Morgunblaðið - 19.03.2000, Blaðsíða 10

10 B SUNNUDAGUR 19. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Sigurður Rúnar
Jónsson, „Diddi
fiðla‘% er fjölhæfur
hlj ómlistarmaður.
Hann spilar á fjöl-
mörg hljóðfæri, hef-
ur fengist við tón-
smíðar og hefur um
árabil verið meðal
þekktari tónlistar-
manna hér á landi.
Hann hefur verið
kórstjórnandi og
hljóðfæraleikari í
hljóðverum. Sigurð-
ur Rúnar hefur einn-
ig kynnt gömlu ís-
lensku hljóðfærin
erlendis, fiðluna og
langspilið. Þá hefur
hann rekið eigið upp-
tökustúdíó, Stúdíó
Stemmu, frá 1980.
—
Olafur Ormsson
ræddi við Sigurð
Rúnar Jónsson um
ferilinn, það sem
framundan er og
næstu verkefni.
*
R glugga í stofu á heimili
Sigurðar Rúnars Jónsson-
ar er gott útsýni yfir
Elliðaárdalinn, Víðidalinn
og yfir að Esjunni. Ain Dimma renn-
ur spölkorn frá einbýlishúsinu við
Dimmuhvarf 14 sem er í útjaðri
Kópavogskaupstaðar, við bæjar-
mörk Reykjavíkur. Umhverfið er
eins og kjörið fyrir skapandi lista-
mann. Sigurð Rúnar er með upp-
tökustúdíó í húsinu, Stúdío Stemmu,
og vinnur stöðugt að ýmsum tónlist-
arverkefnum.
Það var vetrarríki og spor í snjón-
um eftir hagamýs umhverfis húsin
við Dimmuhvarf þegar ég heimsótti
tónlistarmanninn í byrjun marsmán-
aðar. Ferill Sigurðar Rúnars í tón-
listinni er langur. Hann hefur verið
atvinnutónlistarmaður, útsetjari,
hljóðfæraleikari og upptökumaður í
hljóðverum um árabil. Þá hefur Sig-
urður Rúnar verið kórstjórnandi og
hefur hin síðari ár kynnt íslensk
þjóðlög erlendis og var að undirbúa
ferð til Kanada að kynna íslensk
þjóðlög þegar mig bar að garði.
Sigurður Rúnar er rétt nýorðinn
fimmtugur. Hann er rúmlega meðal-
maður á hæð, í góðu líkamlegu formi,
háiið er farið að grána en hann ber
aldurinn vel.
Bernska og mótunarár
„Ég er fæddur í Reykjavík 19. jan-
úar árið 1950. Við áttum heima í skúr
inni við Elliðaár, þar sem nú er fyrir-
tækið BM Vallá, þar til ég var tólf
eða fjórtán mánaða. Foreldrar mínir
eru Jóhanna Gissurardóttir Erlings-
son þýðandi og Jón Sigurðsson
hljómlistarmaður. Pabbi var í kring-
um 1950 að spila á bassa í hljómsveit í
gamla Þórskaffi við Hlemm. Foreldr-
ar mínir keyptu hluta úr hermanna-
bragga á Camp Knox G5 sem stóð
vestan við Hringbrautina og þar
bjuggu þau til 1954.
Eg man eftir skáldunum Steini
Steinari og Vilhjálmi frá Skáholti og
ýmsum skrýtnum karakterum úr
braggahverfinu. Stór hluti af hverf-
inu var í eigu borgarinnar þannig að
þama bjó mikið af fólki sem var í
húsnæðishraki og með ýmis félags-
leg vandamál, í leiguhúsnæði og hafði
líklega ekki möguleika á að vera í
betra húsnæði.
Ég man eftir einu eftirminnilegu
atviki. Einu sinni í viku kom eftir-
litsmaður á vegum Reykjavíkurborg-
ar til að fylgjast með húsnæðinu,
bankaði upp á og fékk að athuga
hvort ekki væri allt í lagi. Hann átti
það til að banka hjá okkur og koma
inn og mamma bauð honum alltaf
kaffisopa og tók ávallt mjög vel á
móti fólki. Hann tók eftir því að hún
kvartaði ekki yfir neinu. Áils staðar
þar sem hann kom var fólk kvartandi
og heimtaði þéttari glugga og vildi fá
ýmiss konar lagfæringar. Foreldrar
mínir kvörtuðu aldrei. Þau voru ein
af þeim fáu í braggahverfinu sem
áttu sitt eigið húsnæði. Þetta vissi
karlinn ekki. Einhverju sinni þegar
mamma var að fara inn í eldhúsið þá
steig hún niður úr gólfinu. í braggan-
um var trégólf ofan á moldinni, tré-
gólfið var orðið svo fúið að hún steig
niður úr því. Skömmu síðar kom eft-
irlitsmaðurinn og mamma bauð hon-
um kaffisopa. Hann sá að þegar hún
fór inn í eldhúsið að sækja kaffikönn-
una tiplaði hún framhjá gatinu á eld-
húsgólfinu. Eftir hádegi voru mættir
tveir smiðir með bunka af timbri á
bakinu og allt í einu var komið nýtt
gólf.“
Hvert fóruð þið síðan þegar þið
fluttuð úr Camp Knox-hverfinu?
„Ég var fjögurra ára þegar við
fluttum í Hh'ðamar, í risíbúð í Máva-
hlíðinni, og þá vorum við systkinin
orðin þrjú. Ég er elstur átta systkina.
Pabbi sagði mér síðar að það hefði
verið orðið svo þrúgandi aðkastið
sem við börnin urðum fyrir af því við
vorum braggaböm. Hann sagði að
það hefði verið mjög sárt og erfitt að
þegar hann kom heim spurðum við
hvenær við mættum eiga heima í
húsi eins og annað fólk. I Hlíðunum
vomm til 1963, að við fluttum yfir í
Vogahverfið.
Ég hafði snemma mikinn áhuga á
tónlist. Þegar ég var fjögurra, fimm
ára vom þeir miklir félagar, pabbi,
Leifur heitinn Þórarinsson og Jón
Ásgeirsson. Þeir voru að læra tón-
mennt og tónsmíðar í Tónlistarskól-
anum jafnframt því sem pabbi lék
með Sinfóníuhljómsveitinni. Hann
tók mig oft með á Sinfóníutónleika í
Þjóðleikhúsinu."
Var ekki mikið hlustað á tónlist á
þínu æskuheimili?
„Jú , það var mikið hlustað á tón-
list í útvarpi og foreldar mínir áttu
mónó-plötuspilara á þessum ámm.
Ég mátti ekki snerta plötuspilarann,
en ég þekkti lag eftir Sir Edgar Elg-
ar. Ég mátti taka plötuna og setja
hana upp á naglann, snúa henni og
svo söng ég. Þetta er klassískt verk
sem var í uppáhaldi hjá mér þegar ég
var þriggja, fjögurra ára. Þetta er
hljómsveitarverk."
Snemma farinn að taka
þátt í tónlistarlífinu
„Þegar ég var fimm, sex ára lang-
aði mig að læra á hljóðfæri og hafði
mestan áhuga á að Iæra á það hljóð-
færi sem var í forgrunni í hljómsveit-
inni.
Ef það var píanókonsert þá var ég
hrifinn af píanói, ef það var sellókon-
sert þá var ég hrifinn af sellóinu.
Faðir minn var klókur, hann beið
þangað til það kom gott tækifæri. Ég
fékk ekki að fara á tvenna eða þrenna
tónleika í röð. Svo tók hann mig allt í
einu með á tónleika og á þeim tón-
leikum var fiðluleikari sem spilaði
listavel. Eftir tónleikana sagði hann:
- Jæja, Diddi minn! Eigum ekki að
taka ákvörðun! Viltu læra á hljóðfæri
eða ekki?! Ég sagði ákafur. - Já, ég
vil læra á fiðlu! Hann fékk mig til að
velja það hljóðfæri sem hann vildi
sjálfur að ég lærði á!“
Byrjaðir þú þá í fiðlunámi í Tón-
listarskólanum í Reykjavík?
„Já, ég byijaði í fiðlunámi átta ára
í Tónlistarskólanum og fyrsti kenn-
ari minn var Ingvar Jónasson. Ég
var þar í ellefu ár í námi. Fyrstu árin
var ég í fiðlunámi, svo kom heyrnar-
þjálfun, tónfræði, hljómfræði og tón-
listarsaga. Ég fór síðan í kennara-
deildina, en lauk henni reyndar ekki.
Ég fékk að mér fannst mjög breiða
menntun í músík, sérstaklega þegar
fór að líða að hljómborðsfræðinni og
hljómfræðinni, sem hefur komið sér
vel í sambandi við útsetningarvinnu
og tónsmíðar líka.“
Varstu þá þegar búinn að taka
ákvörðun um að verða tónlistarmað-
ur?
„Já, ég ætlaði að verða músíkant
og ekkert annað. Eftir landsprófið
vorið 1966 fór ég til Svíþjóðar að spila
í Vordist ungdoms orkester, sem var
hópur eitt hundrað unglinga frá
Norðurlöndunum á aldrinum 15-25
ára og það var mjög gaman. Á meðan
ég var úti fékk ég fréttir af því að
ætti að stofna MH. Ég hafði ekki ver-
ið spurður að því hvort ég vildi fara í
menntaskóla eða ekki. Foreldrai-
mínir innrituðu mig í skólann á með-
an ég var erlendis. Ég var dálítið fúll
yfir því þegar ég kom heim og harð-
neitaði að fara í skólann.
Ég vildi frekar bæta við mig námi í
músíkinni, ég hafði ekkert við þetta
bóknám að gera. Það varð samkomu-
lag um að ég færi þarna í MH einn
vetur, ég ætlaði mér aldrei að halda
þar áfram námi.“
Og á unglingsárum varstu farinn
að spila í Sinfóníuhljómsveitinni?
„Já, ég spilaði fyrst með Sinfón-
íunni sem einleikari. Við vorum tveir
nemendur sem þóttum skara svolítið
fram úr og það var verið að ýta undir
metnaðinn í okkur. Við fengum að
spila einleik í tvöfalda fiðlukonsertin-
um hans Bachs, í d-moll, á skólatón-
leikum og vorum þá báðir fimmtán
ára. Ég fór að læra eftir það hjá Birni
Ólafssyni og hann lét mig gjaman
spila á áskriftartónleikunum, hálfs-
mánaðarlega, og þá hluti sem honum
fannst að ég réði við. Það vantaði þá
stundum strengjaleikara í hljóm-
sveitina og hann taldi það mikið at-
riði í náminu að komast í samspil. Ég
var af og til með Sinfóníuhljómsveit-
inni allt þar til ég flutti til Vest-
mannaeyja 1972. Eftir gosið haustið
1973 sótti ég um fastráðningu og var
fastráðinn með Sinfóníunni í eitt ár.
Vorið 1974 báðu þeir mig að koma
aftur til Vestmannaeyja í tónlistar-
kennslu við bamaskólann og þá flutt-
um við Ásgerður Ólafsdóttir, konan
mín, ásamt syni okkar, Ólafi Kjart-
ani, til Vestmannaeyja."
Þú hefur snemma verið byrjaður
að spila á hin ýmsu hljóðfæri og far-
inn að taka þátt í tónlistarlífinu?
„Tólf ára söng ég aðalhlutverkið í
óperanni Amahl og næturgestirnir á
vegum Musica Nova. Það átti að taka
óperana upp í útvarpinu, en vegna
klúðurs af hálfu útvarpsins datt sú
upptaka upp fyrir sig. Ég lenti í slysi
um þetta leyti og lá sex vikur á spít-
ala og var kominn í mútur þegar ég
kom út af sjúkrahúsinu, það var því
aldrei hægt að hljóðrita verkið.
Ég kynntist fólki hjá útvarpinu og
var þar oft og þá fór ég að koma mik-
ið fram í Sjónvarpinu á fyrstu starfs-
áram þess, t.d. með Ríó tríóinu, og
var þar nánast mánaðarlega í ein tvö
ár með ýmiss konar sönghópum, tríó-
urn og kórum.
Ég spilaði á fiðlu, á gítar, sítar og
eitt og annað og kom nálægt útsetn-
ingum. Pétur Steingrímsson var þá
með þáttinn Lög unga fólksins og rak
stúdíó og tók upp töluvert af plötum
með hinum ýmsu listamönnum.
Pabbi útsetti mikið af plötum fyrh'
Svavar Gests, með Ellý, Vilhjálmi og
fleiram, og hann fékk mig mikið með
sér til að spila.
Ég spilaði ýmist á orgel, gítar eða
á fiðlu í strengjasveitum. I framhaldi
af því fór ég að spila mikið inn á plöt-
ur fyrir Hljóðrita um 1974, t.d. með
Spilverki þjóðanna og fleiri lista-
mönnum. Ég spilaði heilu strengja-
sveitirnar einn inn á plötur. Og eins
og ég gat um hér fyrr þá fluttum við
til Vestmannaeyja aftur árið 1974 og
þá tók ég að mér að stjórna blönduð-
um kór í Eyjum, Samkórnum. Það
var ákveðið vorið 1975 að taka upp
plötu.
Ári síðar samdi ég músík fyrir
bamaleikritið Öskubusku sem sett
var upp í Þjóðleikhúsinu. Þetta var
orðið þannig að ég var farinn að vera
fleiri helgar í Reykjavík en í Vest-
mannaeyjum og þá til þess að æfa
tónlist í leikhúsunum eða bara sem
sessjónmaður í stúdíói. Árið 1978 var
orðið svo mikið um þetta að hugur
minn stefndi að því að hætta kennslu
og vinna meira í hljóðveram, sem átti
miklu betur við mig og menntun mín
stóð miklu nær því.“
Stúdíó Stemma hefur
starfsemi 1980
Og þú vildir þá vinna við upptöku-
stjóm, útsetningar, kórstjóm og
annað sem þú hafðir reynslu af og
þekkingu á?
„Einmitt. Þannig að við íluttum þá
til Reykjavíkur árið 1978. Næstu tvö
árin vann ég algjörlega sjálfstætt og
vann þá mikið í leikhúsunum og við
stjórn á plötuupptökum, útsetningai'
og spilamennsku í hljóðveram. Síðan
gerðist það 1979, um jólin, að það var
hætt við tvö verkefni sem ég var að
vinna fyrir Fálkann, sem ég var langt
kominn með að undirbúa, og allt í
einu var hætt við. Útgáfufyrirtækið
Hljóðriti hafði þá algjöra einokunar-
aðstöðu á markaðinum. Þeir voru
farnir að verðleggja sig hátt. - Kost-
urinn sem menn höfðu, ef þeir fóru
ekki inn í Hljóðrita til að gefa út eitt-
hvað með hljómsveit, var að senda
kannski fimm manna hljómsveit út til
London og halda henni uppi þar í
viku, plús fargjöld og allt það. Þannig
að þeir verðlögðu sig mjög hátt og
ýmis verkefni sem ég hafði haft duttu
upp fyrir. Ég fór á fund fram-
kvæmdastjóra Hljóðrita og kvartaði
yfir þessu og sagði þeim að þetta
gengi ekki. Eg fékk engin viðbrögð
við því. Ég sagði þeim að ef þeir
lækkuðu ekki verðið og hefðu það
normalt væri ekki um annað að ræða
fyrir mig en að setja upp eigið hljóð-