Morgunblaðið - 20.10.1998, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
ÞRIÐJUDAGUR 20. OKTÓBER 1998 43r
Guð gaf og guð tók. Gjafir þær
sem Asta hlaut voi-u miklar. Þær
voru fólgnar í óvenju góðum gáfum
og gnægð þeirra þátta sem í heild
mynda mannkosti einstaklings.
Ihugul fetaði hún hvert fótmál af
varkárni en ákveðni og það breyttist
ekki þótt síðar lengdist milli spor-
anna. í hugarfylgsnum hennar
blundaði sú þrá að geta eflt hag lítil-
magnans í íslensku þjóðfélagi, eink-
um fatlaðra og aldraðra.
Með hjúkrunarfræðinámi tók hún
fyrstu skrefin og lét til sín taka þar
sem hún gat. Undirmeðvitundin
gerðist ásæknari; það þurfti miklu
meira til að finna hugsjóninni við-
eigandi farveg. Hvemig? Jú, næsta
fótmál hlaut að vera að öðlast
reynslu af erfiðum fundahöldum og
snörpum umræðum um heilbrigðis-
mál. Hún nýtti hæfileika sína og
þaut upp metorðastiga hjúkmnar-
fræðinga við Landspítalann.
Nú var hún reynslunni n'kari,
undirbúningur fenginn að öðra og
meira fyrir fólkið sem hún bar fyrir
brjósti. Hvar eru reglugerðir og lög
landsins ákveðin nema á Alþingi?
Asta setti markmiðið hátt og sem
eldingu hefði lostið var hún komin á
þing og orðin varaformaður Alþýðu-
flokksins.
Nú biðu tækifærin. Leyst skyldi
úr læðingi þrá hennar til eflingai-
jafnræðis í þjóðfélaginu. Baráttan
hófst samstundis og beitti hún henni
bæpi til hægri og vinstri.
Asta hafði aðeins kynnt þingheimi
byi-junaráform sín þegar vora tók á
þessu ári. A fögrum degi syrti
skyndilega. Hún leitaði læknis, að
því er virtist vegna smákvilla. Kvill-
inn reyndist banvænn sjúkdómur.
Hún neytti nú allra þátta mann-
kosta sinna í varnarbaráttu. Svo
hart var barist með styrkri stoð eig-
inmanns að þeir sem þekktu, jafnvel
læknar hennar, vora agndofa. Fár-
sjúk sat hún á Alþingi til síðasta
dags til að afla hugsjónum sínum
meðbyrs.
Asta hefur nú verið tekin frá okk-
ur. Hún var ein af bestu dætram
þessa lands og vonandi verða hug-
sjónir hennar sem flestum að leiðar-
ljósi.
Aðstandendum öllum vottum við
einlæga samúð.
Auður og Þórir.
„Engin er eins þæg og góð og
Engin er eins hýr og rjóð og......“
Þannig segir í gömlu ævintýri um
góðu prinsessuna sem með góð-
mennsku sinni og umhyggju leysti
prinsinn sinn úr álögum og fann
þannig hamingjuna. Asta var í mín-
um huga nútímaleg ævintýra-
prinsessa. Með störfum sínum leysti
hún ýmsa þegna þjóðfélagsins úr
álögum. Hún var góð, hún var fal-
leg, hún var vel gefin, hún var
skemmtileg, hún var baráttukona,
hún var hugsjónakona, hún var
sterk. Asta hafði alla þá eiginleika
sem nútíma kona þarf að hafa til að
njóta hverrar stundar, en einnig til
að komast í gegn um brimboða lífs-
ins. Hún valdi hjúkrun að ævistarfi
til að veita hugsjónum sínum fram-
gang og geta hlúð að sjúkum og
hrjáðum. Hún var góður hjúkrunar-
fræðingur og góður stjórnandi því
metnaður hennar fyrir hjúkrun var
mikill. Það var þvi hjúkrunarstétt-
inni mikill fengur að eiga slíkan
stólpa sem Ásta B. Þorsteinsdóttir
var stéttinni.
Hún hafði óvenjulegan eldmóð
sem fleytti málum sem hún barðist
fyrir áfram. Hún sá margs konar ár-
angur erfiðis síns rætast á stundum
grýttri götu heilbrigðis- og félags-
málakerfisins. Þess vegna barðist
hún fyrir þá sem ekki gátu gert það
sjálfir. Þess vegna lagði hún á sig að
bjóða sig fram til Alþingis.
Alþingi Islendinga er vettvangur
þeirra sem vilja sjá nýjungar og
framfarir og hafa áhrif til breytinga
í samfélaginu. Tími hennar á Alþingi
var naumt skammtaður og þar átti
hún því mörg verkefni óunnin sem
voru brennandi í hennar huga og
hefðu orðið til gæfu fyrir þjóðina.
Nú þurfa aðrir að tína upp blómin
sem hún sáði til, á þeirri leið sem
hún markaði og koma þeim til vaxt-
ar. Asta var vinur vina sinna af heil-
um huga hvort sem var í glöðum
leik eða á erfiðum stundum og ákaf-
lega umhyggjusöm þannig að mikill
styrkur var af nærvera hennar. Hún
var óspör á að miðla af reynslu
sinni, þekkingu og víðsýni og velti
sífellt upp nýjum flötum til frekari
skoðunar á málum svo réttsýni fengi
að njóta sín.
Fyrir mig var það ævintýri að
kynnast Astu og vinátta hennar og
tryggð var mér ómetanleg. Fyrir
það er ég Guði þakklát.
Erfitt er að skilja tilgang þess að
hún var kölluð svo fljótt frá öllu því
sem hugur hennar stóð til. Við vit-
um hvað hún elskaði fólkið sitt heitt
og hvað hún hafði gaman af lífinu.
En við ráðum ekki ferðinni.
Hún lifði lífinu með reisn, hún
tókst á við sjúkdóm sinn með reisn,
hún notaði síðustu krafta sína með
reisn, hún kvaddi með reisn. Þannig
er prinsessan í ævintýrinu. Hennar
er sárt saknað, en bjarta brosið
hennar og léttur hláturinn lifir. Góð-
ur Guð styrki og styðji elskaðan eig-
inmann hennar og börn ásamt öllum
öðram ástvinum hennar og gefi
þeim ljós í myrkrinu.
„Vissulega eram við börn hins ei-
lífa Ijóss og eigum heima í ríki sólar-
innar. Hví skyldi myrkrið detta svo
skjótt á, að öðrum kosti?“ (A.
Thorstenson.)
Hertha W. Jónsdóttir.
Það er erfitt að sætta sig við Jriað
að baráttuvilji og lífsgleði Astu
Bryndísar Þorsteinsdóttur hafi ekki
dugað til að hún mætti sigrast á
sjúkdómnum sem hún barðist svo
hart við. Við flokkssystur hennar og
vinkonur höfum fylgst með þessari
baráttu hennar alveg frá því Asta
sjálf vissi hvað amaði að, því frá
upphafi talaði hún um sjúkdóminn
eins og hverja aðra flensu sem hún
þyrfti að hrista af sér. í hvert sinn
sem við hittumst talaði hún af bjart-
sýni og sagði vanalega: „Eg ætla að
taka sumarið í að ná þessu úr mér
og verð orðin góð á Flokksþinginu í
haust.“ Og með þessum orðum sín-
um og glaðlegu fasi tókst henni að
bægja burt þeim ótta sem að okkur
sótti um að við myndum kannski
missa hana. Þann missi gátum við
ekki afborið að hugsa um.
Strax í upphafi, þegar Asta fór að
starfa fyrir Aiþýðuflokkinn, mátti
finna að þar hafði flokkurinn eignast
öflugan liðsmann. Ekki eingöngu í
baráttunni fyrir þeim málum sem
flokkurinn vildi standa að heldur
ekki síður í því að efia innra starf í
flokknum. Það hefur löngum verið
hefð fyrir því að varaformaður
flokksins sé sá sem einkum lætur
sig varða innra starf flokksins. Þeg-
ar Asta var kosin varaformaður, á
næstsíðasta flokksþingi, kom strax í
ljós að hún hugðist taka þetta hlut-
verk alvarlega. Meðal þess sem hún
lagði mikla áherslu á að gert yrði
var að komið væri upp góðri aðstöðu
til funda- og samkomuhalds, sem og
starfsaðstöðu fyrir flokksfélögin, í
því húsnæði þar sem flokksskrifstof-
an er til húsa. Þetta var mikið verk
sem nokkrir flokksfélagar unnu í
sjálfboðavinnu og eins og eðlilegt
má telja með slíka vinnu þá gengur
hún hægar fyrir sig en launuð vinna.
En Astu var það mikið kappsmál að
koma þessu máli í höfn og hún
mætti dag eftir dag í vinnugallanum
til að leggja sitt af mörkum og til að
drífa verkið áfram. Að öllum öðram
ólöstuðum þá tel ég að það sé vegna
þessarar atorkusemi hennar sem við
í flokknum höfum nú hina ágætustu
vinnu- og fundaraðstöðu. Það lýsir
vel áhuga hennar á því að verkinu
lyki að eitt sinn er ég talaði við hana
í síma, og hún lá á sjúkrahúsi, þá
var það fyrsta sem hún spurði um
hvort búið væri að mála hurðirnar.
En það var ekki aðeins í verklegum
framkvæmdum sem Asta beitti sér.
Jafnréttismál voru henni ofarlega í
huga og hún vildi sjá jafnrétti við
lýði í flokknum. Hún vildi sjá að
bæði kynin hefðu jafnan rétt og að-
gang til að hafa áhrif í flokknum og í
störfum á hans vegum - og hún vildi
einnig sjá að jafnt ungt fólk sem
eldra kæmi þarna að. Konur í
flokknum hafa átt erfitt uppgöngu
og Ásta taldi sér það bæði Ijúft og
skylt að reyna það sem hún gæti til
að bæta þar úr, jafnyel þó hún vissi
að með því skapaði hún sér óvin-
sældir hjá þeim sem ekki vora á
sama máli.
Alþýðuflokkskonur héldu sitt
landsþing í september og að þessu
sinni skyldi haldið með rútu út á
land og var tilgangurinn m.a. sá að
efla samskipti og tengsl milli lands-
byggðarkvenna og þeirra af höfuð-
borgarsvæðinu. Við undirbúning
þessa kallaði Ásta á konur heim til
sín til skrafs og ráðagerða, á milli
þess sem hún lagðist fársjúk inn á
spítala. Og hún var ekki fyrr orðin
betri en hún hafði samband til að
vita hvemig gengi með undirbúning
og þátttöku. „Eg ætla að fara með
Ástráði í tvær vikur til Spánar til að
byggja mig upp eftir aðgerðimar,“
sagði hún í ágúst. „Ég kem svo
beint þaðan og hitti ykkur á lands-
fundinum á Akureyri." Og hún stóð
við þessi orð sín. Sólbrún og falleg
mætti hún en mér og fleirum brá í
brún vegna þess hversu grönn hún
var orðin. Og óttinn settist að í
hjarta okkar. En Ásta gerði bara
grín að holdafari sínu og sagðist
vera að vinna að því að bæta á sig og
fékk sér konfektmola því til sönnun-
ar.
Landsfundur okkar kvennanna
var síðasta tækifærið sem við höfð-
um til að vera samvistum við Ástu.
Hún fór að vísu af spítalanum til að
geta mætt á Flokksþingið og sinnti
þar sínum skyldustörfum. Hún hafði
þá enn óbilandi trú á því að hún
myndi vinna bug á veikindunum og
hún hafði tjáð okkur konunum að
þau myndu ekki aftra henni frá að
bjóða sig fram á ný sem varafor-
maður. Enda fór það svo að hún
hlaut stórglæsilega kosningu. Það
gerðu líka aðrar konur sem buðu sig
fram til trúnaðarstarfa fyrir flokk-
inn og það gladdi Ástu ósegjanlega.
Viku áður en Ásta lést töluðpm við
saman í síma og hún sagði: „Ég þarf
að fá ykkur heim konurnar og
nokkra góða karla, á morgun eða
hinn, bara í rauðvín og osta. Mig
langar að ræða við ykkur um kom-
andi kosningar og hvernig ég á að
taka á minni stöðu þar.“ Við voram
að sjálfsögðu reiðubúnar að leggja
henni þar allt það lið sem í okkar
valdi stæði, þó ekki væri nema til
annars en launa henni öll þau verk
og störf sem hún hafði innt af hendi
fyrir okkur og flokkinn. Við voram
því alls ekki viðbúnar þegar okkur
barst sorgarfregnin. Við höfðum
trúað því, eins og Ásta, að þrátt fyr-
ir allt myndi hún sigra í baráttunni.
Það er því erfitt á þessari stundu að
sætta sig við það að við séum búin
að missa hana Ástu, mestur og
sárastur er þó missirinn fyrir eigin-
mann hennai', Ástráð Hreiðarsson,
sem hefur staðið með henni eins og
klettur í gegnum þessa erfiðu tíma,
og börnin hennar. Samband Alþýðu-
flokkskvenna sendir Ástráði og fjöl-
skyldum hans og Ástu sínar innileg-
ustu samúðarkveðjur. Minningarnar
um Ástu og það vinarþel og baráttu-
vilja sem hún bar með sér munu lifa
með okkur öllum um ókomna fram-
tíð.
Bryndís Krisljánsdóttir,
formaður Sambands
Alþýðuflokkskvenna.
Hinn 12. október síðastliðinn and-
aðist Ásta B. Þorsteinsdóttir, hjúkr-
unarfræðingur og alþingismaðm-,
eftii' harða baráttu við illkynja sjúk-
dóm.
Ásta tókst á við veikindi sín á að-
dáunarverðan hátt og af hugrekki.
Ásta leitaði allra leiða og gafst ekki
upp fyrr en örfáum dögum fyrir
andlátið, er hún loks játaði sig sigr-
aða. Þá gerði hún sínar ráðstafanir,
kvaddi sína nánustu og lagðist fyrir
til hinstu hvíldar. Með stuðningi
max-gra fékk Ásta að eyða síðustu
dögunum á heimili sínu í faðmi fjöl-
skyldunnar.
Ásta vai' sérstök kona á allan
hátt. Hún var mikill vinur vina sinna
og heimili þeirx-a Ástráðs var öllum
opið og þau höfðingjar heim að
sækja. Margir minnast með þakk-
læti þeii'i'ar hlýju og umhyggju sem
streymdi frá Ástu og hún gat látið
öllum líða vel. Á sama tíma var hún
kvödd til forystu, og barðist af festu
og stundum höx-ku fyrir réttindum
þeirra sem minna máttu sín. Þekk-
ingu Ástu og áhuga á heilbrigðis-
málum almennt var við bragðið, en
sérstaklega lét hún til sín taka í
málefnum fatlaðra. Hún var um ára-
bil forystumaður í Landssamtökun-
um Þroskahjálp og fyrir atbeina
Ástu vann sá hópur marga sigra,
stóra og smáa. Aðalbarátta Ástu og
Ástráðs var þó fyrir alhliða stuðn-
ingi við dótturina Ásdísi Jennu.
Sigrar Ásdísar Jennu unnust ekki
síst vegna mikils stuðnings Ástu og
hafa orðið öðram mikil hvatning.
Ásta var heimsmanneskja, hún
talaði Norðurlandamál og ensku
eins og innfædd. Áhugi hennar á
viðfangsefnum samfélagsins var
mikill og segja má að ekkert mann-
legt hafi verið henni óviðkomandi.
Barátta hennar fyrir jafnrétti og
réttlæti dró hana inn á vettvang
stjórnmálanna. Ásta var stjórnmála-
maður af hugsjón og samherjar hafa
við fráfall hennar misst öflugan
stuðningsmann og aðrir sakna verð-
ugs andstæðings.
Það gat verið gaman að deila við
Ástu um málefni líðandi stundar, en
miklu þægilegra vai' að hafa stuðn-
ing hennar í málum. Alltaf setti
Ásta sig inn í mál af brennandi
áhuga og fylgdi þeim eftir af festu.
Hún kunni listina að gleðjast á
góðri stund og leyfa vinum með að
njóta. Boðskapur Hávamála átti vel
við Ástu.
Veiztu, efþúvinátt,
þanns þú vel trúir,
ok vill þú af hánum gótt geta,
geði skaltu við þann blanda
ok gjöfum skipta,
fara at fmna oft.
Að leiðarlokum er þökkuð löng,
gjöful og trygg vinátta.
Söknuður allra sem urðu þeirrar
gæfu aðnjótandi að kynnast Ástu
verðui' mikill. Mestur verður þó
missir Ástráðs, barna þeirra og
móður Ástu, auk annaiTa ættingja.
Megi góður Guð styrkja þau í
sorg þeirra, en minningin um góða
konu mun að eilífu lifa í hugum okk-
ar allra.
Fríða Bjarnadóttir,
Tómas Zoega.
Ásta mín, við þökkum þér fyrir
allt það góða sem þú gerðir fyrir
okkur. Þú sem varst alltaf brosandi
og kát í vinnunni okkar hjá Þroska-
hjálp.
Við trúum því ekki enn að þú sért
farin frá okkur, en það verður mjög
tómlegt hjá okkur í vinnunni án þín
og við þökkum þér fyrir allt gott
sem þú gerðir fyrir samtökin hjá
Þroskahjálp.
Guð geymi þig í framtíðinni.
Aldís Ágústsdóttir og
Stefán Konráðsson.
Eftirsóknarverðustu eftirmæli
þess manns, sem á við ofurefli að
etja og „eigi má sköpum renna“, era
þau að hann bregði sér hvorki við
sár né bana.
Sú ímynd er e.t.v. helst til herská
fyrir það líf, sem helgað var líkn
þeirra sem hjálpar eru þuxfi. Líking
sótt í náttúrannar ríki lætur betur
hinu „ejlífa kvenlega": Að líf og
dauði Ástu Bx-yndísar Þoi'steins-
dóttur hafi minnt á það tré á akri
lífsins, sem bognaði aldrei en brotn-
aði í bylnum stóra, seinast.
Meðfædd skapfesta og áunninn
viljastyi'kur gerðu Ástu Bryndísi
kleift að mæta þungbæram örlögum
af óbilandi æðruleysi. Það hvarflaði
ekki að henni að gefast upp, hvað
sem á reyndi, meðan lífsneistinn
blakti í brjósti hennar.
Forsjónin (Guð) sýnist oft stjóm-
ast af torx'áðnum forsögnum um
hvernig deila eigi byrðum mann-
anna, þannig að í'éttlætinu sé full-
nægt. Ástu Bxyndísi vonx ætlaðar
þyngri byrðar að bera en okkur
flestum, sjálfsagt í trausti þess að
hún myndi ekki kikna undan þeim.
Það reyndist rétt til getið hjá al-
mættinu. En Ásta Bryndís bar þær
ekki ein. Sér til halds og trausts átti
hún lífsföranaut, sem létti henni
byi'ðarnar, einhvern mesta mann-
kostamann, sem við Bryndís höfum
kynnst. Saman virtust þau tilsýndar
svo sterk að ekkert væri þeim of-
viða.
Ásta Bryndís ólst upp í verka-
mannabústöðum Héðins við Hring-
braut í Vesturbænum. Getur verið ,
að andi Héðins hafi enn svifið þar
yfir vötnum og mótað þá, sem stigu
fyrstu sporin í lífsbaráttunni í því
umhverfi? Það er allavega naumast
einleikið, hversu margir sem þar
slitu bamsskónum sóra sig í ætt
jafnaðannannaleiðtogans.
Héðinn var pólitískt heljai'menni
og stóð að lokum einn og óstuddur.
En hann var hugsjónamaður, sem
kaus að beita kröftum sínum ótæpi-
lega til að létta öðrum byrðamar á
lífsleiðinni - öðrum sem minna
máttu sín. Ástu Bryndísi - nöfnin
vísa til bai'áttu í nafni umhyggju - '
kippti í það kynið.
Sjálf var hún og allt hennar fólk
öflugir einstaklingar, sem lærðist
snemma í uppvextinum að gera
rneiri kröfur til sjálfra sín en ann-
arra. Kreppan var að baki og betri
tímar fóru í hönd. Ástu Bryndísi
buðust betri tækifæri til að þroska
huga og hönd en formæðram henn-
ar og hún hafði alla burði til að nýta
þau.
Að loknu gagnfræðaprófi sautján
veti'a stundaði hún nám einn vetur í
Nebraska í miðríkjum Bandaríkj-
anna, sem var óvenjuleg lífsreynsla
á þeirri tíð. Að því loknu lagði hún
fyrir sig hjúkranarfræðinám, sem
hún lauk fyrst hér heima, en hélt
síðan til framhaldsnáms og starfa í
Árósum í Danmörku. Þar bjuggu
þau Ástráður og störfuðu í tæpan
áratug. Árin í Danmöi'ku voru þeim
hjónum bæði lærdóms- og liam-
ingjurík. Þangað sóttu þau vegar-
nesti, sem fjölskyldan hefur búið að
síðan.
Eftir heimkomuna starfaði Ásta
við Landspítalann óslitið í tæpa tvo
áratugi. Fyrst sem hjúkrunarfræð-
ingur við göngudeild en síðan sem
skurðhjúkranarfræðingur við*.
skurðdeild kvennadeildar og loks
sem hjúkranai-framkvæmdastjóri
frá árinu 1988.
Skömmu fyrir Danmei’kurfórina
fæddist þeim Ástu og Ástráði dóttir,
Ásdís Jenna, sem frá fæðingu
reyndist alvarlega fjölfótluð. Sú
staðreynd mótaði allt þeirra líf upp
frá því. Ást þeirra og umhyggja fyr-
ir dótturinni, samheldni þeirra og
ótrauð barátta fyrir rétti hennar til
þroskavænlegs lífs yfirskyggði allt
annað.
Upp frá þeirri stundu var líf Ástu
Bi-yndísar helgað baráttunni fyrir
málefnum fatlaðra og öryrkja.
Þannig vai'ð lífsreynsla hennar sem
móður aflvaki fómfúsrar baráttu í
þágu annarra foreldra, sem þurftu á s
skilningi og hjálpai'hönd meðbræðra
og systra að halda. I því stríði var
hún vakin og sofin dag og nótt og
alla tíð. Það munaði um hana þegar
hún beitti sér af allri sinni festu og
þi'ótti til að leggja öðram lið, enda
varð henni mikið ágengt.
Kynni okkar Ástu tókust seint á
lífsleiðinni. Hún kom í fyrsta sinn á
minn fund, skömmu eftir að við
höfðum tekið frumkvæði að viður-
kenningu á endurreistu sjálfstæði
Eystrasaltsríkja.
Ég man það eins og það hafi gerst
í gær þegar hún birtist einn góðan
veðurdag á skrifstofu minni í utan-
í’íkisráðuneytinu, björt yfirlitum og
fi-íð sýnum, fasmikil og einbeitt og
kom sér beint að efninu: „Og hvað
ætlai’ðu að gera svo til að leggja
þessu fólki lið, þegar það ræður sér
loksins sjálft?" Hún tók af mér
ómakið og svaraði sér sjálf, því hún
hafði ráðagerðir á prjónunum um að
stofna fyrstu umönnunarstofnunina
fyrir fötluð börn í Litháen með
stuðningi Norðui'landaþjóða.
Á þeim tíma var Ásta Bryndís
varafoimaður norrænna samtaka
foreldra fatlaðra. Þeim samtökum
beitti hún til að hrinda málinu í
framkvæmd. Ég held það hafi verið
einhver stoltasta stundin í lífi henn-
ar, þegar hún fékk tækifæri til að
vera viðstödd þegar þessi fyrsta að-
hlynningarstofnun fatlaðra í Lit-
háen var foimlega vígð. Hlýhugur
foreldra í framandi landi, sem staðið
höfðu í sömu sporum og hún, yljaði
henni um hjartarætur.
SJÁNÆSTUSÍÐU^