sagði Yannos Papandoniou
fjármálaráðherra í ávarpi á ráð-
stefnu í Aþenu um efnahagsmál.
„Það þjónar hagsmunum okkar
allra að leggja harðar af okkur í átt
að settu marki, en fremsta takmark
þjóðarinnar er aðild að myntbanda-
Friður
í Beirút
NOKKRIR af dýrgripum þjóð-
minjasafns Líbanons í Beirút, 27
lfkkistur með úthöggnum andlit-
um frá fimmtu öld fyrir Krist,
sjást hér til sýnis, en safnið hefur
verið opnað á ný eftir að hafa
verið lokað í 22 ár vegna borg-
arastríðsins í landinu 1975-1990.
Safhið, sem var mikið notað af
laumuskyttum í stríðinu, hefur
verið endurnýjað fyrir um 210
milljónir króna.
í landinu niður fyrir 3,0% en í ár er
búizt við að hún verði 4,9%. Pap-
andoniou sagði að fjárlagahalli árs-
ins 1998 ætti að verða 3,0% sem
hlutfall af þjóðarframleiðslu, en
væri 4,2% í ár. Með þessu næðist að
uppfylla hin efnahagslegu skilyrði
fyrir EMU-aðildinni, eins og kveðið
er á um í Maastricht-sáttmálanum.
SAMKVÆMT nýju mati norsku
vinnumálastofnunarinnar mun
Noregur þurfa á vinnuafli að
minnsta kosti 20.000 erlendra
verkamanna að halda á hverju ári
frá 1999 ef ekki dregur úr vexti í
norsku atvinnulífi. Dagblaðið Dag-
ens Næringsliv greindi frá þessu á
miðvikudag.
Vöxtur í norsku atvinnulífi hefur
aldrei verið meiri og er áætlað að
fjölgun starfa í Noregi verði allt að
skilyrðin.
Hvatt til kerfisumbóta
En ræðumenn á ráðstefnunni úr
hópi iðnrekenda og bankastjóm-
enda hvöttu stjórnina til þess að
skera niður opinber útgjöld og
hrinda nauðsynlegum kerfisumbót-
um í framkvæmd til að landið verði
60.000 í ár, samkvæmt frásögn DN.
Vinnumálastofnunin gerir ráð fyrir
að fjölgun starfa á næsta ári verði í
kring um 50.000, eða um 20.000
fleiri en reiknað hafði verið með í
fjárlagaáætlun fyrri ríkisstjómar
Verkamannaflokksins.
Að sögn blaðsins mun þörfin
verða mest á læknum, verkfræðing-
um og upplýsingafræðingum, auk
faglærðra iðnverkamanna og þjón-
ustufólks í veitinga- og gistihúsum.
hæft til fullrar þátttöku í mynt-
bandalaginu.
Lucas Papademos, seðlabanka-
stjóri Grikklands, nefndi lága verð-
bólgu, agaða stjórn ríkisfjármála,
kerfisumbætur og stöðugt gengi
drökmunnar sem meginþætti sem
þyrfti að tryggja áður en af EMU-
aðild landsins geti orðið.
Það er ríkjandi túlkun innan ESB
að galdmiðill tilvonandi aðildarlands
EMU verði að sanna stöðugleika
sinn með þátttöku í Gengissam-
starfi Evrópu, ERM, í tvö ár áður
en af fullri EMU-aðild getur orðið.
Þessari túlkun hafnar gríska stjóm-
in og ætlar ekki að tengja drökm-
una ERM.
Obreyttur
stuðningur
í Bretlandi
ÞRÁTT fyrir mikla ágjöf síð-
ustu vikurnar virðist stjóm
Verkamannaflokksins í Bret-
landi ekki hafa tapað fylgi,
samkvæmt könnun MORI-
stofnunarinnar, sem birt er í
Times í gær. Nýtur Verka-
mannaflokkurinn 56% stuðn-
ings í stað 60% fyrir mánuði,
íhaldsflokkurinn 24% og
Frjálslyndir demókratar 16%.
Hóta stjórn-
inni í Kairó
EGYPSKU samtökin, sem tal-
in era bera ábyrgð á
fjöldamorðunum í Lúxor
mánudaginn í síðustu viku, al-
Gama’a al-Islamiya, vöraðu
stjórnvöld við því í gær að
freista þess að senda herinn
gegn öfgamönnum. Sömuleiðis
sögðu þau það einungis hafa
illt eitt í för með sér yrði her-
inn látinn gæta öryggis er-
lendra ferðamanna í landinu.
Leitað í öðru
húsi Pandys
UNGVERSKA lögreglan hef-
ur hafið leit í öðra húsi sem
var í eigu prestsins Andras
Pandys til þess að kanna hvort
þar kunni að finnast vísbend-
ingar um hvarf tveggja eigin-
kvenna hans og fjögurra
dætra sem hann er sakaður
um að hafa myrt.
Rússi sakaður
um njósnir
GRÍGORÍ Pasko kafteinn,
blaðamaður við Stríðsvaktina,
málgagn rússneska Kyrra-
hafsflotans, var handtekinn á
sunnudag er hann sneri frá
Japan og gefið að sök að hafa
afhent japönsku leyniþjónust-
unni rússnesk leyniskjöl.
Rússneskir umhverfissinnar
segja eina afbrot Paskos hafa
verið að ljóstra upp um hvar
Kyrrahafsflotinn fleygir
geislavirkum kjamorkuúr-
gangi í hafið.
Persson hætt-
ir við Ríóför
GÖRAN Persson forsætisráð-
herra Svíþjóðar hefur aflýst
opinberri heimsókn til Brasilíu
um áramót af ótta við að hún
verði tilefni nýrra deilna um
ferðakostnað hans. Persson
þykir hafa braðlað með því að
ferðast um heiminn á einka-
þotum.
Samskipti til
fyrirmyndar
BORÍS Jeltsín Rússlandsfor-
seti sagði eftir viðræður við
Martti Ahtisaari Finnlands-
forseta í Kreml í gær, að batn-
andi samskipti og aukin tengsl
Finnlands og Rússlands gætu
verið skólabókardæmi fyrir
önnur ríki, en talið er að hann
hafi einkum verið að höfða til
Eystrasaltsríkja. „Færa öll
önnur ríki í Austur- og Mið-
Evrópu að dæmi Finna myndi
takast náinn vinskapur með
þeim og okkur,“ sagði Jeltsín.
Grikkir stefna á EMU-aðild 2001
Aþenu. Reutere.
laginu,“ sagði ráð-
herrann.
Grikkir stefna
að því að fá fulla
aðild að EMU í
ársbyrjun 2001.
Til þess að eiga
þess kost ætlar
Ríkisskuldir era
að vísu um 109%
af landsfram-
leiðslu og því hátt
yfir 60% marki
sáttmálans, en
grísk stjómvöld
telja að þær fari
ríkisstjórnin sér að koma verðbólgu nægjanlega lækkandi til að uppfylla