Morgunblaðið - 29.08.1999, Síða 6

6 B SUNNUDAGUR 29. ÁGÚST 1999
MORGUNBLAÐIÐ
STÁLTAUGAR OG
KEPPNISSKAP
Morgunblaðið/Sverrir
Hanncs Hlífar Stefánsson
Á norrænu móti í Tívolí
í Kaupmannahöfn hlaut
Hannes Hlífar Stefáns-
son heiðurstitilinn
Skákmaður Norður-
landa næstu tvö árin. I
samtali við Guðrúnu
Guðlaugsddttur segir
Hannes Hlífar lítillega
frá skákferli sínum og
skoðunum á ýmsu,
bæði í skákheiminum
og utan hans.
FYRIR skömmu hlaut stór-
meistarinn Hannes Hlífar
Stefánsson titilinn Skák-
maður Norðurlanda í
Kaupmannahöfn eftir
stutta viðureign við Johnny Hector.
Hannes varð fyrst Norðurlanda-
meistari tíu ára gamall, í flokki tíu
ára bama og yngri. Fjórtán ára varð
hann heimsmeistari í flokki sextán
ára og yngri. Síðustu árin hefur
hann stöðugt sótt í sig veðrið og á
nú aðeins óunnin fimm ELO-stig til
þess að komast í hóp hundrað bestu
skákmanna heimsins í dag. Hannes
fæddist í Reykjavík árið 1972, sonur
hjónanna Stefáns Hannessonar, sem
ættaður var úr Breiðdal, og Sesselju
Friðriksdóttur, sem ólst upp á
Hvestu í nánd við Bíldudal. Sjálfur
hefur Hannes lítið verið í sveit nema
hvað hann dvaldi oft á sumrin hjá
ömmu sinni í föðurætt, Hlíf Bjama-
dóttur, og síðari manni hennar,
Bjama Þórðarsyni, sem var bæjar-
stjóri á Neskaupstað. Hannes var
ekki gamall þegar eldri bræður
hans, þeir Friðrik Öm Egilsson og
Þráinn Vigfússon, kenndu honum
mannganginn í skák. „Þráinn er
góður skákmaður á íslenskan mæli-
kvarða," segir Hannes er blaðamað-
ur spyr um skákstyrkleika hans
lyrstu iærifeðra í hinni göfugu skák-
íþrótt. Spumingunni um hvort hann
telji skákhæfileika meðfædda svarar
Hannes neitandi. „Eg hef heyrt að
tónlistargáfa erfist ekki að ráði né
heldur skákhæfileikar," segir hann
en bætir svo við að hann vilji hreint
ekki taka neina ábyrgð á að þessar
upplýsingar séu óhrekjandi. „Föður-
bræður mínir, Rúnar og Eiríkur,
sögðu mér reyndar að faðir minn,
sem lést þegar ég var á öðm ári, hafi
verið þokkalegur skákmaður -
a.m.k. „sleipastur“ þeirra bræðra í
skáklistinni," segir hann, eins og til
að milda hina erfðafræðilegu afneit-
un.
Lét ekki klippa sig
nema tefla fyrst
En hvað skyldi hafa beint Hann-
esi fyrir alvöm jnn á braut tafl-
mennskunnar? „Eg fór fljótlega í
skákfélagið Mjölni í Breiðholti, þar
sem ég átti heima sem barn, og svo
tefldi ég við bræður mína. Síðan lá
leiðin í Taflfélag Reykjavíkur og á
unglingaæfingar. Skákáhugi minn
var mikill allt frá því að ég lærði
mannganginn fimm ára gamall.
Fyrst átti ég í erfiðleikum með að fá
einhvern til að tefla við en þegar ég
var orðinn sex ára gamall fór ég
bara með taflið út á stétt og reyndi
að veiða þá í taflmennsku sem fram-
hjá fóm. Þegar farið var með mig til
rakara neitaði ég að láta hann
klippa mig nema að hann tefldi
fyrst við mig eina skák. Þannig
hafði ég allar klær úti til þess að ná
í einhvem til að tefla við,“ segir
Hannes og brosir.
Þessi mikla viðleitni hefur sann-
arlega borið ávöxt. Aðeins 27 ára
gamall er Hannes í hópi allra bestu
skákmanna og sér ekki fyrir endann
á sigurgöngu hans. Þess er
skemmst að minnast að á síðasta
heimsmeistaramóti í Las Vegas fyr-
ir skömmu þótti hann tefla af miklu
öryggi og varð vel ágengt. „Ég hef
sinnt skákinni einvörðungu lengi.
Ég hef lagt allt í þetta. Hætti námi
og sneri mér algerlega að því að
tefla og lesa mér til um skák. Eftir
að hafa náð þeim styrkleika að vera
orðinn heimsmeistari í flokknum
sextán ára og yngri var mér mikil
nauðsyn á að komst út til að tefla á
mótum, ég þurfti á sterkum and-
stæðingum að halda til þess að
þroskast sem fyrst og mest í skák-
inni,“ bætir hann við. Hann fékk
styrki frá fyrirtækjum til þess að
komast út á mót og einnig átti hann
föðurarf sem hann notaði líka sem
farareyri á erlend skákmót. Þannig
tókst honum að komst á ýmis sterk
mót. „Ef menn fara ekki út til þess
að tefla við sterka andstæðinga
staðna þeir. Það er líka nauðsynlegt
að leggja á sig mikla vinnu við að
„stúdera" skákir, annars fer manni
ekki fram,“ segir Hannes. Frá tólf
ára aldri hefur hann lesið skákskýr-
ingar, m.a. í Informator, þar sem
bestu skákmenn heimsins skýra
skákir sínar sjálfir. „Það er létt að
læra að lesa sér til í þessum efnum
og maður lærir mikið af að skoða
skákir meistaranna.“
Þegar talið berst að minnisstæð-
um mótum nefnir Hannes sem
dæmi fyrsta mótið sem hann fór á
tíu ára gamall. „Við vorum tvo daga
í Kaupmannahöfn og fórum svo til
Finnlands. Þetta var að vetri til, það
var helkuldi - fimmtán stiga frost.
Við vorum tíu saman og allir settir í
eitt stórt herbergi í farfuglaheimili.
Þetta var mjög gaman fyrir mig, tíu
ára polla, en þeim elstu í hópnum,
sem voru tvítugir, fannst þetta ekki
að sama skapi skemmtilegt,“ segir
hann og hlær. „Það var gaman að
verða Norðurlandameistari þá - því
er ekki að neita,“ bætir hann við. Að
sögn Hannesar taka menn oft mikið
þroskastökk í skák á tímabilinu frá
tólf til fjórtán ára aldri. „Þá tók ég
mikið stökk, skákstyrkleikinn jókst
verulega. Oft eykst styrkleikinn í
stökkum. Það gerist ekkert lengi,
menn standa að mestu í stað, en svo
kemur allt í einu stökk, menn ná yf-
ir einhvem þröskuld og halda sér
þar um tíma. En eftir átján ára ald-
ur verða slík stökk hins vegar ekki
nema fyrir mjög mikla og einbeitta
vinnu. Þá er þetta orðið einskonar
rannsóknarstarf, maður situr heima
við tölvuna og „pælir“ í skákaf-
brigðum. Ég hef verið einn í slíku
nema hvað þegar ég fór á heims-
meistaramótið í Las Vegas, þá fór
Björgvin Jónsson með mér og
hjálpaði mér við að „stúdera" tafl-
mennsku andstæðingsins. Við skoð-
uðum ekki síst byrjunarleiki hans.“
Sumir skákmenn tefla alltaf
sama byrjunarleikinn
En eru byrjunarleikir sérstak-
lega mikilvægir í skáklistinni? „Já,
þeir em gífurlega mikilvægir,"
svarar Hannes. „Kasparov, sem er
langbesti skákmaður heims, er með
marga menn í vinnu við að „stúd-
era“ fyrir sig byrjanir. Þannig hefur
hann fundið uiTnul af afbrigðum og
fengið mikið forskot út á það.“ Sjálf-
ur segist Hannes ekki eiga neina
uppáhaldsbyrjun. „Sumir skák-
menn tefla alltaf sömu byrjunina.
Það er einhæft og menn vita alltaf
hvað gerist í upphafi, á móti kemur
að umræddur skákmaður hefur þá
skoðað ótrúlega marga möguleika
út frá sínum uppáhaldsbyrjunar-
leik. Möguleikamir í skák era af-
skaplega margir, svo margir að það
er lyginni líkast,“ segir Hannes. En
skyldi ekki vera einmanalegt að
sitja alltaf og skoða skákafbrigði
nema þegar farið er á mót? „Jú,
stundum er þetta einmanalegt líf,
rétt eins og líf rithöfunda er vafa-
laust stundum líka. Það er alltaf
einmanalegt að verða að loka sig af
til að ná árangri. Þetta er t.d. öðra-
vísi en í brids, þar sem margir era
saman. En þetta er líka mjög gam-
an, ekki síst að ná stöðugt meiri ár-
angri. Að vísu skilar vinnan sér oft
ekki strax, en á endanum uppskera
menn árangur erfiðis síns og þá er
mjög gaman að lifa. Það var t.d. af-
skaplega gaman þegar ég var að
tefla í Belgíu í fyrra. Ég vann það
mót, var einn efstur, það var mjög
ánægjulegt. Þetta var gríðarlega
sterkt mót, um tuttugu stórmeistar-
ar tóku þátt í því. Núna er oft erfitt
að fá boð á skákmót. Slíkt breyttist
mikið eftir að rússnesku skákmeist-
aramir fluttu sig til Vesturlanda í
kjölfar breytinganna sem urðu í
Rússlandi eftir 1991. Þetta varð til
þess að „standardinn" lækkaði fyrir
Vesturlandabúa og það hefur lítið
breyst síðan. Rússarnir hafa gríðar-
lega yfirburði yfir aðra skákmenn
vegna þess hvað þeir hafa notið
markviss náms í sérstökum skák-
skólum sem starfræktir vora í
Rússlandi. Það vora margir slíkir
meistarar á umræddu skákmóti í
Belgíu. Ég fékk ekki boð um að
sækja mótið og varð að borga mínar
ferðir og hótelkostnað sjálfur. Þess
sætara var að sigra og sigurinn gef-
ur manni líka vissu um eigin getu.“
Algengt er að skákmenn skrifi
mótshaldara og fari fram á að fá
greiddan hótelkostnað. „Fjarlægðin
sem við búum við frá meginlandinu
gerir ferðir okkar út dýrari en fyrir
hina sem styttra eiga á mótsstaði,"
segir Hannes. Þess má geta að
Skáksambandið greiðir íyrir ferðir
á t.d. heimsmeistaramót og fleiri
mót sem sótt eru á vegum sam-
bandsins. Margir af þeim íslensku
skákmönnum sem gert hafa garðinn
frægan era nú að hætta í skákinni.
Hannes segir það ekki koma á
óvart. „Það er erfitt fyrir menn og
dýrt að taka þátt í mótum. Ef menn
verða að kosta sig sjálfir er leiðin-
legt að koma kannski heim með
skuldir á bakinu. Það er eðlilegt að
menn gefist upp á slíku til lengdar.
Skáklistin er líka krefjandi verkefni
sem kostar talsverðar fjarvistir.
Ekkert af þessu er sérlega fjöl-
skylduvænt og þessir menn eru yf-
irleitt löngu orðnir fjölskyldu-
menn,“ segir Hannes. Sjálfur hefur
hann ekki stofnað fjölskyldu enn
sem komið er. Hann kennir við
Skákskólann, skrifar um skák í
Morgunblaðið, teflir á mótum og
„stúderar" þess á milli. „Ég sé ekki
eftir því að hafa yalið mér þennan
starfsvettvang. Ég hef farið til
margra landa og gefist tækifæri til
þess að vinna við mitt helsta áhuga-
mál. Ég held áfram á sömu braut og
er sannfærður um að ég á eftir að
komast mun lengra."
Ekki einfalt fyrir menn
að verða taugasterkir
En hvaða kostum þarf góður
skákmaður að vera búinn að mati