Morgunblaðið - 04.06.1999, Blaðsíða 32

32 FÖSTUDAGUR 4. JÚNÍ 1999
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Mandela fékk yfírburða-
sigur ANC í kveðjugjöf
Reuters
STUÐNINGSMENN ANC dansa sigurdans í höfuðstöðvum flokksins í Midrand,
norður af Jóhannesarborg í gær.
á sáttum milli kynþáttanna þar sem
þau bentu til þess að blökkumenn
hefðu íylkt sér um ANC og hinir
hvítu um Lýðræðisflokkinn.
Sigur fyrir lýðræðið
Stærsti sigurvegari kosninganna
var þó lýðræðið sjálft. Kjörsóknin
var mjög mildl þótt margir kjósend-
ur hefðu þurft standa í löngum bið-
röðum í allt að sjö klukkustundir við
kjörstaðina. Prátt fyrir mannþröng-
ina kom aðeins til lítilsháttar rysk-
inga, jafnvel á svæðum þar sem allt
logaði í átökum í kosningunum fyrir
fimm árum.
„Friðurinn og stöðugleikinn sem
okkur tókst að tryggja allan kjör-
daginn er stórkostlegur," sagði
Smuts Ngonyama, embættismaður
ANC.
Erlendir eftirlitsmenn sögðu að
kosningamar hefðu verið frjálsar
og lýðræðislegar. Framkvæmd
þeirra var „til fyrirmyndar og upp-
fyllti alþjóðlegar kröfur", að sögn
Hollendingsins Jans Nieos Schol-
tens, formanns 40 manna eftirlits-
nefndar Evrópuþingsins.
„Ég vil kveðja forsetann"
Kosningunum lauk ekki fyrr en í
gærmorgun þar sem yfirvöld urðu
að lengja kjörfundinn vegna langra
biðraða við marga kjörstaði í fyrra-
kvöld. Kjósendur á nokkrum svæð-
um reyndu að ryðjast inn í kjörstað-
ina en róuðust þegar þeim var sagt
að þeir fengju allir að kjósa daginn
eftir.
Einn kjósendanna í Jóhannesar-
borg, Herman Khumalo, kvartaði
Brýnasta verkefni eftir-
manns Mandela verður að
bæta kjör blökkumanna.
Mbeki tekur við mjög fjöl-
breyttu og flóknu þjóðfélagi
sem er enn klofið milli auð-
ugra hvítra manna og fá-
tækra blökkumanna, auk
Indverja og annarra minni-
hlutahópa sem reyna að
koma ár sinni fyrir borð í
samfélaginu.
Mikil glæpaalda hefur riðið
yfír landið, menntakerfið er
að hruni komið og 42%
blökkumanna eru án atvinnu.
Alnæmisfaraldur sligar einnig
heilbrigðiskerfið og áætlað er
að a.m.k. 3,6 milljónir Suður-
Afrikumanna hafa smitast af HIV-
veirunni.
Pótt Afríska þjóðarráðið njóti
stuðnings yfirgnæfandi meirihluta
blökkumanna missti það nokkra
stuðningsmenn frá kosningunum
1994. „Ég er mjög reið,“ sagði
Martha Mghbi, kjósandi í Jóhann-
esarborg. „Þeir efndu ekki neitt.
Fólk er enn atvinnulaust. Glæpir
eru alltof algengir... ég ætla að
kjósa annan flokk.“
Þrátt fyrir öll vandamálin hafa
Suður-Afríkumenn tekið stór skref
fram á við eftir afnám aðskilnaðar-
stefnunnar. Margir blökkumenn,
sem eru 77% af 42 milljónum íbúa
landsins, hafa hafið sig upp í mið-
stéttina og flestir hinna hvítu gera
sér far um að losa sig við gömlu
kynþáttafordómana.
Suður-afrískir kjósendur kvöddu Nelson
Mandela, fráfarandi forseta, í kosningun-
um í fyrradag með því að tryggja flokki
hans, Afríska þjóðarráðinu (ANC), enn
stærri sigur en í fyrstu kosningunum eftir
afnám kynþáttaaðskilnaðarins árið 1994.
*
ekki yfir því að þurfa að bíða með
fimm ára dóttur sinni í þrjár
klukkustundir til að geta kosið.
„Það er mjög mikilvægt fyrir mig
að kjósa,“ sagði hann. „Ég vil
kveðja forsetann minn, Nelson
Mandela, vegna þess að tel hann
hafa stjórnað landinu með ágæt-
um.“
Mandela, sem var í 27 ár í fang-
elsi vegna baráttu sinnar gegn að-
skilnaðarstefnunni, lagði áherslu á
að koma á sáttum milli kyn-
þáttanna á fímm ára valdatíð
sinni. Mbeki þykir hæfur leið-
togi en almenningur hefur
ekki sýnt honum jafn mikinn
hlýhug og Mandela.
Erfíð vandamál
bíða úrlausnar
Jóhanncsarborg. Reuters, AP.
NELSON Mandela, sem lætui- af
embætti 16. júní, sá tvær óskir sínar
rætast í kosningunum í Suður-Af-
ríku. Kosningarnar fóru fram án
blóðsúthellinga og Afríska þjóðar-
ráðið sigraði aftur með miklum yfir-
burðum.
„Milljónir manna hafa endurnýj-
að umboð ANC til að stjóma land-
inu með ótvíræðum hætti,“ sagði
Thabo Mbeki, tilvonandi eftirmaður
Mandela, í sigurræðu sinni í
gær.
Mbeki lofaði einnig að gera
gangskör að því að bæta kjör
milljóna blökkumanna. „Þjóð-
in hefur sagt okkur að halda
hraðar fram á við, þannig að
við náum því markmiði okkar
að bæta kjör allra sem fyrst.“
Mandela var ekki viðstadd-
ur fjöldafund ANC í tilefni af
kosningasigrinum og þótti
það endurspegla kynslóða-
skiptin í forystu stjórnar-
flokksins. Hann var sagður í
fríi erlendis, en embættis-
menn hans vildu ekki greina
frá því hvar hann væri.
Nýi þjóðarflokkurinn vík-
ur fyrir Lýðræðisflokknum
Nýi þjóðarflokkurinn, sem
stjómaði Suður-Afríku í 46 ár
á tímum aðskilnaðarstefnunn-
ar, missti mikið fylgi og er nú
ekki lengur stærsti stjómar-
andstöðuflokkurinn. Lýðræð-
isflokkurinn stórjók hins veg-
ar fylgi sitt og er nú næststærsti
flokkur landsins, samkvæmt síðustu
kjörtölum. Lýðræðisflokkurinn
barðist gegn aðskilnaðarstefnunni á
síðasta áratug og hefur notið vax-
andi stuðnings meðal hvítra Suður-
Afríkumanna vegna loforða um að
skera upp herör gegn glæpum og
harðrar andstöðu hans við ANC.
„Þetta er mjög slæmur dagur
fyrir okkur,“ sagði Sheila Camerer,
þingmaður Nýja þjóðarflokksins.
Talsmaður flokksins, Juli Kilian,
sagði að skipting atkvæðanna eftir
kynþáttum væri „ekki góðs viti fyrir
sættir kynþáttanna".
F.W. de Klerk, fyrrverandi for-
seti, sem sleppti Mandela úr fangelsi
og afnam aðskilnaðarstefnuna, tók í
sama streng og sagði úrslitin
áhyggjuefni fyrir þá sem vildu koma
Thabo Mbeki, líklegur eftirmaður Nelsons Mandela á forsetastóli
Jóhannesarborg. AFP.
THABO Mbeki, sem býr sig nú
undir að taka við hlutverki Nel-
sons Mandela, fráfarandi forseta
Suður-Afríku, hefur getið sér orð
fyrir að vera fremur dauflegur
stjórnmálamaður en kappkostaði
að losa sig við það orðspor i
kosningabaráttunni.
Mbeki er álitinn hæfur leið-
togi þótt hann sé að ýmsu leyti
gjörólíkur Mandela. Eftir stór-
sigur Afríska þjóðarráðsins
(ANC) í kosningunum í fyrradag
getur fátt komið í veg fyrir að
hann verði kjörinn næsti forseti
landsins á fundi nýja þingsins
14. maí. Gert er ráð fyrir því að
hann sverji forsetaeiðinn tveim-
ur dögum síðar og Mandela láti
þá formlega af embætti.
Þótt Mbéki hafí lengi verið í
eldlínunni í suður-afrískum
stjórnmálum vita menn enn
fremur lítið um hann. „Hver er
Thabo Mbeki í raun og veru?“
spurðu suður-afrískir íjölmiðlar í
kosningabaráttunni. Nokkrir
þeirra hafa lýst honum sem „ráð-
gátu“ og „slægvitrum sljórn-
málamanni" er starfi í anda
Machiavellis.
Mbeki hefur forðast viðtöl í
íjölmiðlunum en ekki komist hjá
Lýst sem „ráð-
gátu“ og slægvitr-
um leiðtoga
því að taka þátt í
spurningaleik þeirra
með nokkrum útvöld-
um blaðamönnum.
Eitt af því fáa sem
landsmenn vita um
hann er að hann
reykir pípu, vitnar
oft í ensk skáld og les
hagfræðirit.
Mbeki þykir dulur
og hlédrægur en tók
upp á því að dansa
og syngja á kosn-
ingafundum ANC
með krepptan hnefa
upp í loftið, Iíkt og
Mandela er þekktur
fyrir.
Mbeki er fyrrverandi kommún-
istien aðhyllist nú markaðs-
hyggju. Rauði þráð-
urinn í boðskap hans
fyrir kosningarnar
var að hraða þyrfti
efnahagsumbótunum,
sem sljóm ANC hóf
eftir kosningarnar
1994.
Mbeki fæddist 18.
júní 1942 og var í út-
Iegð í 28 ár frá 1962.
Hann nam hagfræði
við Sussex-háskóla á
Englandi og hélt síð-
an til Moskvu, en
Sovétmenn voru þá á
meðal dyggustu
stuðningsmanna
ANC.
Hann var yfírmaður alþjóða-
skrifstofu ANC og þekktur sem
Thabo Mbeki
„utanríkisráðherra“ flokksins
þegar hann var bannaður í Suð-
ur-Afríku. Hann sneri aftur til
heimalandsins 1990 eftir að
bannið var afnumið og varð vara-
formaður ANC.
Sagður einráður
Síðan hefur Mbeki mótað
Afríska þjóðarráðið eftir eigin
höfði. Helstu keppinautar hans
hafa verið hraktir úr forystusveit
fiokksins, þeirra á meðal Cyril
Ramaphosa, vinsæll verkalýðs-
leiðtogi sem gerðist kaupsýslu-
maður, og Matthew Phosa, lög-
fræðingur sem var átalinn ný-
lega fyrir að ýta undir „flokka-
drætti" í landinu.
Mbeki hefur verið gagnrýndur
fyrir að vera einráður og styrkt
stöðu sína með því að koma
bandamönnum sínum í forystu-
sveit ANC og í mikilvæg embætti
í seðlabankanum, utanrxkisráðu-
neytinu, ríkissjónvarpinu og
hernum.
Hann hefur ekki farið dult með
þau áform sín að fara einn með
framkvæmdavald forsetaembætt-
isins fremur en að fá öðrum það í
hendur, eins og Mandela hneigð-
ist til að gera.
WTO fellst
á refsitolla
HEIMSVIÐSKIPTASTOFNU
NIN (WTO) féllst í gær á kröfur
bandarísku stjómarinnar um að
setja megi refsitolla á vissar út-
flutningsvörur aðildaiTÍkja Evr-
ópusambandsins (ESB) vegna
deilna þein-a um kjötvörur sem
innihalda hormóna. Þá féllust
fulltrúar deilunefndai- WTO enn
fremur á tillögur ESB um að
hlutlaus nefnd kanni hve háar
upphæðir ESB skuldar Banda-
ríkjunum og Kanada vegna
deilnanna. Þar eð nefndin mun
skila áliti sínu um miðjan júlí
tefst framkvæmd refsitollanna
fyrirhuguðu. En samkvæmt
reglum WTO varð stofnunin að
taka mið af kröfum beggja deilu-
aðila.
Bankaverkfall
í Færeyjum
Þórshöfn. Morgunblaðið
STARFSEMI banka, spari-
sjóða og annarra fjármálastofn-
ana í Færeyjum mun lamast
vegna víðtæks verkfalls starfs-
manna ef ekki tekst að semja
um kauphækkanir á næstunni.
Hafa forkólfar verkalýðsfélaga
lýst því yfir að verkfallið hefjist
í upphafi næstu viku og ef ekki
verði samið fyrir þann tíma
muni fjármálalíf eyjanna lam-
ast. Vinnuveitendur hafa undir-
búið verkfallið og hafa t.a.m.
ekki greitt út fyrirfram greidd
laun nema til þriggja daga en
flestir starfsmenn fá laun sín
greidd með þeim hætti. Áður
hafði fregnast af því að verka-
lýðsfélögin ætluðu að hefja
verkfall sitt í gær, fimmtudag.
Þeirri dagsetningu var þó
breytt í mánudaginn nk. Deila
menn nú um það hvort launa-
greiðslan standist lög.
Palestínumað-
ur veginn
á Vestur-
bakkanum
ÍSRAELSKAR hersveitir
skutu Palestínumann til bana á
Vesturbakkanum í gær í mikl-
um mótmælum Palestínu-
manna gegn landnámi gyðinga.
Vitni segja að fjórtán Palest-
ínumenn til viðbótar hafi særst
í átökunum við sveitir ísraels-
hers en að öðru leyti hafi mót-
mælin farið friðsamlega fram.
Talsmaður upplýsingaráðu-
nejdis Palestínumanna sagði
að einn þeirra er særðist hafi
verið skotinn og lægi nú alvar-
lega slasaður. Stjórn Israels-
hers er sögð hafa hafið rann-
sókn á málinu.
Sáttatónn hjá
Dagblaði
Alþýðunnar
DAGBLAÐ Alþýðunnar hvatti
í gær kínversk stjórnvöld til
að leita allra leiða til friðsam-
legs samstarfs við bandarísk
stjórnvöld og fór vinsamlegum
orðum um bandarískan al-
menning. Talsverð umskipti
hafa því orðið á stefnu blaðs-
ins gagnvart Bandaríkjastjórn
en sl. sunnudag fór blaðið
hörðum orðum um Bandaríkin
og hlut þeirra í að efna til
ófriðar í kjölfar harmleiksins á
Torgi hins himneska friðar ár-
ið 1989.