Morgunblaðið - 20.10.1998, Qupperneq 32

32 ÞRIÐJUDAGUR 20. OKTÓBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Að velja silfnð
Sjjónvarp
Sunnudagsleikhúsið
Silfur
Höfundur: Friðrik Erlingsson. Leik-
stjóri: Hjörtur Grétarsson. Leik-
mynd: Ólafur Engilbertsson. Tón-
list: Pétur Grétarsson. Leikendur:
Margrét Ólafsdóttir, Bergur Þór
Ingólfsson, Vilhjálmur Árnason.
EFNUÐ ekkjufrú þráir sam-
band við látna ástvini sína og
pantar miðil heim til sín. Þegar
miðillinn birtist er strax ljóst að
hann er ekki allur þar sem hann
er séður þrátt fyrir stimamjúkt
látbragðið. Jafnskjótt og hann
fellur í trans og látinn eiginmað-
urinn kemur í gegn leikur eng-
inn vafi á því að miðillinn lýgur
og það svo greinilega að erfitt er
að skilja (fyrr en síðar) að frúin
skuli ekki sjá í gegnum hann.
Skyndilega skiptir miðillinn um
tón og barn sem aldrei fæddist
kemur í gegn og nú verður mið-
illinn skyndilega sannfærandi,
barnið talar, einlægnin skín úr
augunum og áhorfandinn trúir
ekki síður en frúin. Hún grætur
gamla ákvörðun um fóstureyð-
ingu og viðurkennir að hún hafi
látið von um fjárhagslega ti’ygga
framtíð ráða, fremur en að
standa uppi fátæk stúlka með
óskilgetið barnið. „Þú valdir
silfrið," segir miðillinn og sam-
stundis dýpkar þessi einfalda
saga, yfir hana bregður boð-
skaparslikju og upp rifjast
dæmisögur úr kristnum fræðum
um veraldlegan og andlegan
auð, úlfaldann og nálaraugað og
fleira fallegt. Frúnni, sem á
skúffur fullar af borðsilfri, hefur
orðið svo mikið um miðlunina að
hún dregur sig í hlé og segir
miðlinum að hann megi hirða
það sem hann vilji. Sem hann
stendur með borðsilfrið í hönd-
unum birtist fasteignasali með
ungt par í eftirdragi. Fasteigna-
salann grunar þennan óboðna
gest strax um græsku og ekki að
undra, þarna á enginn að vera,
húsið er til sölu, enda var gamla
frúin jarðsett fyrir hálfum mán-
uði.
Býsna góð draugasaga þetta,
og vel sögð að auki, ýmsir þræðir
teygðir um stund án þess að þeir
hnýtist um of í endann, sagan
snýst við í lokin og kemur
skemmtilega á óvart. Friðriki
Erlingssyni tekst ágætlega upp,
samtölin eru skemmtilega tví-
ræð, hann heldur áhorfandanum
við efnið, leggur fyrir hann gildr-
ur og snýr svo útúr öllu saman.
Ríka frúin er skýrt dregin per-
sóna og Margrét Ólafsdóttir und-
irstrikaði hvert smáatriði á sér-
staklega fallegan hátt. Þessi ein-
mana frú með silfurskúffurnar
hlýtur að teljast einn viðfelldn-
asti draugur sem lengi hefur
sést. Bergur Þór Ingólfsson
komst á endanum ágætlega frá
miðlinum svikula, það sem virtist
í byrjun tilhneiging til einföldun-
ar reyndist eiga sér viðeigandi
skýringar enda féll sagan að lok-
um í þann farveg að vangaveltur
um svik miðilsins urðu hreint
aukaatriði. Falleg og stílhrein
leikmynd Ólafs Engilbertssonar
ásamt hæfilega áleitinni tónlist
Péturs Grétarssonar gæddu
myndina þeim örlitla óraunveru-
leikablæ sem studdi vel við niður-
lagið.
Leikstjórinn, Hjörtur Grétar-
son, sýnir ágæta kunnáttu í
myndrænni útfærslu, upphafsat-
riðið var t.a.m. mjög fallega unn-
ið. Hjörtur kemur sögunni ágæt-
lega til skila en tök hans á leikur-
unum virtust heldur lausari og
var sem hann reiddi sig á kunn-
áttu þeirra og kom svosem ekki
að tómum kofunum hjá Margréti
Ólafsdóttur og Bergi Þór Ingólfs-
syni. Þau reyndust bæði vandan-
um vaxin. Það verður hins vegar
ekki sagt um Vilhjálm Árnason í
hlutverki fasteignasalans og
furðuleg ráðstöfun að velja
áhugamann í hlutverkið. Hefði
mátt ætla að það tímabil væri lið-
ið í sögu ríkissjónvarpsins. Atrið-
ið varð býsna vandræðalegt fyrir
bragðið og setti óþarflega klaufa-
legan blæ á lokamínútur annars
ágætrar myndar.
Hávar Sigurjónsson
Ofmetinn
söngáhugi?
TOIVLIST
Norræna húsið
EINSÖNGSTÓNLEIKAR
Sönglög eftir Robert Schumann og
Hugo Wolf. Bettina Smith mezzos-
ópran; Jan Willem Nelleke, píanó.
Norræna húsinu, sunnudaginn 18.
október kl. 17.
EKKI virðist blása byrlega fyrir
hljómleikaröð Arsis-hljómdiskaút-
gáfunnai’ í Norræna húsinu með til-
liti til aðsóknar, hvort sem veldur
tímasetning, slælegai’ kynningar eða
hvort tveggja. Fyrir tæpum mánuði
kváðu innan við 30 manns hafa mætt
á tónleika Wouts Oosterkamps og
J.W. Nellekes, og á tónleikum þem-a
Bettinu Smith á sunnudaginn var
hafði áheyrendafjöldinn hi'apað niður
í 15, að undirrituðum meðtöldum.
Það var synd að horfa upp á slíkt, því
að viðfangsefnin og flutningurinn
verðskulduðu mun betri aðsókn.
Farið var nokkuð varlega af stað
með Kerner ljóðin tólf Op. 35 eftir
Schumann og Die Sennin, Requiem
og Singet nicht in Trauertönen eftir
sama höfund, sem voru flutt af yfir-
vegun og nokkurri gætni. Það kom
snemma í ljós, að hin norska Bettina
Smith er afar vel skóluð söngkona
með alla nauðsynlega tækni á valdi
sínu, jafnt í raddbeitingu og texta-
túlkun, og eins mátti segja um hol-
lenzka píanistann, að hér fór einstak-
lega vandaður undirleikari, en þrátt
fyrir yfirvegaða túlkun var eins og
vantaði einhvern aukaneista í öllu ör-
yggi fyrri hlutans. Fjölmennari
áheyrendahópur hefði þar kannski
getað hjálpað upp á með tilheyrandi
einbeittara andrúmslofti, því flest
blæbrigði voru á fínlegri nótum.
Meira fjör færðist í tuskurnar
með Wolf-lögunum eftir hlé, sem
stóðu söngkonunni að því leyti nær
að vera sungin utan að, enda var
Bettina Smith hér gi-einilega í essi
sínu. Fyi’st voru 5 ljóð úr „Wilhelm
Meister" eftir Goethe, og loks 3 úr
bálki hans „West-östlicher Divan“.
Nú var ástríðum gefið í botn, og
glæsileg mezzosópranröddin fékk
víða að gjalla með klingjandi sem
minnt gat á dökkleita Edith Mathis
eða Dorothea Röschmann á góðri
stund. Tilþrifin í So lasst mich
scheinen voru glæsileg en fáguð, og
litlu síðri í næsta lagi, hinu kankvísa
Singet nicht in Trauertönen (meist-
ari Goethe tónsettur í tvígang á
sama ljóðakvöldi af Schumann og
Wolf), bæði hjá söngvara og pí-
anista, sem lék jafnvel í höndum
syngjandi spilamennska og fjaður-
mögnuð hrynvísi í frábærlega vel
samstilltri túlkun. Sama mátti segja
um austrænu lögin hennar Suleimu í
lokin, hið fagnandi Hoch beglúckt in
deiner Liebe, hið dreymandi Als ich
auf dem Euphrat schiffte og hið ólg-
andi Nimmer will ich dich verlieren,
þar sem tjáning beggja spannaði
heila veröld frá trylltri sælu til ang-
urværrar blíðu.
Flytjendur sýndu sanna atvinnu-
mennsku með því að slá hvergi slöku
við, þótt tónleikagestir væru teljandi
á fingrum þriggja handa. Því miður
var aðsóknin á þessum ágætu tón-
leikum varla til að auka orðspor land-
ans fyrir söngáhuga, og er óhætt að
segja - og ekki í fyrsta sinn - að hér
misstu margir af miklu.
Ríkarður Ö. Pálsson
Nýjar bækur
Ljóðaúrval Silju
Aðalsteinsdóttur
• PERLUR, úr ljóðum ís-
lenskra kvenna, hefur að
geyma 142 ljóð er Silja Að-
alsteinsdóttir valdi.
I kynningu segir að ljóð-
in í þessu úrvali myndi eins
konar Ijóðsögu. Þau byrja
á ljóðum um að vera barn,
sem síðar vex upp, verður
unglingsstúlka, kona. Ljóð
geta sagt hið ósegjanlega,
það sem ekki er hægt að
segja og það sem ekki má
segja. Konum sem yrkja er ekkert
mannlegt óviðkomandi og eitt af
einkennum ljóða þeirra er einmitt
dulin saga sem oft liggur að baki
ljóðanna. Þetta ljóðaúrval
Silju Aðalsteinsdóttur er
nýstárlegt.
Síðasta bók Silju var
Skáldið sem sólin kyssti -
ævisaga Guðmundar
Böðvarssonar - og hlaut
hún Islensku bókmennta-
verðlaunin. Silja skrifar
um íslenska ljóðagerð í 3.
bindi íslenskrar bók-
menntasögu.
Utgefandi er Hörpuút-
gáfan á Akranesi. Bókin er 142 bls.
Bjarni Jónsson listmálari teiknaði
kápu og titilsíðu. Prentvinnsla í
Odda hf. Verð: 2.180 kr.
Silja
AOalst einsiióttir
Ljóðað í Garðabæ
TONLIST
KirkjuhvolI
LJÓÐATÓNLEIKAR
Rannveig Fríða Bragadóttir og Ger-
rit Schuil fluttu ljóðasöngva eftir
Schumann, Jón Ásgeirsson, Debussy
og Brahms. Laugardag 17.10. kl. 17.
ÞAÐ er ætíð tilhlökkunarefni að
fara á tónleika í Garðabænum, svo
vel hefur tekist þar til með tónleika-
hald á síðustu ái-um. Þai’ hefur list-
rænn metnaður verið í ö'ndvegi undir
listrænni stjóm Gerrits Schuil, og
með tónleikunum í Garðabæ er hann
orðinn að stórveldi íslensku tónlist-
ariífi. Það er athyglisvert, að það er
bæjarfélagið sjálft sem stendur að
tónleikunum, milliliðalaust, og sýnir
þannig í verki vilja sinn að gera
menningunni hátt undir höfði.
A tónleikunum á laugardaginn var
Rannveig Fríða Bragadóttir mezzó-
sópran gestur Gerrits Schuil, og á
efnisskrá voru Söngvar Maríu Stú-
art eftir Robert Schumann, Níu lög
Jóns Asgeirssonar við Ijóð Halldórs
Laxness, Chansons de Bilitis eftir
Claude Debussy og tíu ljóðasöngvar
eftir Jóhannes Brahms.
Lögin fímm sem Schumann samdi
við ljóð sem eignuð eru Maríu Stúart
Skotadrottningu era átakamikil og
dramatísk. Fyrsta lagið er kveðja til
Frakklands; María kveðm- Frakkland
með trega, en horfir stefnufóstum
augum til framtíðar sinnar sem
drottning Skota - og hugsanlega
Engla líka. Strax í fyrsta laginu er
undirtónn yfn-vofandi harms Maríu
undirstrikaður í þungum hljómi undir
lok lagsins; - þetta verður ekki heilla-
ferð. Vonarbirta og einlæg trú era
tjáð í ljóðinu um fæðingu sonar Mar-
íu. í bréfi hennar til Elísabetar fyrstu
kennir uggs og ótta; - María veit að
völdum í Englandi verður ekki náð
nema með því að koma Elísabetu fyr-
ir og er nú gripin óöryggi og efa-
semdum. Kveðja til heimsins er
sterkt ljóð, - María gerir sér grein
fyrir örlögum sínum, - biður ekki
lengur vægðar, - heldur aðeins um
frið og sálarró. Ljóðafiokknum lýkur
á bæn Maríu um sáluhjálp. Þessir
söngvar era með því allra besta sem
Schumann samdi; - lýsa mannlegum
tilfínningum, - ákefð, von, angri og
harmi af mikilli og einlægri dýpt.
Schumann reynir ekki að fegra Maríu
Stúart, - en dregur upp dramatíska
mynd af konu sem þráði völd og
frama, og var tilbúin til að beita illu til
að ná sínu fram, en átti þó einnig sitt
auðmjúka innra sjálf. Rannveig Fríða
og Gerrit Schuil fluttu þessi lög af
mikilli snilld; - önnur orð verða vart
höfð um túlkun þehra. Hvert orð,
hver lína, hver hending mótuð og
meitluð af því músíkalska innsæi sem
báðum er eiginlegt.
Lög Jóns Asgeirssonar við ljóð
Halldórs Laxness hafa áunnið sér
sess meðal ástsælustu sönglaga
þjóðarinnar. Þau eiga uppruna sinn í
leikhúsinu, og eru sterk og grípandi,
- með laglínur sem syngja sig fljótt
inn í sálina. Þessi lög era af ýmsum
gerðum; - Maístjarnan kannski sér á
parti, en hin ýmist ljóðrænar nátt-
úrustemmningar eins og Hjá lygnri
móðu, gamansöngvar eins og Haldið-
ún Gróa hafi skó, eða lög í dægur-
lagastíl, eins og Þú kyssth’ mína
hönd og Vor hinsti dagur er hniginn.
Þau Rannveig Fríða og Gerrit Schuil
fóru undur vel með þessi lög, gerðu
þau sem ný; - jafnvel hina marg-
sungnu Maístjörnu, þar sem píanó-
leikur Gerrits var hreint frábær.
Ef söngvari telur sig þurfa nótur
að styðjast við á ljóðatónleikum, þá
er það jafnan vísbending um að
frekar ætti að geyma þau lög til
næstu tónleika. Það var líka raunin
með lög Debussys, Chansons de
Bilitis. Ofugt við allt það sem á und-
an fór, náðu þessir mögnuðu ástar-
söngvar ekki að lifna í flutningi
Rannveigar Fríðu og Gerrits Schuil.
Það er ekki bara truflun fyrir augað
að nótnapúltinu; sambandið milli
söngvara og hlustanda á ljóðatón-
leikum verður að vera óhindrað,
persónulegt og beint til að það virki.
Ljóðasöngvar Brahms era digur
sjóðui’ og dýr, og spanna allt frá ein-
fóldum þjóðlagaútsetningum til
margslunginna gegnsaminna laga.
Úrvalið hér var vel valið, og vora flest
lögin ákaflegá fallega flutt, með
sterkri tilfinningu fyrir tengslum orðs
og tóna. Það dró úr heildarsvipnum á
flutningnum, að lögunum Der Gang
zum Liebchen og Wir wandelten var
valið of hægt tempó, og í laginu Feld-
einsamkeit var tempóið órólegt. Það
sem uppúr stóð hins vegar vai’ frábær
flutningur á lögunum Da unten im
Tale, með sterki-i túlkun á vonbrigð-
um óendui’goldinnar ástar, Meine
Liebe ist Grún, þar sem ólgandi
óþreyja ungrar ástar lék í höndum
Gerrits Schuils, Von ewiger Liebe,
sem var flutt með magnaðri stígandi,
og Liebestreu, sem var hreint út sagt
frábært í flutningi þessara miklu
listamanna.
Bergþóra Jónsdóttir