Morgunblaðið - 29.08.1999, Blaðsíða 14

14 B SUNNUDAGUR 29. ÁGÚST 1999
MORGUNBLAÐIÐ
MANNLÍFSSTRAUMAR
BAKVERKIR
geta verið mikið
vandamál.
LÆKNISFRÆÐI// engm ráð til að fyrirbyggja bakverki?
Bakverkir og þursabit
læra að hreyfa sig á réttan hátt
en aðrir draga það í efa. Sem bet-
ur fer lagast bakverkir langoftast
af sjálfu sér á tiltölulega stuttum
tíma og einungis mjög sjaldan er
þörf á öflugri meðferð eða skurð-
aðgerð. Eitt hefur breyst mikið í
meðferð bakverkja á síðari árum
og það varðar hvíld og rúmlegu.
Áður fyrr var talið best að með-
höndla þursabit og aðra bakverki
með því að liggja þá úr sér. Það
er líka svo að sumir sem fá þursa-
bit eða brjósklos geta ekki annað
en legið í rúminu í nokkra daga.
Hins vegar hefur komið í ljós að
verkimir hverfa fljótar og minni
hætta er á að þeir verði
langvarandi ef sjúklingur-
inn hreyfir sig eins mik-
ið og hann mögulega
getur og reynir að
lifa eðlilegu lífi.
BAKVERKIR eru verulegt heilbrigðisvandamál sem valda sjúkling-
unum ómældum óþægindum og kosta þjóðfélagið mikla fjármuni,
einkum í vinnutapi. Samkvæmt tölum frá N-Ameríku og Evrópu þjást
70-85% fólks af bakverkjum einhvem tíma ævinnar. A hverjum tíma
má gera ráð fyrir að á bilinu 15-30% hafi óþægindi frá baki og munur
milli karla og kvenna er óverulegur. Bakverkir era sjaldgæfir hjá
bömum en um tvítugt fara þeir að verða algengir og það helst síðan í
öllum aldursflokkum þar fyrir ofan. Þeir sem einu sinni hafa fengið
bakverki era í mikilli hættu að fá þá aftur; um 85% fá aftur bakverki
einhvern tíma ævinnar og 20-40% fá þá aftur innan eins árs. Lang-
flestir sem fá bakverki jafna sig fljótt og vel og stór hluti hefur jafnað
sig að fullu innan tíu daga. Gerðar hafa verið nokkrar vel skipulagðar
tilraunir með fyrirbyggjandi aðgerðir og sameiginlegt með þeim öllum
er að þær hafa gefist illa.
Astæður bakverkja geta verið
margar en eru misalgengar.
Langalgengasta ástæðan er talin
vera tognun í hryggvöðvum eða
hryggsinum. Þegar slíkt gerist
wmmmmmmmmm skyndilega er
það oft kallað
þursabit (hex-
eskud eða
lumbago á er-
lendum málum).
Talið er að um
eftir Mognús 2-3% þeirra sem
Jóhannsson fá bakverki séu
með brjósklos og sumir þeirra fá
einkenni um þrýsting á taug. Á
milli hryggjarliðanna er mjúkur
þófi sem situr í sinahulstri og
dempar höggin sem verða á
hryggsúluna t.d. við gang. í mjó-
baki, og einstaka sinnum í háls-
hrygg, getur það gerst að rof
komi í þetta sinahulstur og hluti
þófans pressist þar út, þetta er
kallað brjósklos. í hryggnum
sjálfum gefur brjósklos svipuð
óþægindi og venjulegt þursabit.
Sá hluti þófans sem pressast út
frá hryggsúlunni nær stundum að
þrýsta á taugastofna sem ganga
út frá mænunni. Þessir tauga-
stofnar flytja bæði skyn- og
hreyfitaugar og þrýstingur á þær
getur því valdið dofa í húð og
máttleysi í vöðvum. Þegar slíkt
gerist leiðir verkinn úr mjóbakinu
og niður í rasskinn, læri eða kálfa.
Einungis um 1% af bakverkjum
gefur einkenni um þrýsting á
taug, það gerist langoftast í mjó-
baki og er stundum kallað þjótak
(sciatica eða ischias á erlendum
málum). Um helmingur þessara
sjúklinga jafnar sig á minna en
sex vikum.
Mikið hefur verið reynt að
finna orsakir bakverkja og hverj-
ir séu í mestri hættu að fá slíka
verki. Þeir sem era með hrygg-
skekkju, ilsig eða eru hávaxnir fá
sennilega oftar í bakið en aðrir,
en enginn er öraggur um að
sleppa. Börn fá mjög sjaldan
bakverki og ef það gerist er
ástæða til að rannsaka það nánar.
Um helmingur kvenna fær bak-
verki á meðgöngu, þeir byrja oft-
ast eftir sjötta mánuð og geta
staðið í allt að sex mánuði eft-
ir fæðingu. Sumir telja
að hægt sé að
koma í veg íyr-
ir bakverki
með réttri
líkams-
þjálfun
eða
með
því
að
o
Yogastöðin Heilsubót
Síðumúla 15, sími 588 5711
Gott fólk athugið!
Vetrarstarfið hefst 1. sept.
í HATA-YOGA er lögð áhersla á
fimm þætti til viðhalds góðri heilsu.
• RÉTT SLÖKUN losar um spennu í vöðvum, róar og kyrrir
hugann.
• LÍKAMLEG ÁREYNSLA í ÆFINGUM. Þá styrkjum við vöðva,
liðbönd, liðamót, mýkjum hrygginn og örvum bióðrás.
• RETT ÖNDUN þýðir að anda djúpt og vel.
• RETT FÆÐI sem stjórnast af hófsemi og fjölbreytni.
• JÁKVÆTT HUGARFAR. Að beina huganum jákvætt að
verkefnum dagsins strax að morgni.

Sértímar fyrir barnshafandi konur.
Byrjendatímar og tímar fyrir vana yogaiðkendur.
T I L S Ö L U

Þessi glæsilegi farþegabátur er sölu. Báturinn
uppfyllir öll skilyrði Siglingar stofnunar og hefur
verið notaður hérlendis sl. 12 ár með góðum árangri.
Báturinn, sem tekur 60 farþega, er í toppstandi.
Frekari upplýsingar í síma 438 1450 hjá
EYJAFERÐUM Stykkishólmi.
Netfang: Eyjaferdir@islandia.is
i fn ~ n ti ii iiiwamirr ~ t r ríti n r r
TÆKNIISýkna vísindin farsímana að lokum ?
UM SKAÐLEYSIEÐA
- SEMIFARSÍMA
MALIÐ snýst vitaskuld um hið margrædda atriði, hvort ör-
bylgjur frá farsímum skaði heila manna. Höfuðið er í símtalinu
eins og örlítið í örbylgjuofni. Bylgjulengdin er svipuð og í hon-
um, en afl bylgnanna mörgum stærðarstigum minna. I stuttu
máli má segja að ekkert hafi sannast til né frá um skaðsemi
farsímanna fyrir mannsheilann. Eins og fyrri daginn skiptast
menn í tvo hópa. Verndarsinnar æpa að mati framleiðenda úlf-
ur úlfur. Verndarsinnar segja að allur vafi eigi að koma var-
fæminni til góða, og stöðva eigi framleiðslu a.m.k. farsíma
sem era ekki með stefnuloftnet sem beini bylgjunum í átt frá
höfði talenda. Aðeins einn minniháttar framleiðandi hefur
hafið framleiðslu á slíkum sérgerðum loftnetum. Þetta er
Telital, áður Hagenuk.
Hvað á að ganga langt í varfæm-
inni? Er það næg ástæða til
breytingar framleiðslu að t.d. 0,01
prómills aukning sé á krabbameini,
heilaæxli eða krabbameini í sog-
æðakerfinu eftir
tuttugu ára notk-
un? Þetta myndi
þýða fjögur þús-
und ný tilfelli
krabbameins innan
tuttugu ára, sé
notkunin sú sem
hún er nú. Dauf-
heyrast framleið-
Egilsson
endur við aðvörunum, líkt og tó-
baksframleiðendur, eða leyna þeir
e.t.v. upplýsingum af ótta við að
missa spón úr aski sínum? Það
gerðu tóbaksframleiðendur á sínum
tíma. Vitað er að framleiðendur far-
síma hafa í a.m.k. einu tilfelh reynt
að hafa áhrif á rannsóknamiður-
stöður sér í hag. Slíkt er þó minni
háttar mál miðað við allt það sem
lyfjaiðnaðurinn hefur gert til að
hafa áhrif á vísindi lyfjafræðinnar.
Hvað gerist eða gerist ekki? Vit-
að er að geislunin fer að verulegu
leyti inn í notandann. Maður sem
umlykur tækið í greip sinni og
heldur því þétt að eyra
fær 70-80% hennar inn í
sig. Heilinn er hvað við-
kvæmastur í þessu efni.
Geislunin veldur hitun
heilavefs um allt að 0,1
gráðu á Celsius. Þetta
er svipuð hitun höfuðs-
ins og kemur af að vera
í sterkri sól. En á hvaða stigi
standa rannsóknir á hinni hugsan-
legu skaðsemi? Hvorki hefur tekist
að sýna fram á skaðsemi né skað-
leysi á óyggjandi veg. Verið er að
vinna að yfirgripsmikilli danskri
rannsókn um málið, sem tekur til
nánast allra núverandi krabba-
meinssjúklinga í Danmörku. Eftir á
að koma í ljós hvort þeir hafi talað í
farsíma meir en aðrir svo að mark-
tækur munur sé á. Það flækir vita-
skuld allar rannsóknir að krabba-
mein þarf tíma til að þróast, en
notkun farsímanna fer fyrst að
verða almenn fyrir tíu árum.
Framleiðendur eru tregir til að
taka þá áhættu sem þeir kveða ekki
hafa sannast að sé nokkur. Loftnet
sérstakrar lögunar séu oft óvirkari í
tilfellum sem mjög reyni á (m.a. hér
á landi), nefnilega á mörkum þjón-
TELITAL GM410 og Motorola
V3688 eru tæki sem senda
margfalt minni geislun inn í
höfuð manna en flest önnur.
Eru einhver slík tæki til sölu
hér á landi?
ustusvæða. Á meðan beðið er frétta
af rannsóknum, og sú bið getur orð-
ið löng, er ekki um annað að gera,
vilji menn fara varlega, en hafa loft-
netið alltaf dregið út að fullu og tala
sem minnst í síma inni í bfl. Málm-
kassi bílsins magnar rafsegulsviðið
margfaldlega. (Þar fyrir utan ætti
enginn að láta sjá sig undir bílstýri
við að tala í farsíma, þetta er per-
sónuleg skoðun höf., en margir eru
sammála. En margir brjóta þá
reglu, eins og sjá má á akreinum
höfuðborgarinnar.)