Morgunblaðið - 28.11.1997, Síða 31

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 28. NÓVEMBER 1997 31
LISTIR
FEÐGARNIR Sigurður og Jóhannes Snævarr eru miklir leikhúsá-
hugamenn og láta vel af námskeiðinu.
BALTASAR Kormákur ræðir við æfingargesti um margbrotna túlkunarmöguleika Hamlets og seg-
ir að leitin að Hamlet er öðrum þræði leit í eigin hugarfylgsnum.
í beinu símasambandi
við Shakespeare?
krans og Gullinstjarna ryðjast inn á
sviðið með Hamlet, sem hefur myrt
Poloníus, á milli sín og þvinga hann
til frásagnar um hvar líkið sé falið.
í þessari senu hefur leikstjórinn tek-
ið mjög afgerandi afstöðu og þeir
Rósinkrans og Gullinstjarna sýna
prinsinum enga linkind fremur en
Kládíus sem síðar stígur á svið.
Skiptar skoðanir eru um áherslur
meðal þátttakenda og sú skoðun er
látin í ljós að jafn tiginborinn maður
og prinsinn yrði aldrei beittur slíku
ofbeidi af þjónum sínum. „Ég held
Undanfaríð hafa Endurmenntunarstofnun
Háskóla íslands og Þjóðleikhúsið staðið
fyrír námskeiði um leikritaskáldið William
Shakespeare og Hamlet sem verður jólaleik-
rít Þjóðleikhússins. Hulda Stefánsdóttir
slóst í hóp með tæplega hundrað áhugamönn-
um um sögu Danaprinsins.
líka langt frá því að vera einhvert
guðumlíkt góðmenni og því er engin
furða hvað verkið nýtur mikilla vin-
sælda,“ segir Pálína.
Baltasar Kormákur leikstjóri
bendir á, að enn sé leikritið bara
hálfæft og því sé ómögulegt að fá
einhverja heildarmynd á þessu stigi.
Og það sé misskilningur, að færa
eigi verkið til nútímans.
Feðgarnir Sigurður og Jóhannes
Snævarr fara gjarnan saman í leik-
hús og slógu því til þegar þeir
heyrðu að námskeið um Hamlet
Morgunblaðið/Árni Sæberg
BALTASAR Kormákur leikstjóri og Hilmir Snær Danaprins,
álengdar stendur Kládíus (Ingvar Sigurðsson). „Það eru alltaf ein-
hverjir sem telja sig vera í beinu símasambandi við Shakespeare
og gefa ekki færi á öðrum túlkunarmöguleikum.“.
ÞÆR Aðalbjörg Edda Guðmundsdóttir, Rannveig Jónsdóttir og
systurnar Kristjana Jónsdóttir, Jóhanna Edwald og Pálína Jóns-
dóttir hafa ekki eingöngu sótt öll þrjú leikritanámskeið Þjóðleik-
hússins og Endurmenntunarstofnunar heldur fjölmörg önnur nám-
skeið á vegum Endurmenntunar HI.
JÓÐLEIKHÚSIÐ kynnir
nú almenningi leikri-
tauppfærsiu þriðja sinni
og þátttakendur hafa
aldrei verið fleiri. Fyrsta kvöldið
jjallaði dramatúrg sýningarinnar,
Bjarni Jónsson leikhúsfræðingur,
um tíma og feril Shakespeares. Það
næsta flutti Melkorka Tekla Ólafs-
dóttir leiklistarráðunautur Þjóðleik-
hússins fyrirlestur um verkið sjálft,
Hamlet. A þriðja kvöldi námskeiðs-
ins var komið að því að lífga við
persónur verksins. Þátttakendum
var boðið á Smíðaverkstæði Þjóð-
leikhússins til að vera viðstaddir
æfingu á Hamlet í umsjón leikstjóra
verksins, Baltasars Kormáks.
Leikritið um Hamlet er eitt vin-
sælasta verk Ieikhúsbókmenntanna.
Leikhúsuppfærslur, kvikmyndir og
lærðar ritgerðir um Hamlet eru
orðnar æði margar og enn ögra
leyndardómar verksins. Skemmst
er að minnast tæplega fimm tíma
langrar kvikmyndar breska leik-
stjórans Kenneths Branaghs sem
sýnd var á Kvikmyndahátíð í
Reykjavík nýverið, bæði í fullri
lengd og styttri útgáfu. Hamlet
hefur verið leikinn af kvenmanni
og Hamlet hefur verið túlkaður sem
geðklofa maður. Möguleikar verks-
ins virðast ótæmandi og þekktur
leikstjóri sagði eitt sinn að Hamlet
væri dótakassi leikhússins og hver
kynslóð leikhúsfólks drægi fram það
sem henni þætti áhugaverðast. Balt-
asar Kormákur veltir því fyrir sér
hvort leitin að Hamlet snúist ekki
einna helst um leit hvers manns að
sjálfum sér. Hann spyr hver er sek-
ur og hver er saklaus? Getum við
verið viss um að Kládíus hafi myrt
bróður sinn Hamlet eldri? Hvaða
mann hafði Hamlet eldri að geyma?
Var hann góðmennskan uppmáluð
eða var hann kannski engu betri
en valdasjúkur bróðir hans?
í uppfærslu Þjóðleikhússins er
Hilmir Snær Guðnason í hlutverki
Hamlets. Ófelía er leikinn af Þrúði
Vilhjálmsdóttur, Ingvar Sigurðsson
leikur Kládíus konung og Tinna
Gunnlaugsdóttir fer með hlutverk
drottningar. Þeir Steinn Ármann
Magnússon og Þór Tulinius leika
hirðmenn konungs, Rósinkrans og
Gullinstjörnu og Erlingur Gíslason
fer með hlutverk Poloníusar, föður
Ófelíu. Ekki verður komist hjá því
að stytta verkið og með því tekur
leikstjórinn mjög afgerandi afstöðu
til túlkunar verksins sem skiptar
skoðanir geta verið um. „Vinna okk-
ar við leikritið felst í því að lesa text-
ann á nýjan hátt, grafa djúpt ofan
í textann og velja úr fjölmörgum
túlkunarmöguleikum. Eitt er víst og
það er að Hamlet verður enginn róm-
antísk hetja í uppfærslu okkar,“ seg-
ir Baltasar Kormákur. „Það eru allt-
af einhveijir sem telja sig vera í
beinu símasambandi við Shakespeare
eða hafa upplýsingar um verkið frá
fyrstu hendi og gefa ekki færi á
öðrum túlkunarmöguleikum."
Á æfingarferlinu eru reyndar
margar ólíkar áherslur í túlkun áður
en viðunandi niðurstaða fæst og
þetta kvöld bauðst gestum á æfingu
að koma með eigin hugmyndir að
útfærslu á nokkrum senum. Rósin-
að þið ættuð að minnsta kosti að
velta þessu betur fyrir ykkur,“ heyr-
ist kailað úr salnum. Baltasar
ákveður að leyfa gestum að sjá
muninn og biður leikarana að end-
urtaka senuna með breyttum áhersl-
um að ósk nemandans. „Verið þið
blíðir við Hamlet." Rósinkrans og
Gullinstjarna grátbiðja Hamlet um
að skýra frá felustað líksins og
Kládíus strýkur Hamlet föðurlega
um vangann um leið og hann skýr-
ir Hamlet frá því að það sé honum
fyrir bestu að sigla til Englands.
„Svona minnir senan á upplestur á
elliheimili," missir einn þátttakenda
út út sér og salurinn skellir upp úr.
Baltasar segir að leikarahópurinn
hafí mikið velt því fyrir sér hvort
konungborið fólk sé svo tigið þegar
allt kemur til alls og svo verði að
hafa samhengi verksins í huga.
Þegar hér er komið sögu hefur
Hamlet staðið bæði Ófelíu og móður
sína að óheilindum við sig. Baltasar
bendir líka á að ef Rósinkrans og
Gullinstjarna eru einfeldningslegir
og dyggir þjónar hljóti Hamlet að
vera fantur og fúlmenni úr því að
hann lætur síðar myrða þá. „Við
höfum talsvert velt fyrir okkur
harmsögum konungsfjölskyldna,
bæði fyrr og nú. Hvort tilfínningarn-
ar sem bærist innra með þessu fólki
séu ekki ósköp svipaðar tilfinning-
um okkar hinna. Reynið að sjá fyrir
ykkur meðlimi konungsfjölskyldu
þar sem þeir sitja yfir skreyttri ýs-
unni á mánudagskvöldum. Ætli
samræðurnar séu göfugar?"
Eftir skoðunarferð um ranghala
leikhúsins setjast gestir niður yfir
kaffisopa ásamt leikurum og leik-
stjóra. Þær Aðalbjörg Edda Guð-
mundsdóttir, Rannveig Jónsdóttir,
Kristjana Jónsdóttir, Jóhanna Ed-
wald og Pálína Jónsdóttir hafa flest-
ar sótt öll þijú leikritanámskeið Þjóð-
leikhússins og Endurmenntun-
arstofnunar og bera mikið lof á fram-
takið. Fýrri verkin sem til umijöllun-
ar hafa verið voru Villiöndin eftir
Henrik Ibsen og Köttur á heitu blikk-
þaki eftir Tennessee Williams. Þeim
þykir mikiis virði að fá að fylgjast
með því hvernig leiksýning verður
til. „Én við vorum alls ekki búnar
undir svo grófa túlkun á Hamlet,"
segir Aðalbjörg. Pálína veltir því fyr-
ir sér hvort þetta sé aðferð leikstjór-
ans til að nálgast nútímann í verk-
inu. Jóhanna segir að textagerðin
eigi alltaf eftir að stangast á við
nútíma talmál og heldur að það eigi
eftir að skorta á trúverðugleikann
ef uppfærslan er færð til sam-
tímans. Umijöllunarefni verksins sé
þó tímalaust og að því leyti geti sýn-
ingin höfðað til fólks í dag. Sýningin
er enn í mótun og á sjálfsagt eftir
að taka þó nokkrum breytingum
fram að frumsýningu. Þær segjast
varla geta beðið eftir að komast á
lokaæfingu verksins þegar nær dreg-
ur jólum. „Það er hægt að túlka
verkið á svo margan veg. Hamlet
er ekki bara góður og Kládíus er
ekki bara vondur. Hamlet eldri er
stæði fyrir dyrum. Jóhannes er 15
ára og yngsti þátttakandinn á nám-
skeiðinu. Hann segist ekki hafa velt
Shakespeare sérstaklega fyrir sér
áður en lætur vel af námskeiðinu.
Þeir segja fyrirlestrana hafa verið
mjög fræðandi og skemmtilega og
nú sé verkið farið að lifna við eftir
að þeir hafi fylgst með æfingu. „Ég
held að leikritið fjalli um samband
feðga,“ segir Sigurður. „Hamlet er
að upplifa það sem felst í því að
vera karlmaður. Hann stendur
frammi fyrir föðurhefnd og því að
erfa föður sinn. Til samanburðar við
viðbrögð Hamlets höfum við svo
aðra feðga, þá Poloníus og Laertes
sem hikar ekki við að hefna föður
síns meðan efinn nagar Hamlet. Ég
lít því á Hamlet sem karlabókmennt-
ir.“ Jóhannes vill ekki taka svo
sterkt til orða. Finnst honum Ham-
let gamaldags? „Ja, ég á nú eftir
að sjá verkið á sviði en textinn er
óneitanlega gamaldags þó mér
gangi ágætlega að skilja hann.“