Morgunblaðið - 20.05.2000, Page 26

26 LAUGARDAGUR 20. MAÍ 2000
VIÐSKIPTI
MORGUNBLAÐIÐ
Skuldabréfamarkaður
að niðurlotum kominn
Akvarðanir Íslandsbanka-FBA, Lands-
bankans og Spron um að hætta viðskipta-
vakt á húsbréfum, spariskírteinum og
ríkisbréfum hafa valdið miklu f]aðrafoki
á íslenskum fjármálamarkaði og hafa
menn á orði að íslenskur skuldabréfa-
markaður sé að niðurlotum kominn.
W»4»
““TBr”
»98000000
2MK
Kr. 100.
VEBÐTSICGT
/ /
JBUBALAVASJOBS
•]ki. 661198-3629, Reykiavík,
érmtð yftr þrf. að hatm skuldar
tuíii

ÍR 100.000
Húsbréf />eiia rrgefið út mcð heunilé í lögum nr. 44/1998
með u'ðctri breytingum.
Ibútiatúmsjóður gteifnr verðba-iur af brift þeuu
skv. bftýtihptm 4 vbtam ««jsiuverðsfrá títgáfuikgi brifúm
til gjaidtlaga og veai fyrir tttuna tímabil.
Um ettúittgreiðslu yífi útdráit og bmiatwi, smog yerfftryggútgu,
mxtakjnr ttg fmmr kjifr <rg sjiibttála ásamt skallalegij meffferff
ftrtamkrtnm úrdree/iiúr rrglugerð
m 2/1999, sjá baUtHff.
1 lúsbréj skttl tetíff skrú á naþt-

tb. MjtMXmm/Mxs
(b, Hímstám ísiM/m
íbúbéérmióbtír
jfiO tf
mmmMíii
_________
Ávöxtunarkrafa húsbréfa lækkaði í gær og virðist sem viðbrögð yfirvalda
við tilkynningu fjármálastofnana um að þær ætli að hætta viðskiptavakt
með ríkisbréf hafi vakið tiltrú markaðsaðila á að von sé á úrbótum.
ÁVÖXTUNARKRAFA skuldabréfa
lækkaði nokkuð í gær en veltan var
áfram lítil. AIls námu viðskipti með
húsbréf 303 miHjónum króna á Verð-
bréfaþingi íslands en ávöxtunarkrafa
húsbréfa 98/2 lækkaði um 0,22 eftir
hækkanir að undanfömu og var 5,90
við lok viðskipta í gær.
í gær tilkynnti Spron að viðskipta-
vakt með ríkisbréf yrði hætt frá og
með 19. júní en á fimmtudag tilkynntu
Íslandsbanki-FBA og Landsbankinn
að viðskiptavakt með ríkisbréf yrði
hættl9.júní.
Verðbréfamiðlun Framsýnar hefur
hins vegar tekið ákvörðun um að
hefja viðskiptavakt á Verðbréfaþingi
með húsbréf frá og með mánudegin-
um 22. maí.
I yfirlýsingu Islandsbanka-FBA
kemur fram að bankinn telji að
grundvöllur fyrir gagnsærri og
tryggri verðmyndun skuldabréfa sé
ekki til staðar. Margir samverkandi
þættir skýri þessa þróun og markaðs-
aðilar hafi um nokkurt skeið bent á
nokkur atriði sem bætt gætu markað
fyrir skuldabréf. Þar megi t.d. nefna
bætta upplýsingagjöf stærstu útgef-
enda og upptöku viðskiptavakakerfis
eins og tíðkist annars staðar.
Uppsögn fjármála-
stofnana áhyggjuefni
Birgir ísleifur Gunnarsson, Seðla-
bankastjóri, segir að Seðlabankinn
hafi áhyggjur af því að fjármálastofn-
anir hafi sagt upp viðskiptavakt með
ríkisbréf því það sé mjög mikilvægt
fyrir íslenskt fjármálakerfi að hér sé
öflugur skuldabréfamarkaður og með
eðlilegri vaxtamyndun. „Því höfum
við áhyggjur af þessari þróun sem við
höfum verið að sjá undanfamar vikur.
Meðal ástæðna íyrir henni eru tækni-
legir hnökrar þar sem skuldabréfa-
markaðurinn hefur ekki þróast eðli-
lega og á honum hefur ríkt ákveðin
stöðnun. Ég get tekið undir þá gagn-
rýni sem kom fram í yfirlýsingu
Íslandsbanka-FBA á fimmtudag. Má
búast við því að reynt verði að leysa
þessi tæknilegu vandamál á næstu
vikum. í öðru lagi hefur myndast mik-
ið bil á milli framboðs og eftirspumar.
Útgáfa húsbréfa hefur aukist mjög
mikið á undanfömum mánuðum og
þar af leiðandi hefur verið gríðarlega
mikið framboð af þeim. Þessa miklu
útgáfu má rekja til þess að mikil
þensla hefur ríkt á fasteignamarkaði.
Það hefur endurspeglast í hækkuðu
verði fasteigna á höfuðborgarsvæðinu
og aukin verðbólga fylgt í kjölfarið. Á
móti kemur að það hefur vantað
kaupendur að húsbréfunum. Þ.e. eft-
irspumin eftir þeim hefur minnkað.
Öflugustu kaupendur húsbréfa á und-
anfömum ámm, auk bankanna, líf-
eyrissjóðimir hafa að langmestum
hluta ráðstafað sínum íjármunum á
innlendum og erlendum hlutabréfa-
mörkuðum. Má þar nefna að í lok
mars áttu lífeyrissjóðimir 102 millj-
arða í hlutabréfum, þar af em 46
milljarðar í erlendum hlutabréfum,
og 56 milljarða í hlutabréfasjóðum.
Aftur á móti var eign lífeyrissjóðanna
um áramót í hlutabréfum 87 milljarð-
ar og tæpir 45 milljarðar í hlutabréfa-
sjóðum,“ segir Birgir Isleifur.
Virkur skuldabréfamarkaður
lífsspursmál fyrir fjármálakerfið
í gær hélt Úrvalsvísitala aðallista
áfram að lækka og er nú 1.524 stig og
er hún 5,86% lægri en um síðustu ára-
mót. Lækkanir hafa einnig verið á
helstu hlutabréfamörkuðum heims-
ins.
Að sögn Birgis Isleifs er það ljóst
að ef þessi þróun heldur áfram, þ.e. að
hlutabréf halda áfram að lækka í
verði og ávöxtunarkrafa húsbréfa að
hækka, þá verði það freistandi fyrir
lífeyrissjóðina að beina fjárfestingum
sínum aftur á ríkisbréfamarkað. „Við
teljum að það sé mjög æskilegt og
enginn vafi um að það er mikið hags-
munamál fyrir lífeyrissjóðina að við-
halda hér öflugum skuldabréfamark-
aði vegna eignar þeirra þar. Má nefna
að í lok mars var bein eign lífeyris-
sjóðanna í húsbréfum 79 milljarðar
króna, sem er 2,7 milljarða aukning
frá áramótum er þeir áttu 76,3 millj-
arða í húsbréfum. I lok mars áttu líf-
eyrissjóðirnir einnig um 16 milljarða í
bréfum ríkissjóðs auk hlutdeildar í
verðbréfasjóðum sem meðal annars
fjárfesta á skuldabréfamarkaði. Það
skiptir því miklu íyrir þá að geta átt
viðskipti með þessi bréf sem gerist
ekki nema hér sé öflugur skulda-
bréfamarkaður.
Það sem skiptir mestu máli er að
koma á aftur öflugum skuldabréfa-
markaði en það er lífsspursmál fyrir
íslensktfjármálakerfi að skuldabréfa-
markaður verði virkur á ný,“ segir
Birgir ísleifur.
Uppsagnimar jákvæðar
til lengri tíma litið
Þórður Jónasson, forstjóri Lána-
sýslu ríkisins, segir að viðræður hafi
staðið yfir við fjármálafyrirtæki sem
sjá um viðskiptavakt með rikisbréf
um endurbætur á atriðum eins og
upplýsingagjöf og öðrum aðgerðum
sem gætu stutt við skuldabréfamark-
aðinn og bætt virkni á honum.
Ástandið sé búið að vera mjög slæmt
að undanfomu og unnið hafi verið að
úrbótum í nokkrar vikur.
„Þessi uppsögn fjármálafyrirtækj-
anna kemur sér ekki vel fýrir ríkis-
sjóð en við teljum að til lengri tíma lit-
ið muni þetta vera jákvætt fyrir
markaðinn. Þetta verður til þess að
knýja fram umbætur á markaðnum
og gera hann virkari og betri til lengri
tíma litið.“
Þórður og Birgir Isleifur telja báðir
að hægt verði að gera úrbætur fyrir
19. júní og vonast til þess að ekki þurfi
að koma til þess að fjármálastofnan-
imar hætti með viðskiptavakt á ríkis-
bréfum.
Fundað á mánudag með helstu
markaðsaðilum skuldabréfa
Að sögn Þórðar verður á mánudag-
inn haldinn fundur með helstu mark-
aðsaðilum skuldabréfa. „Þar munum
við óska eftir að fá fram þeirra tillög-
ur og sjónarmið í málinu. I framhald-
inu verður unnið að umbótum í sam-
starfi við markaðinn,“ segir Þórður.
Verðbréfamiðlun Framsýnar ehf.
(sem er í eigu Lífeyrissjóðsins Fram-
sýnar, Lífeyrissjóðs Norðurlands og
Lífeyrissjóðs Vestmannaeyja) til-
kynnti í gær að sú ákvörðun hefði ver-
ið tekin í samvinnu við eigendur að
hefja viðskiptavakt á VÞÍ með hús-
bréf flokk 98/1 og 98/2. Viðskiptavakt-
in mun hefjast næsta mánudag og
verður með því fyrirkomulagi að sett
eru inn kaup- og sölutilboð í nýjustu
flokka húsbréfa. Fjárhæð tilboða
verður 10 milljónir að nafnvirði og
verði þeim tekið verða tilboðin endur-
nýjuð á 10 mínútna fresti. Til að byrja
með verða hámarksviðskipti á dag að
takmarkast við 30 milljónir.
„Þetta er gert til að stuðla að
áframhaldandi heilbrigðum markaði
með húsbréf," segir í tilkynningu
Verðbréfamiðlunar Framsýnar ehf.
Sparisjóður Reykjavíkur og ná-
grennis (SPRON) hefur ákveðið að
frá og með 19. júní nk. muni spari-
sjóðurinn hætta viðskiptavakt með
alla þá flokka húsbréfa, spariskírteina
og ríkisbréfa sem hann hefur hingað
til haft viðskiptavakt á. I tilkynningu
til VÞÍ segir að ákvörðun sparisjóðs-
ins sé tekin í ljósi þeirrar þróunar sem
átt hefur sér stað með viðskipti á
verðtryggðum ríkisverðbréfum und-
anfama mánuði og vísar SPRON í því
sambandi m.a. til yfii-lýsinga íslands-
banka-FBA hf. og Landsbanka ís-
lands hf. þessa efnis frá því í fyrradag.
Nú verandi ástand fyrst
ogfremst eftirspumarvandamál
Sigurður Einarsson, forstjóri
Kaupþings hf., segir að engin ákvörð-
un hafi verið tekin um að Kaupþing
hætti viðskiptavakt með ríkisskulda-
bréf. „Þama er um markað að ræða
og það er í sjálfu sér ekki mildð við því
að segja að ekki skuli vera kaupendur
á markaðnum núna. Annað eins og
þetta hefur áður sést og ávöxtunar-
krafan farið upp eða niður án þess að
menn bregðist svona við. Ég er hins
vegar nokkuð sammála því að það
mætti margt betur fara á þessum
markaði og það má t.d. mjög auðveld-
iega rökstyðja það að viðhafa eigi
hvata sem geri það áhugavert fyrir
aðila að stunda viðskiptavaktina, en
hvatinn gæti annaðhvort verið fólginn
í peningaþóknun fyrir viðskiptavakt-
ina eða í ákveðinni fjármögnun vegna
hennar,“ segir Sigurður.
Hann sagðist líta svo á að núver-
andi ástand á markaði með húsbréf sé
fyrst og fremst eftirspumarvanda-
mál.
„Það virðist ekki vera eftirspum á
þeirri kröfu sem er í dag. Stærstu
endakaupendur þessara bréfa hafa
verið lífeyrissjóðir landsmanna, en
þeir hafa verið að breyta eignasam-
setningu sinni töluvert og það tel ég
að hafi verið mjög skynsamlegt hjá
þeim. Þeir vom með mjög mikið
bundið einmitt í þessum bréfum,
þannig að þeirra eftispum eftir þess-
um pappírum hefur ekki verið sú
sama og raunin hefur verið oft áður,“
segir Sigurður.
Hann sagði að sú þensla sem verið
hefur á fasteignamarkaði og leitt hef-
ur til hækkandi fasteignaverðs hefði
haft það í för með sér að menn hefðu
tekið meira að láni, og hann teldi að sú
hækkun sem orðið hefði á ávöxtunar-
kröfu húsbréfa ætti að verða til þess
að draga úr verðbólgu.
„Samkvæmt öllum eðlilegum hag-
fræðikenningum ætti þetta að vera
verðbólguletjandi og draga úr eftir-
spum eftir fasteignum og jafnvel
verða til þess að verð fasteigna lækki.
Það að tilkalla ríkisvaldið, Seðlaban-
kann og Ibúðalánasjóð til þess að
stuðla að því að ávöxtunarkrafan
lækki beint með einhveijum sérstök-
um aðgerðum er eitthvað sem ég átta
mig ekki alveg á, og miðað við þær að-
stæður sem era í þjóðfélaginu í dag
fæ ég ekki séð að ríkisvaldið og Seðla-
bankinn ættu að taka þátt í því,“ sagði
Sigurður.
Kaupendur leita eftir
lánum hjá lífeyrissjóðum
I morgunpunktum Kaupþings frá
því í gær kemur fram að afföll af hús-
bréfum hafi ekki verið hærri síðan
1993. Viðskipti með húsbréf hafi verið
mjög lítil á árinu og sömu sögu sé að
segja með aðra ílokka skuldabréfa.
„Allt. frá því að nýjar lausafjárreglur
SBI tóku gildi á fýrsta ársfjórðungi
1999 fór ávöxtunarkrafa að hækka og
hefur hækkað nánast allar götur síð-
an þá. Afföll á stærstu og nýjustu
flokkunum voru í gær (fimmtudag)
vora á bilinu 15%-18,5% en í byijun
árs vora afföllin á bilun -1%-1%,“ að
því er fram kemur í morgunpunktum
Kaupþings.
Þar kemur einnig fram að áhrifa sé
farið að gæta á fasteignamarkaði þar
sem seljendur standi nú frammi íýrir
því að raunvirði húsbréfa sem þeir fá
afhent er allt að einni milljón lægra en
þegar gengið var tO samninga. „Þeir
sem hafa selt húsnæði síðustu vikur
og tekið við hluta greiðslu í húsbréf-
um verða íýrir veralegum skakkaföll-
um þurfi þeir að selja húsbréftn þessa
dagana. Ofáir seljendur þurfa að gera
það þar sem oft eru ákvæði í samning-
um þess efnis að lán sem hvíla á fast-
eign verði uppgreidd og þeim aflétt.
Fasteignasalar segja að nú séu kaup-
endur í auknum mæli famir að afla
sér lána annars staðai- en hjá íbúða-
lánasjóði og leita kaupendur einna
helst til lífeyrissjóðanna og sinna við-
skiptabanka, sem skýrir að hluta til
aukningu sjóðsfélagalána og útlán
bankakerfisins á síðustu misserum.“
Afföll kalla á inngrip
hins opinbera
Uppsagnir fjármálastofnana á við-
skiptavakt með ríkisskuldabréf eru
rpjög stórar fréttir af fjármálamark-
aði, segir Jafet S. Ólafsson, fram-
kvæmdastjóri Verðbréfastofunnar hf.
Hann segir hækkun affalla af hús-
bréfum kalla á að hið opinbera grípi
inn í það ástand sem upp er komið því
mikið sé í húfi. Skuldabréfamarkað-
urinn sé settur á byrjunarreit.
Jafet segir að eftirspum eftir hús-
bréfum hafi snarminnkað að undan-
fömu, en eðlileg eftirspum sé for-
senda þess að skuldabréfa-
markaðurinn sé lifandi. Fjárfestar
hafi verið að íjárfesta í meira mæli er-
lendis og þegar það fari saman með
vaxtahækkunum innanlands leiði það
til hækkunar á ávöxtunarkröfu hús-
bréfa og þar með afföUum. Hann seg-
ir að stjómvöld muni án efa hugleiða
þann kost að gefa út húsbréf með
hærri vöxtum.
Jafet nefnir þrjár hugsanlegar leið-
ir tU að taka á þeim vanda upp er
kominn á húsbréfamarkaði. í lýrsta
lagi hljóti Seðlabankinn að grípa inn í
þetta ástand, t.d. með kaupum á hús-
bréfum, sem Jafet segir að sé ekki
hepppUeg leið, eða þá að Seðlabank-
inn losi um bindiskyldu bankanna
þannig að þeir geti keypt bréf. í öðru
lagi þurfi hið opinbera að taka upp
samráð við lífeyrissjóðina. I þriðja
Iagi kæmi til álita að draga úr út-
streymi húsbréfa.
Jafet segir að það veki spurningar
hvers vegna erlendir fjárfestar hafi
ekki komið inn á skuldabréfamarkað-
inn hér á landi, þar sem vextir era
veralega hærri hér en erlendis. Stóra
verðbréfafyrirtækin hafi verið að
kynna íslenskan skuldabréfamarkað
fýrir erlendum íjárfestum, en það hafi
ekki borið árangur enn sem komið er.
Jafnframt segir Jafet að framhald-
ið á húsbréfamarkaði ráðist alfarið af
þvi hvað stjómvöld og lífeyrissjóðim-
ir gera.
Engin viðskipti moð skuldabréf
fy rirtækja og sveitarfélaga
í morgunpunktum Kaupþings er
bent á að Ijóst sé að áhrifa muni gæta
mun víðar en eingöngu á fasteigna-
markaði þar sem vextir á skuldabréf-
um miðist við vexti á ríkisskuldabréf-
um í formi þess að það er visst álag
ofan á ávöxtunarkröfu ýmissa mark-
flokka húsbréfa. TU að mynda hafi
engin viðskipti verið með skuldabréf
íýrirtækja og sveitarfélaga í langan
tíma. „Þessir aðilar hafa þurft að leita
tU banka og lánastofnana um lán í
bæði erlendum og innlendum gjald-
miðlum sem skýrir að stóram hluta
mikla útlánaaukningu bankanna síð-
ustu misseiin. Ef svo fer fram sem
horfir kann að fara af stað atburðarás
sem gæti leitt tU þess að efnahagslífið
kæmi til harkalegrar lendingar, enda
fæst þá ekki fjármagn tU atvinnuveg-
ana, þar sem skuldabréfamarkaður
og vaxtastig er í raun ekki til og
bankakerfið of þanið til að mæta eftir-
spurn eftir fjármagni frá atvinnulíf-
inu. Fjármagnskostnaðurinn er nú
orðinn mjög hár og þetta raunvaxt-
astig er ekki æskUegt tU lengri tíma
en til skamms tíma litið mun þetta
væntanlega hafa þau áhrif að draga
úr þenslu og í kjölfarið má gera ráð
fyrir að verðbólga minnki. Þessi mikli
vaxtamunui- mun einnig hafa áhrif á
frekari styrkingu krónunnar en hún
er nú þegar farin að hafa neikvæð
áhrif á útflutningsgreinamar og hafa
iðnaðarfyrirtæki gripið tU þess ráðs
að flytja hluta starfsemi sinnar úr
landi,“ segir ennfremur í morgun-
komi Kaupþings.